Bursa Uludağ Üniversitesi (BUÜ) Hoş Sanatlar Fakültesi Dramatik Müelliflik Kısmı Ana Sanat Kısmı Lideri Dr. Öğr. Üyesi İbrahim Öztahtalı, AA muhabirine, vakti verimli kullanıp kullanmadığını farkına varabilmenin yolunun harcanan mühlet karşılığında elde edileni sorgulamaktan geçtiğini söyledi.
Z neslinın vakti verimli kullanma konusunda zayıf olduğuna işaret eden Öztahtalı, “Çünkü çok önemli bir dijital cümbüş sistemi var. Çocuklar, bir oyun sisteminin içinde. İçinde bulundukları dijital sistem, Z jenerasyonunun vakit algısını inanılmaz hızlandırıyor.” dedi.
Öztahtalı, akademik ve toplumsal muvaffakiyetin dinleme, okuma, konuşma ve yazma marifeti kazanımından geçtiğini vurguladı.
Çocuğun, dijital sistemin getirdiği süratli akışkanlığın yanında günlük hayatta daha yavaş bir akışın içine girdiğinde ahenk sağlayamayıp “zaman arafı”nda kaldığını lisana getiren Öztahtalı, şöyle devam etti:
“Çocuklardan en sık duyduğumuz sözcüklerden biri, ‘Sıkıldım.’ Sıkılmanın temelinde aslında bu zamansal araf var. Çocuk çok uzun saatler geçirdiği dijital sistemin vakit algısından günlük hayatın temel rutinlerine döndüğünde ahenk sağlayamıyor ve düşünsel, bedensel bir hareketsizlik, durağanlık, dijital sisteme nazaran daha yavaş akan bir süreçte birinci duyulan sözcük, ‘Sıkıldım.’ oluyor.”
Vaktin ne olduğunu anlamanın ve karşılığında ne edinildiğinin farkına varılması gerektiğinin altını çizen Öztahtalı, şöyle dedi:
“Bunun da tek yolu, vakti verimli ve faal kullanabilmenin birkaç küçük tüyosunu almak. Bunların en başında, bir işi birinci seferde, hakikat ve tam yapmak var. Bir işe başladığınızda bunu eksiksiz bir halde tamamlarsanız, vazifesi sonuna kadar ulaştırırsanız bir daha geri dönmenize gerek kalmaz. Bu da doğal olarak hem vakitten hem de emekten önemli derecede tasarruf sağlar. Vakit idaresinin temelinde, planlama var. Yapacağımız işleri öncelik belirleme sistemine nazaran bir sıraya koymak yani kıymetli ve acillerden başlayarak işlerimizi planlamak. Öncelik belirleme sistemiyle hareket etmeye başladığımızda önceliklerinizin neler olduğunun farkına varıyor ve vakti önceliklerinize ayırıyorsunuz.”
“Yapmak istedikleri çok, vakitleri az”
Z jenerasyonunun yapmak istediklerinin çok, vaktinin az olduğuna dikkati çeken Öztahtalı, iki ögesi bir bütçeyle birbirine dengelemek gerektiğini anlatarak, bilhassa Z neslinin dijital cümbüş sisteminden kaynaklanan süratli vakit algısının günlük hayattaki faaliyetlere uyarlanmasının gerektiğini belirtti.
Bunun için çocuklarının biraz dijital dünyadan günlük hayatın içine çekilmesi grektiğini önererek, şunları tabir etti:
Mesela bir ormana gidip ağaçları inceleyip vakti biraz yavaşlatmayı öğretmemiz gerekiyor. Gökyüzünde bulutların hareketlerini, bir kuşun kanat çırpışını takip etmelerini, ağır çekimde hareket etmelerini isteyebiliriz. O hareketi, içinde bulunduğu atmosferi, emelini düşünmesini isteyebiliriz. Böylelikle aslında vakti yavaşlatıp aslında çok süratli yaşamaya çalıştığımızı fark ediyor. Z neslinin temel sorunu süratli yaşama. Bu, bir müddet sonra algısal olarak önemli bir alışkanlığa dönüşüyor. Bu sefer hayatın temel, akademik ve toplumsal başarısına bizi taşıyan dinleme, okuma, yazma, konuşma üzere hünerlere tahammül eşiğimiz düşüyor ve uzaklaşmaya başlıyoruz. Bunun metodu çocuklar için, Z jenerasyonu için evvel olağanlaşmak ve vakit algısının şuuruyla hareket etmektir.”
