Yargıtay 18. Ceza Dairesi, zibidi sözünün hakaret olmadığı, muhatabın onur, gurur ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, rahatsız edici, kaba ve nezaket dışı hitap biçimi niteliğinde olduğu, münasebetiyle hakaret cürmünün ögeleri itibariyle oluşmadığı gözetilmeden, sanık hakkında mahkumiyet kararı veren lokal mahkeme kararını bozdu.
Yargıtay gerekçeli kararında şu konulara yer verdi:
“Zibidi” sözü, Türk Lisan Kurumu’ndaki manası, “gülünç olacak derecede kısa ve dar giyinmiş olan” formundadır ve hakaret ögesi içermemektedir.
Somut olayda, sanığın facebook internet sitesinde yazmış olduğu yorumlarının bütünü bir ortada irdelendiğinde, direkt katılanı maksat alarak, kendisine hakarette bulunmak kastıyla hareket etmeyip, eleştirme gayesi gütmüştür.
T.C. Yargıtay 18. Ceza Dairesi
2017/1806 E.
2019/6629 K.
MAHKEMESİ :Asliye Ceza Mahkemesi
KABAHATLER : Tehdit, hakaret
KARARLAR : Mahkumiyet, beraat
KARAR
Mahallî Mahkemece verilen kararlar temyiz edilmekle, müracaatın mühleti, kararın niteliği ve kabahat tarihine nazaran belge görüşüldü:
Temyiz isteğinin reddi nedenleri bulunmadığından işin aslına geçildi.
Vicdani kanının oluştuğu duruşma sürecini yansıtan tutanaklar, dokümanlar ve münasebet içeriğine nazaran yapılan incelemede,
A- Tehdit cürmünden verilen beraat kararının temyizinde;
Harekete ve yükletilen suça yönelik katılan … ve O Yer Cumhuriyet Savcısı’nın temyiz argümanları yerinde görülmediğinden tebliğnameye uygun olarak, TEMYİZ DAVASININ ASILDAN REDDİYLE KARARIN ONANMASINA,
B- Hakaret hatasından kurulan kararın temyizine gelince, ayrıca nedenler yerinde görülmemiştir.
Fakat;
Dairemizce de benimsenen, Ceza Genel Şurası’nın 14/10/2008 gün ve 170-220 sayılı kararında da belirtildiği üzere; hakaret fiilinin cezalandırılmasıyla korunan hukuksal paha, şahısların onur, haysiyet ve namusu, toplum içindeki prestiji, öteki fertler nezdindeki saygınlığı olup, bu hatanın oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Somut bir fiil ya da olgu isnat etmek yahut sövmek halindeki seçimlik hareketlerden biri ile gerçekleştirilen hareket, bireyin onur, erdem ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte ise hakaret kabahati oluşacaktır.
Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı, vakte, yere ve duruma nazaran değişebilmektedir. Kamu vazifelileri yahut sivil vatandaşlara yönelik her türlü ağır tenkit yahut rahatsız edici kelamların hakaret hatası bağlamında değerlendirilmemesi, kelamların açıkça, onur, erdem ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnadını yahut sövme fiilini oluşturması gerekmektedir.
Öncelikle belirtilmelidir ki, sanığın sözlerindeki tabirlerin rahatsız edici olduğu açık bir halde anlaşılmakla birlikte, bu tabirlerin, Anayasa, AİHS ve AİHM içtihatlarında özel bir değer atfedilen, tabir özgürlüğü bağlamında kıymetlendirilmesi gerekmektedir.
İnsanın serbestçe haber, bilgi ve oburlarının fikirlerine ulaşabilmesi, edindiği niyet ve kanaatlerden ötürü kınanamaması ve bunları tek başına yahut diğerleriyle birlikte çeşitli yollarla serbestçe söz edebilmesi, savunabilmesi ve yayabilmesi olarak kabul edilen, söz özgürlüğü demokratik toplumun temelini oluşturan ana ögelerden ve toplumun ilerlemesi ve bireyin gelişmesi için gerekli temel kaidelerden birini oluşturmaktadır.
