Milliyet’ten His Erdoğan’ın haberine nazaran: Besinde hile, mahsusen ‘değerli’ eserlere karışıyor. Tağşiş listelerinde başı zeytinyağı çekerken 2. sırada ekseriyetle süt eserleri var. Peynir, yoğurt, tereyağı ve velev sütün ta kendisine uzanan bir hile serisi var.
Örneğin birtakım hileli peynirler başlı başına bir tağşiş sarmalında üretiliyor. Süt bölgesine peynir altı suyunu nişasta ile kullanıp sofralara getirenler olduğu biliniyor. Litrelerce süt kullanılması gereken peynir çeşitlerinde, bu orantılar öteki karışımlarla ‘telafi’ ediliyor! Tüketici, gayrı karışımlarla elde edilen ‘süt benzeri’ eserden yapılan peynir, yağ, yoğurt ile derhal her bölgede karşılaşıyor. Pazarlar, online satış siteleri, toplumsal medya kanalları kıymetli birer dağıtım noktası.
“Peki ne yiyelim?” dediğinizi eksperler da duyuyor. Teklifleri ise yalın: “Etiket okumayı bileceğiz, ambalajlı eser almaya itina göstereceğiz, her duyduğumuzu organik, her anlatılanı yöresel eser diye almayacağız.”
‘Güvende olun’
Türkiye Süt, Et, Besin Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBİR) Yöneticisi Tarık Tezel, yeni kanun tasarısının taklit, tağşiş ve haber kirliliği oluşturan açıklamaları cezalandıracağını söyledi. Hazırlığı yapılan yasa tasarısı ile yüksek para cezaları yanında mahpus cezaları ve işyeri kapatma üzere yaptırımlar da devreye alınacak.
Ambalajlı ve bilinen markalara yönelik alımlarda yarar olduğunu belirten Tezel, “Peki ambalajlı olup da hile yapanlar da yok mudur” sorumuza şöyle cevap verdi:
“Elbette tüketicinin de işi güç zira haber kirliliği çok fazla. Neden kayıt altındaki ambalajlı markalar diyoruz? Bunlar hem ulusal, hem de milletlerarası koşullarda üretilip takibi yapılıyor, denetleniyor. Bu nedenle garanti altındasınız. Kayıt dışında ise bu türlü değil.”
Neler neler yapıyorlar!
Hileli eser yapmak için;
– Tereyağı ve peynire bitkisel yağ karıştırıyorlar.
– Peynirde nişasta kullanıyorlar.
– Yoğurta kıvamı jelatinle veriyorlar.
– Peynire süt yağı harici yağ katıyorlar.
– Yoğurda ayrana natamisin (küf ve maya önleyici koruyucu) ekliyorlar.
– Koyun ve keçi yoğurduna inek sütü karıştırıyorlar.
– Peynir altı suyu tozuna ağartıcı ekliyorlar.
– Bu tağşişler tıpkı anda, tıpkı esere de yapılabiliyor.
Kooperatif ne getirir?
Kooperatifleşme orantısı ABD’de yüzde 70, Avrupa’da yüzde 85 seviyesinde bulunurken; Türkiye’de yüzde 15 civarında. “Sorunların temeli işte bu” diyen Mahmut Eskiyörük; kooperatifleşmenin yararlarını ise şöyle sıralıyor:
– Kayıt dışı ortadan kalkar.
– Üretici maliyeti düşer.
– Besin güvenliği sağlanır.
– Üretimi planlayacak olgu olur.
– Fiyat istikrarı sağlanır.
– Çiftçilik algısı yine güçlenir.
– Gençler tarıma yönelir.
‘Devreye girelim’
Mahallelerde hala kapınıza kadar gelen bir ‘sütçünüz’ olabilir. Bu süt de kayıt dışı. Evet inançlı mi? Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği Yöneticisi Tevfik Keskin, şöyle yanıtlıyor: “Kayıt dışı diye berbat demek değildir. Bizler de hayvanımızdan süt almaya gelene veririz. Buradaki sorun, izlenebilirliğini sağlamaktır. Arka niyetliler olur, suyu katar çoğaltır. İşte burada devreye bizim üzere birlikler girmeli. Kamunun bu nedenle birliklere daha fazla sorumluluk vermesini istiyoruz.”