Ebeveynlere tavsiyelerde bulunan Öztahtalı, okumanın tesirinden yararlanmanın ehemmiyetine değindi.
Öztahtalı, “Bir kitabı alır, bir kıssa okutursunuz ya da siz okursunuz. Sonra onunla ilgili bir üretim sürecine girersiniz. Mesela kıssayı devam ettirmesini istersiniz çocuktan. Bu, tıpkı vakitte konuşma ve okuma maharetini tetikler. Çocukla bir öykü yazılabilir. Bu da yazma marifetine önemli bir katkı sağlar.” sözlerini kullandı.
Dijital sistemlerin Z neslinin ömrünün bir modülü olduğunu belirten Öztahtalı, “Yasaklamak, uzak tutmak, esasen çok mümkün değil fakat bunu planlı ve şuurlu bir halde kullanmalarını sağlayabiliriz. Çocukların öğrenme yollarının en değerlisi, takip ve taklittir. Her şeyden evvel anne ve babalar, şuurlu ve planlı formda bu sistemleri kullanmalı.” görüşünü aktardı.
“Tavsiye edilen günlük ekran müddeti yaşın 10 dakikayla çarpımıyla hesaplanıyor”
Psikolog Sezen Tunca ise yeni tip koronavirüs (Kovid-19) sürecinin Z jenerasyonunun dijitale ayırdığı vakti artırdığını söz etti.
Araştırmalara nazaran, sokağa çıkma kısıtlaması ve toplumsal izolasyon tekliflerinin uygulandığı periyotta çevrim içi dijital cümbüş tüketiminin yüzde 70 arttığını vurgulayan Tunca, “Bu, kayda paha bir artış. Bu meseleyle gayret etmek için ekran kullanım müddetinin şuurunda olmak gerekir. Şuurlu olarak kendini izlemek ve aslında ekranlı aygıtların kullanımında kimi önlemler almak gerekir. Bu doğrultuda (tablet, akıllı telefon vb.) aygıtlara günlük kullanım müddeti hakkında bilgi veren uygulamalar yüklenebilir. Teknoloji dışında etkinliklerde bulunulurken teknolojik aletleri uzağa koyabilir ve gereksiz bildirimleri kapatarak onlardan uzak kalabiliriz.” diye konuştu.
Tunca, bireyin dijital ekran başında geçirmesi tavsiye edilen günlük mühletin, yaşın 10 dakika ile çarpımıyla hesaplandığı bilgisini verdi.
Bu süreyi büsbütün oyuna ayırmanın uygun olmadığını söyleyen Tunca, 10 dakika televizyon, 15 dakika oyun kullanımı üzere planlamaların ebeveyn denetiminde yapılması gerektiğini kelamlarına ekledi.
Türkçe öğretmeni Sedef Özbayraklar da vakit idaresinin aslında bir öz idare marifeti olduğuna işaret ederek, “Gelişen teknoloji ve oyun sistemleriyle aslında yalnızca çocuklardan değil, yetişkinlerden de en sık duyduğumuz cümle, ‘Zamanım yok.’ Bunlardan kurtulmanın tek yolu, vaktin tesirli ve verimli kullanmanın kendimize mahsus formülünü bulmak yani vakti yönetebilmektir. Vakti yönetmekte kullandığımız metotlardan biri, pomodoro tekniğidir. Bu teknik kapsamında, 25 dakika çalışıp 5 dakika mola vererek, çalışmamızı düzenleyebiliriz. Bu, kişinin odaklanma müddetine nazaran değişebilir. Yani 1 saat düzgün ve verimli bir odaklanma gösterebilen kişi, 1 saat çalışıp 15 dakika mola vererek, bu sistemi kendi sistemine uygun hale getirebilir.” dedi.
Memurlar