Anayasa’nın 26. unsurunda, “Herkes, fikir ve kanaatlerini kelam, yazı, fotoğraf yahut öteki yollarla tek başına yahut toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir.” kararına yer verilmiştir. Bunun yanında, bu hak, birçok memleketler arası dokümana ve mahkeme kararına da mevzu olmuştur. Türkiye’nin de yargılama yetkisini kabul ettiği AİHM, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin (Sözleşme) 10. hususunun 2. paragrafı gizli tutulmak üzere, söz özgürlüğünün yalnızca toplum tarafından kabul gören yahut zararsız yahut ilgisiz kabul edilen “bilgi” ve “fikirler” için değil, incitici, şoke edici ya da endişelendirici bilgi ve fikirler için de geçerli olduğunu pek çok kararında yinelemiştir. AİHM’e nazaran söz özgürlüğü, yokluğu halinde “demokratik bir toplum”dan kelam edemeyeceğimiz çoğulculuğun, müsamahanın ve açık fikirliliğin bir gereğidir.
Bununla birlikte, tabir özgürlüğü de mutlak ve sınırsız değildir. Bu hak kullanılırken bireylerin hak ve özgürlüklerini ihlal edecek tavır ve davranışlardan kaçınılması hem ulusal hem de uluslar ortası mevzuatlarda yer almaktadır.
Gerçekten Anayasa’nın 26. hususunda muhafaza altına alınan tabir özgürüğü, birebir hususun ikinci fıkrasında belirtilen sebeplerle sonlandırılabilir. Hasebiyle anılan unsur ile Anayasanın 13. unsuruna nazaran, söz özgürlüğüne yönelik sınırlamalar lakin kanunla yapılabilir ve demokratik toplum sisteminin gereklerine ve ölçülülük prensibine alışılmamış olamayacağı üzere hak ve özgürlüklerin özlerine de dokunamaz.
Sözleşme’nin 10. unsurunun 2. paragrafı, kamu makamlarının bu özgürlüğün kullanılmasına getirebilecekleri sınırlama rejimini düzenlemektedir. Ehemmiyetine binaen, tabir özgürlüğüne yapılan müdahaleler çok istisnai hallerde kabul görmekte ve Sözleşme’nin 10. unsurunun 2. paragrafının öngördüğü sınırlama kayıtları dar yorumlanmaktadır. Bu nedenle, bir kamu makamının tabir özgürlüğüne yaptığı “müdahalenin gerekliliği” kesinlikle ikna edici bir formda açıklanmalıdır. Sözleşme’nin anılan hususunda, belirtilen “gerekli” olma şartı, müdahalenin bir ‘toplumsal muhtaçlık baskısına karşılık gelmesi ve bilhassa izlediği legal emelle orantılı olması manasına gelir. Bir müdahalenin bu kriterleri yerine getirdiği ve münasebetiyle haklı olduğu, ulusal makamların gösterdiği münasebetlerin “ilgili ve yeterli” olmasıyla anlaşılabilecektir.
Gerek Anayasa gerekse Kontrat kararlarına uygun davranılmaması, devletin olumlu ve negatif yükümlülüklerine aykarı hareket etmesi manasına gelebilecektir. Çünkü, negatif yükümlülük kapsamında yetkili makamlar, zarurî olmadıkça tabirin açıklanmasını ve yayılmasını yasaklamamalı ve yaptırımlara tabi tutmamalı; olumlu yükümlülük kapsamında ise söz özgürlüğünün gerçek ve tesirli korunması için gereken önlemleri almalı ve istikrar ögesini sağlamalıdırlar. Aksi takdirde AİHM, kişinin onur ve prestijinin haksız bir atak altında olmasına karşın ulusal mahkemeler tarafından gereken ölçüde korunmadığı gerekçesiyle AİHS’nin 8. hususu açısından ihlal kararı verebilmektedir. Çünkü AİHM açısından, başvuranların özel hayata hürmet hakkı ve söz özgürlüğü eşit derecede değerlidir. İstikrar ögesinin sağlanmasında içtihatlara nazaran göz önünde bulundurulması gereken temel prensipler ise, müracaata husus sözlerin kamu faydasına ait tartışmaya katkısı, söz sahibinin tanınırlığı ve daha evvelki tavırları, tabirin içeriği, formu ve etkileridir.
