Gürlek yazısında:
Başbakan ve Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in vefatının beşinci yıl dönümü hasebiyle Demirel Vakfı birtakım gazetelere tam sahife ilan verdi ve sonraki gün bir grup zaviye muharrirleri bahisle ilgili görüşlerini lisana getirdiler.
Artık siz de başlığa bakıp benim de siyaset yazacağımı zannetmeyiniz. Hayır, o denli bir şey yapmayacağım, yalnızca bu ünlü siyasetçimizin, bir vakitler okuduğu çok değerli bir kitaptan bahsedeceğim. Beklenen sorunuzu yanıtlandırmak için peşinen söyleyeyim. Alışılmış ki, Demirel’in hangi kitapları okuduğunu bilmem mümkün değil. Lakin aşağıda ismini vereceğim tarihi ürünü, büyük bir zevkle incelediğini kendisi söylediği için biliyorum.
Bilindiği üzere, 12 Eylül 1980 askeri darbesi olunca Kenan Cihan ve arkadaşları birinci iş olarak, vesair siyasi başkanlarla birlikte Süleyman Demirel’i de Zincirbozan’a gönderdiler ve orada gözetim altına aldılar. Birinci devirler gazeteciler dahil, yanlarına kimse sokulmadı. Gelgelelim ilerleyen devranla birlikte sıkıyönetim biraz gevşetilmiş olmalı ki, artık gazetecilerin röportaj yapmalarına müsaade verildi. Galiba Yavuz Donat’ın kendisiyle yaptığı bir röportajı ben de ilgiyle okumuştum. Röportajda iki soru-iki karşılık dikkatimi çekmişti. Bir numara soru: Siyasi rakibiniz Ecevit’le birebir mekanda ve konumdasınız, kendisiyle hiç görüşüyor musunuz? Yanıt: Sayın Ecevit’le tek ortak cephemiz var. O da, ikimiz de tıpkı denize bakıyoruz. Gayri soru da şöyle: Bugünlerde hangi kitapları okuyorsunuz? Karşılık: İbnülemin Mahmud Kemal’in “Son Sadrıazamları”nı okuyorum. Bakın, bu çok mühim bir eser.
Efendim, bilindiği üzere, Osmanlı yönetim sisteminin iki numaralı temsilcisi olan “sadrıazam”ın Cumhuriyet devrindeki ismi “Başvekil” yahut “Başbakan”dır. Süleyman Demirel de ünlü bir başbakan olduğuna nazaran, o tutukluluk günlerinde bu türlü bir ürünü okuyarak iyi bir seçim yapmıştır, diyebiliriz.
Son Osmanlı sadrıazamları hakkında merhum Mehmed Zeki Pakalın üzere, daha gayrı tarihçiler tarafından da eserler kaleme alınmış olmakla birlikte bunların hiçbirisi İbnülemin’in külliyatıyla kıyaslanmaz. Bu üstünlüğün daha iyi anlaşılabilmesi için eser ve müellifi, daha sahihi müverrihi hakkında kısa haberler vermek istiyorum. Büyük tarihçi, edebiyatçı ve kitabiyat alımı merhum İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın bir numaralı bu ürününün asıl ismi “Kemalü’s – Sudur”dur. Ulusal Eğitim Bakalığı’nca yayımlanmasına karar verildiği sırada ismi değiştirildi ve “Osmanlı Devrinde Son Sadrıazamlar” oldu. Hakkını yemeyelim, devrin Ulusal Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel, yalnızca bu sadrıazamlar külliyatını değil, üstadın “Son Asır Türk Şairleri”, “Son Hattatlar” ve “Son Bestekarlar-Hoş Sada” üzere her biri alanında kaynak özelliği taşıyan ürünlerini de Türk irfanına kazandırmak için büyük uğraş harcadı. Halbuki mütefekkir olduğu kadar mütedeyyin bir insan olan İbnülemin’in isimlerini zikrettiğim bu ürünlerinde o denli cümleler var ki, o devrin kişilerince, kolay kolay hazmedilmez. Yani, İbnülemin İslami kimliğinin yansımalarını ustaca ve büyük bir yürekle satır aralarına yerleştirmeyi başarmıştır. Eserler okunursa, ne demek istediğim daha kolay anlaşılır. Said Halim Paşa’nın fotoğrafının altındaki yazı bile bunun için ehil olabilir.
2193 sahifelik “Son Sadrıazamlar” devrin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın da dikkatini çekmiş olmalı ki kendisiyle görüşme dileği duyuyor. Bir gün merhum Menderes’le birlikte İstanbul’a gelince, Florya Deniz Köşkü’nde bu görüşme gerçekleşiyor. Devrin İstanbul Belediye Lideri ve tıpkı vakitte valisi olan Ord. Prof. Dr. Fahreddin Kerim Gökay’ın -bütün itirazlarına rağmen- üstadı Mercan’daki konağından alıp Florya’daki köşke nasıl götürdüğünü şahsen dinledim. Bu mülakat, Gökay’ın, İstanbul Valiliği’nin yanı başındaki, “Ord. Prof. Dr. Fahreddin Kerim Gökay Vakfı”nda gerçekleşti.
Köşk’te yemekten sonra kahveler içildiği sırada Celal Bayar: “Efendi, ‘Son Sadrıazamlar’ını büyük bir zevkle okudum. Sahiden çok hoş yazmışsınız. Bir de Cumhuriyet devri devlet ricalini anlatan bir eser kaleme alsanız ne iyi olur?” Hamaseti ve pervasızlığı ile de tanınan, velev sevilen İbnülemin, Celal Bayar’a cevaben: “Beyefendi, evet, ben son Osmanlı sadrıazamlarını yazdım. Lakin daha evvel onları merhum pederim Seyyid Mehmed Emin Paşa sayesinde yakından tanıdım, kimilerinin konaklarında bulundum, bir kısmının maiyetinde çalıştım. Halbuki yenileri tanımıyorum. (Tabii tecahül-i arifanede bulunuyor) Hem yenilerin yazılacak neyi var ki?” dedikten sonra asıl vurucu cümle olarak şöyle diyor:
– Efendim, evvelce bir kimse sadrıazam olmadan önce silsile takip ederdi. Sırasıyla vali, nazır, vezir, sonra da sadrıazam olurdu. Artık o denli mi? Bakıyorsunuz, ne idüğü belgisiz bir adam milletin başına geçiyor, alimi, ulemayı ayağına çağırıyor.
Celal Bayar ve arkadaşları değil reaksiyon göstermek, kahkaha atmaktan kendilerini alamıyorlar. Bendeniz, Celal Bayar’ı da Ikili Havuzlar’daki meskeninde ziyaret etmiş, İbnülemin’le ilgili hatıralarını dinlerken bu hadiseyi teyit ettirmiştim.
Memurlar
