Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi tarafından 7 boyutlu Üsküdar Hayat Maksatları Ölçeği (ÜSYAM) geliştirildi. Türkiye genelinde 15-71 yaşları ortasında 1026 şahsa uygulanan ölçek ile Z neslinin öbür nesillerden istatistiksel olarak farklılaştığı ortaya çıktı.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan liderliğinde geliştirilen ölçek kapsamında Yeni Medya ve Gazetecilik Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal idaresinde Türkiye genelinde 1026 iştirakçiyle bir araştırma yapıldı.
Araştırmada 1026 iştirakçi, yaş kümelerine nazaran X, Y, Z jenerasyonu olarak gruplandırıldı. 15-71 yaş aralığında olan iştirakçilerin yaş ortalaması 33 oldu. Ölçeğin uygulanmasıyla elde edilen ortalama puan 104 oldu. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 28, en yüksek puan ise 140 olarak gerçekleşti. Ölçek puan aralıklarına nazaran 28-65 ortası az düzey, 66-102 orta düzey, 103-140 ortası yüksek düzey olarak belirlendi. Alınan puan orta düzeyin biraz üzerinde bulundu.
Sonuçlar, Z neslinin tanınan olma, biran evvel vazifesinde yükselme, kolay yoldan kar elde etme ve kolay harcama, hayattan zevk almayı amaçlama, uğruna zorluk çekeceği amaçlardan kaçınma, geleceğe yatırım yapmak için zahmet çekmektense bugünü rahat geçirmek üzere davranışları benimsediklerini gösteriyor. Araştırmanın sonucuyla ilgili olarak şu tabirler kullanılıyor:
“Z nesli olarak en küçüğü 15 yaşında olan bireylerden elde edilen sonuçlar, gençlerin tanınan olma, bir an evvel vazifesinde yükselme, kolay yoldan yarar elde etme ve kolay harcama, hayattan zevk almayı amaçlama, uğruna zorluk çekeceği amaçlardan kaçınma, geleceğe yatırım yapmak için meşakkat çekmektense bugünü rahat geçirmeyi tercih etme, kendi gereksinimlerine ön planda tutma, muvaffakiyet için aile irtibatını erteleme, kendi memnunluğunu öteki şeylerden daha fazla önemseme üzere davranışları benimsediklerini ortaya koyuyor.
‘Z neslinin zorluklarla başa çıkma beceresinin şimdi gelişmediği ortaya çıktı’
Zorluklarla başa çıkma hünerinin şimdi gelişmediği ortaya çıkan Z jenerasyonunun somut mana hünerleri, soyut mana maharetleri, mevt inancı, doyum erteleme marifeti, iç denetim mahareti, orta ve uzun vadeli planlama hüneri ve ego ideali algısı için çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu gayeyle öncelikle bu marifetlerin ölçülmesi için ‘7 Boyutlu Üsküdar Ömür Maksatları Ölçeği’ geliştirildi. Ölçemediğimiz şeyi yönetemeyiz. Ölçek yapılacak çalışmalar için durum tespitinin muhakkak aralıklarla yapılmasını sağlayacak.
Araştırmada Z nesli 15-29 yaş aralığı olarak ele alındı, 30-45 yaş ortasındakiler Y nesli, 45 yaş üzerindekiler X jenerasyonu olarak gruplandırıldı. X ve Y nesli ölçekten birbirine yakın puan alarak yüksek düzey aralığında bulundu (107 puan).
X ve Y jenerasyonu olarak araştırmada odaklanan 30 yaş ve üzeri bireylerin geleceklerini planlamaya, aile bağlantısına, topluma yararlı olmaya daha fazla ehemmiyet verdikleri ortaya çıktı. Tıpkı vakitte mevt sonrası hakkında düşünmeye ve öldükten sonra nasıl bir iz bırakacaklarına dair fikirlere eğilim konusunda 45 yaş üzerindeki bireyler kadar 30’lu yaşlardaki bireylerin de baş yormaya başladıkları sonucuna varılmıştır.