AİHM, birçok içtihadında Sözleşme’nin 10. hususunun yalnızca tabir edilen fikir yahut bilginin aslını değil, birebir vakitte bunların aktarılma biçimlerini de garanti altına aldığını belirtmiştir. Bu manada, AİHM içtihatlarında, basın, toplumun sözcülerinden biri olarak kabul edilmekte ve herkesin kamuoyunu ilgilendiren bilgileri edinme hakkı bulunduğu fikriyle, kamuyunu ilgilendiren hususlara dair bilgi ve fikirleri vermeyi sağlayan basın özgürlüğüne başka bir ehemmiyet atfedilmektedir.
AİHM’e nazaran, öncelikle sözlerin bir olgu isnadı mı yoksa bedel yargısı mı olduğu belirlenmelidir. Çünkü olgu isnadı kanıtlanabilir bir konu iken, bir kıymet yargısının kanıtlanmasının istenmesi dahi tabir özgürlüğüne müdahale sayılabilecektir. Yargılamaya bahis olan sözler şayet bir paha yargısı içermekte ve somut bir olgu isnadından bahsedilemeyecekse, paha yargılarını destekleyecek ‘yeterli bir altyapının’ mevcut olup olmadığı AİHM tarafından göz önünde bulundurulmaktadır. Çünkü paha yargılarının dahi muhakkak seviyede olgusal temel içermesi gerektiği kabul edilmektedir. Öte yandan, hiçbir bilgiye dayanmayan ve hiçbir altyapısı bulunmayan bir kıymet yargısı AİHM tarafından da tabir özgürülğü hudutları içerisinde kabul görmemektedir.
Olgu isnadı içeren tabirler konusunda ise, en azından birinci bakışta emniyetli görünen kanıt sunulması gerektiği kabul edilmektedir. Elbette ki, bu kanıtlar sunulamadığı takdirde, AİHM, savların gerçekliğinin kanıtlanmasını beklemektedir.
Basında yayınlanan bilginin tüm istikametleri ile doğruluğunun ortaya koyulması gerekmez. Thorgeir Thorgeirson/İzlanda davasında başvuranın mahkümiyeti, polis şiddetine ait argümanların gerçekliğini ortaya koyamamasına dayanmaktadır. AİHM, başvurucuyu sert bir lisanla lisana getirdiği birtakım savların doğruluğunu ortaya koyma yükünden muaf tutmuştur. AİHM’e nazaran, müracaatçı öbürleri tarafından söylenenleri haberleştirmiştir. Bu nedenle, savların içeriği ile ilgili olarak sorumlu görülmemiştir. Ayrıyeten savların büsbütün temelsiz olduğu da ortaya koyulamamıştır. Ayrıyeten, müracaatçının gayesi polisin prestijine ziyan vermek değil, Adalet Bakanlığını polis şiddetine ait tezlerle ilgili bir soruşturma başlatmaya sevk etmektir. (Thorgeir Thorgeirson v/İzlanda, 13778/88, 25/06/1992)
Siyasetçilere yönelik tenkitlerin müsaade verilen hudutlarının özel bireylere göre daha geniş olduğu gerek iç hukukumuzda gerekse milletlerarası mahkeme kararlarında yerleşmiş bir unsurdur. Bu prensibin münasebeti, siyasetçilerin, özel şahıslardan farklı olarak, gazetecilerin ve halkın yakın kontrolüne açık olan, kamuoyuna mal olmuş kişi haline gelmeyi bilerek tercih etmeleridir. Siyasetçiler bu nedenle basın ve gazeteciler tarafından getirilen tenkitlere daha geniş bir müsamaha göstermek zorundadırlar.