‘Cezayı tüketici keser’
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın verdiği büyük cezalara karşın tıpkı formda taklit ve hileye devam edildiğini vurgulayan Tire Süt Kooperatifi Yöneticisi Mahmut Eskiyörük, ama bu pratiğin tüketici bilincini artırmakta çok yararlı olduğunu söyledi. Eskiyörük, “Cezayı artık tüketici veriyor. Dikkatli davranıyor ve bir daha almıyor. Bu arka niyetliler beyaz olan her şeyden peynir yaparlar. Akıllıcasını yapan üreticimiz ise eserini ulaştırmakta zorluk çeker” dedi.
‘Laboratuvar artsın esnaf barındırmasın’
Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) Lideri Aziz Koçal, tüketici açısından şikayet mekanizması ve tekliflerine dair şu değerlendirmeyi yaptı:
“Tüketici bir eserin taklit ve tağşiş olduğundan kuşku ettiğinde Tarım Orman Bakanlığı vilayet – ilçe müdürlüklerine başvurarak eser hakkında inceleme talep eder. İnceleme sonucu eser taklit yahut tağşiş ise eser bedelini firmadan talep eder. Natürel ki bu da uzun bir süreçtir. Tüketicinin kolaylıkla yararlanabileceği akredite laboratuvarlar olmalı, şu an sayılar ehliyetsiz.
Tüketiciler, bakanlık tarafından muayyen aralıklarla yayınlanan taklit ve tağşiş eser listesini takip etmeli, orada yayınlanan eserler alınmamalı. Ayrıyeten esnaf ve ticaret odaları ile gayrı sivil topluluk kuruluşları birlikte savaş etmeli, bu firmaları kendi bünyelerinde barındırmamalı.”
‘Bilgi kirliliğiyle savaş şart’
İstanbul Su Eserleri ve Hayvansal Mamuller İhracatçıları Birliği Idare Şurası Lideri Müjdat Sezer, laf konusu firmaların ihracata husus olabilecek firmalar olmadığına dikkat çekerken, lakin yurt içinde azık güvenliği ve tüketicinin hakikat haberle eser almasının çok değerli olduğunu söyledi.
Sezer, “Çoğu gayri önemli firmalar lakin ufak ufak her yerdeler ve önemli sorun oluşturuyorlar. Tüketicinin daha seçici olması gerekiyor. Büyük firmaların alt yapıları çok güçlü, tüm standartlara en üst seviyede uyuyorlar. Değerli teftişlerden geçiyorlar. Büyük firmaların tercih edilmesini öneriyoruz. Vesair taraftan ise tüketiciye haber kirliliği oluşturanlarla da uğraş edilmesi şart” diye konuştu.
Çiğ süt 2.30 TL, varın hesaplayın!
Türkiye’de süt üretiminin yüzde 55’e yakını kayıt dışı. SETBİR Lideri Tarık Tezel, pandemi devrinde sağlıklı tüketim bilincinin arttığını, tüm üyelerinin ise belirlenen hijyen standartlarını uzun yıllardır uyguladıklarını hatırlattı.
Tüketici ne yapsın?
Tüketici için bir de örnek veren Tezel, “Buna nazaran yarar maliyet hesabınızı iyi yapın” diyor. Tezel, “Çiğ süt fiyatı muayyen, 2 lira 30 kuruş. Bir kaşar peyniri ortalama 10 litre sütten yapılmalı. Yani yalnızca çiğ süt 23 lira yapar. Bunun hiç mi lojistik, kalite maliyeti, ambalaj, kira, güç, personellik maliyeti yok? Artık siz hesap edin” dedi.
Tarık Tezel: “Ambalajlı eser alalım. Marketlerden alalım; onların da tüketiciye sorumluluğu var, hesap sorulabilirliği var. Fayda/fiyat tahlilini düşünün.”
Tevfik Keskin: “Bildiğiniz konumdan alın. Sütü, varsa gidin köyünde üretim yapandan alın. En büyük cezayı tüketici verir.”
Mahmut Eskiyörük: “En sahihi birliklerin, kooperatiflerin eserleridir. Pek çok noktada satılıyor. Hem üretici yaşasın, hem tüketici iyi eser tüketsin.”
Memurlar
