Aylin Rana Aydin – ‘Finansal Okuryazarlık Doruğu’nun birinci paneli ‘Bütçemi Nasıl Yönetirim’ başlığı altında düzenlendi. Milliyet Gazetesi İktisat Müdür Yardımcısı Serkan Arman moderatörlüğündeki panelin konuşmacıları Acar Menkul Pahalar Stratejisti Ahmet Mergen, Piramit Menkul İdare Heyeti Üyesi ve Ostim Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Berra Doğaner, Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği (FODER) İdare Heyeti Üyesi Murat Sağman ve Finansal Okuryazarlık Öncüsü Hasret Denizmen oldu.
7 finansal evre
Hasret Denizmen, finansal okuryazarlığı hayat uzunluğu sürecek bir finansal iyilik hali için bugünkü finansal kaynakları hakikat bir bilgi ve hünerle yönetebilme kabiliyeti olarak açıkladı. İnsanların finansal evreleri olduğunu ve bu finansal evreleri çözmeye çalışmanın ehemmiyetine değinen Denizmen, şöyle anlattı:
“Finansal evreleri yediye ayırabiliriz. Birinci olarak borçları, kaygısı olan ve finansal karmaşa evresinde bulunanlar var. Bu şahıslar için yatırım demek ‘hemen elimdeki parayı ikiye katlayayım’ demek. İkincisi kabullenmeme evresi. Biraz biliyor lakin burada da bir uzmana gereksinimi var. Bilmediğini bildiği bir periyoda geliyor. Üçüncü etapta da finansal farkındalığın başladığı vakit, kişi merak ve keşfe başlıyor. O vakit yanlışsız ve sağlam kaynaklardan olan bilgilere bakmaya başlıyor. Daha sonra da finansal istikrara kavuşuyor borçlarını ödeyebiliyor, faturalarını tertipli yapabiliyor.”
20’lerinde başla!
Denizmen, bütçenin ne kadarının yatırıma ayrılması gerektiği konusunda da bilgiler verdi. 20’li yaşlardaki bireylerin ailesiyle yaşadıkları takdirde gelirlerinin yarısını yatırıma ayırabileceklerini söyleyen Denizmen, “30’lu yaşlarda da bir aile kurulduğunda yüzde 10-15 yatırıma ayrılabilir. Burada daima 40’lı yaşlar bekleniyor. Aslında değişmesi gereken de bu” dedi.
60 bin kişilik araştırma
60 bin kişilik bir bilgiye nazaran Türkiye’nin zaaflarının çıkarıldığını kaydeden Denizmen, “Zaaflar abur-cubur, yeme-içme, alkol, elektronik eşyalar, tütün, kıyafet formunda sıralanıyor. Böylelikle küçük, küçük yapılan harcamalarda bugün çabucak hayatınızın içinde ayırabileceğiniz bir yer olduğunu görüyoruz. Bunun için çok da beklememek gerekiyor” sözlerini kullandı.
Harcamada disipline dikkat!
Berra Doğaner, yapılan harcamadan kalanı biriktirmek yerine toplam gelirden ne kadarının tasarruf edileceğini belirlemek gerektiğini söyledi. “Harcama konusunda disiplinli olmak gerekiyor” diyen Doğaner, “Yapılan tasarruftan, yatırımdan enflasyonun üzerinde gerçek getiri elde etmek en büyük beklenti olmalı. Bunun için strateji geliştirmeliyiz. Finansal eser çeşitliliği arttı. Gençler de bunları öğrenip tasarruflarını daha geniş bir alanda kıymetlendirmeli. En iyi yatırım aracı kişinin beklentilerini karşılayan yatırım aracıdır” dedi. Doğaner, kulaktan dolma bilgilerle çok riskler alınmaması gerektiğini söyledi.
Riski azaltın
Belirsizlik ortamında birinci yapılması gerekenin riski azaltmak, kaldıraçlı eserler kullanmamak olduğunu kaydeden Doğaner, “Kaldıraçlar kesinlikle düşürülecek. Kendi ana paranızla yatırıma ve sürece devam etmelisiniz. Pay senetlerinde kredi kullanılıyorsa kullanılmamalı. Yoksa ana paranız birkaç çalkantıda büsbütün yok olabilir. Başka türlü ana paranızın kaldıraç kullanmıyorsanız yok olması çok zor” diye konuştu.
‘Oyun değil yatırım yeri’
Murat Sağman, yatırım yaparken araştırma kuruluşlarından bilgi almak, hazırlanan raporları okumak gerektiğini belirtti.
İnsanların çabucak risk alıp çok çabuk getiriye ulaşmak istediğini söyleyen Sağman, “Sabır yok, çok süratli para kazanmak istiyoruz. Aldığımız riskle çabucak getiriye ulaşmak istiyoruz. Paranızı yönetmek aslında riskinizi yönetmek manasına geliyor” dedi. Herkesin risk algısının çok farklı olduğunu lisana getiren Sağman, borsada yatırımın, payın bedel kazanması ve temettü halinde iki getirisi olduğunu söyledi. Sağman, borsanın bir oyun değil, yatırım olduğunu kaydetti. Temettü getirilerinin enflasyonun altında olduğunu belirten Sağman, “Hissede beklentiniz en azından enflasyonun üzerinde bir getiri olmalı. Tarihî olarak baktığınızda gerçek manada Borsa İstanbul’un da uzun vadede getiri sağladığını görebiliyorsunuz” dedi.
Kısıtlı bütçeyle uzun vadeli yatırımcı olmak
Ahmet Mergen, kısıtlı bütçeyle borsada uzun vadeli yatırımcı olmanın mümkün olduğunu söyledi. Mergen, “Borsa, pay senetlerinin bir yerden alınıp bir taraflara götürülüp birtakım al-satlarla oradan oraya taşınıp yatırımcıya hoş gösterilip, yatırımcının üzerine payları devredip öteki tarafa kaçmak için yok. Borsa, uzun vadede yatırım yapmak için çok da parası olmayan, ancak istekli olan bireylerin büyük yahut küçük geleceği olan şirketlerde bir hisse sahibi olmasıdır. Türkiye’de temel zahmet şirketlerin pek fazla temettü vermemesi” diye konuştu. Küçük yatırımcılar için tekliflerini sıralayan Mergen şunları kaydetti:
“Fonlar açısından çok iyi getiriyi sağlayan fonlar var. Fonlar ufak getiriler veriyor üzere gözükse de uzun vadede iyi paralar bırakıyor. Gelirinizin en azından yüzde 10-15’ini yatırıma ayırabilirsiniz. Pay senedi uzun vadede para getiriyor. Fakat öteki yandan da devir dönem de biraz hareketli olmalısınız. Vakit zaman altın ya da dövize dönmek zorundayız. Bunun nedeni de yüksek enflasyon. Geleceği olan şirketlere yatırım yapılmalı. Türk yatırımcısı son 20 yıldır krize karşı 4-5 defa aşı oldu. Uzun vadede paranızın bir kısmı yüzde 20-25 dövizde, yüzde 50 pay senedi, kripto işi ya da foreks piyasası yapılacaksa geri kalan yüzde 10-15’i de oraya gidebilir.”
Milliyet