Dabrowski /Polonya davasında, bir gazeteci lokal bir siyasetçi ile ilgili devam etmekte olan ceza yargılamasına dair yazdığı yazıların gazetede yayınlanmasının akabinde hakaret kabahatinden mahküm olmuştur. Başvuran, hakaret ettiği tez edilen belediye liderinin, hırsızlık kabahatinden ceza almasının akabinde ‘soyguncu belediye başkanı’ olarak tanımlamıştır. AİHM, bu müracaatta, 10. unsurun ihlal edildiğine karar verirken, gazetecinin bir dereceye kadar abartma hakkına sahip olmasına ve belediye liderinin kamuya mal olmuş bir kişi olarak, kimileri olgusal temelden mahrum olmayan paha yargısı olarak değerlendirilebilecek tenkitlere karşı, daha fazla müsamaha göstermek zorunda olmasına özel bir yük vermiştir. (Dabrowski/Polonya, 18235/02, 19/12/2006)
Lingens/Avusturya davasına bahis olan olayda ise, Avusturya’da 1975 yılında yapılan seçimlerden sonra, bir gazeteci olan başvuran Lingens, geçmişinde Nazi faaliyetleri bulunan bir siyasetçi ile koalisyon kuracağını açıklayan Federal Şansölye Bruno Kereiski’yi eleştiren yazılarında, “ahlaksızca”, “yüz kızartıcı”, “en ismi çeşitten fırsatçılık” sözlerine yer vermiştir. Başvuranın para cezasına mahkum olduğu bu davada AİHM, siyasetçilerin kendilerine yöneltilen ağır tenkitlere tahammül etmek durumunda olduğunu vurgulamış ve söz özgürlüğünün ihlal edildiği sonucuna varmıştır. AİHM, içtihatlarını tekrar ederek, siyasetçilerin tenkitlere özel şahıslardan daha fazla müsamaha göstermesi gerektiği prensibine dayanmış ve mahkümiyetin tabir özgürlüğüne orantısız bir müdahale oluşturduğuna hükmetmiştir. Hararetli siyasi tartışmaların yaşandığı bir art plan ışığında, müracaatçının açıklamaları, saldırgan olmakla birlikte hakaret niteliğinde görülmemiştir. (Lingens/Avusturya, 9815/82, 08/07/1986)
Eon/Fransa davasında AİHM, bir siyasi eylemcinin, 2008 yılında Fransa Cumhurbaşkanı’nın ziyareti sırasında, Cumhurbaşkanı korteji geçmek üzereyken, üzerinde “Defol git, salak herif” yazılı bir pankart açarak Fransa Cumhurbaşkanı’na hakaret etmekten karar giymesini incelemiştir. AİHM, bu içtihadında yerginin, pek çok kere, özünde var olan abartma ve saptırma vasıfları yoluyla, doğal olarak kışkırtmayı ve galeyana getirmeyi amaçlayan bir sanatsal söz ve toplumsal tenkit biçimi olduğunu belirttikten sonra, ceza verilmesinin, şimdiki mevzular hakkında yergi niteliğinde ortaya konulan söz biçimleri üzerinde bir soğutma tesiri yapmasının mümkün olduğu tabir edilmiştir. Bu tıp tabir biçimlerinin kendisi, kamu menfaatini ilgilendiren sıkıntıların serbestçe tartışılmasında epeyce kıymetli bir rol oynayabilmektedir ki; hür tartışma olmadan demokratik toplum mümkün olamaz. (Eon / Fransa, 26118/10, 14/03/2013)
Somut olayda, sanığın facebook internet sitesinde yazmış olduğu yorumlarının bütünü bir ortada irdelendiğinde, direkt katılanı gaye alarak, kendisine hakarette bulunmak kastıyla hareket etmeyip, eleştirme emeli güttüğü, tekrar yorumlarda geçen “zibidi” sözünün, Türk Lisan Kurumu’ndaki manasının, “gülünç olacak derecede kısa ve dar giyinmiş olan” formunda olduğu ve hakaret ögesi içermediği, yorumlarda geçen öbür kelamların de, muhatabın onur, onur ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, rahatsız edici, kaba ve nezaket dışı hitap stili niteliğinde olduğu, hasebiyle hakaret hatasının ögeleri itibariyle oluşmadığı gözetilmeden, sanık hakkında mahkumiyet kararı verilmesi,
Kanuna muhalif, katılan …’in temyiz nedenleri yerinde görüldüğünden, tebliğnameye uygun olarak, KARARIN BOZULMASINA, yargılamanın bozma öncesi basamaktan başlayarak sürdürülüp sonuçlandırılmak üzere evrakın esas/hüküm mahkemesine gönderilmesine, 03/04/2019 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.
Memurlar