’15-29 yaş aralığındaki gençlerin mevt inancı konusundaki kabul hünerlerinin düşük düzeyde olduğu görülmüştür’
Ölçekte yer alan vefat inancına dair öldükten sonra mezar taşında ne yazacağını düşünme, mevt hakkında düşünmek isteyip istememe, öldükten sonra nasıl bir insan olarak anılacağını düşünme tabirlerine Z jenerasyonu bireyleri düşük puan vermiştir. Buna nazaran 15-29 yaş aralığındaki gençlerin mevt inancı konusundaki kabul maharetlerinin düşük düzeyde olduğu görülmüştür. Anı yaşamak konusundaki heyecan ve istekleri Z jenerasyonunun bariz özellikleri olarak kendini gösterirken, vefat hakkında düşünmek istemedikleri ortaya çıkmıştır. Araştırma sonuçları Z nesline pahalar eğitimlerinin verilmesinin kıymetine işaret etmektedir. Üsküdar Üniversitesi’nde Prof. Dr. Nevzat Tarhan öncülüğünde nesillere yönelik irtibat, kıymetlerin farkındalığı ve eğitimine dair çalışmaları kapsayan bir proje için adımlar atılmıştır.”
‘Ölçeğin geçerlilik ve güvenirliği yapıldı’
Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, ölçek ve çalışmaya ait verdiği bilgide 1.026 bireye uygulanan Üsküdar Hayat Emelleri Ölçeği (ÜSYAM) dataları ile ölçeğin geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları yapıldığını söyledi. Ünal, şu bilgileri verdi:
“Buna nazaran data seti ikiye bölünerek, 510 kişilik kısmına açıklayıcı faktör tahlili (AFA), 516 kişilik kısmına ise doğrulayıcı faktör tahlili uygulandı. Açıklayıcı faktör tahlili sonucunda ölçeğin 7 boyuttan oluştuğu ortaya çıktı. Ölçeğin açıklayıcılığı yüzde 52 bulundu. Bu oran toplumsal bilimlerde iyi seviyeyi göstermektedir.
Boyutların doğrulanabilmesi için ortaya çıkan 7 boyuttan AMOS programında model oluşturuldu. Yapılan tahlillerde ahenk iyiliği sonuçları kâfi seviyeyi gösterdi. Boyutları kapsayan unsurların içeriklerine isimlendirmeler yapıldı. Buna nazaran ölçek ‘Somut Mana Becerileri’, ‘Ölüm İnancı’, ‘Doyum Erteleme Becerisi’, ‘Soyut Mana Becerisi’, ‘İç Denetim Becerisi’, ‘Orta ve Uzun Vadeli Planlama Becerisi’, ‘Ego İdeali Algısı’ boyutlarında ölçüm yapabilmektedir.
Ölçeğin toplamından alınan puanlar 3 seviyeyi göstermektedir. Buna nazaran, 28-65 ortası ‘Az Seviye’, 66-102 ortası ‘Orta Seviye’, 103-140 ortası ‘Yüksek Seviye’ olarak kıymetlendirilmektedir. Elde edilen sonuç ömür emellerini yönetebilme maharetini 7 boyut kapsamında ortaya koymaktadır.
Ölçeğin 1, 2 ,4, 26. hususları somut mana maharetlerini, 5, 6, 7. hususları vefat inancını, 8, 9, 10, 17. hususları doyum erteleme hünerini, 11, 19, 20, 22, 23, 28. unsurları soyut mana hünerlerini, 12, 13, 14, 15. hususları iç denetim marifetini, 16, 18, 27. hususları orta ve uzun vadeli planlama hünerini, 21, 24, 25. hususları ego ideali algısını ölçmektedir.”
Ölçekteki hayat maksatlarına yönelik tabirlere iştirakçiler ‘Hiç Katılmıyorum’, ‘Az Katılıyorum’, ‘Orta Katılıyorum’, ‘Çok Katılıyorum’ ve ‘Tamamen Katılıyorum’ olarak derecelendirilen iştirak sıklığını belirtiyorlar (Hiç Katılmıyorum: 1 puan, Büsbütün Katılıyorum: 5 Puan). 28 hususa verilen puanlar toplandıktan sonra, alınan puan uygun aralığa nazaran bedellendiriliyor.
3, 6, 7, 11, 16, 18, 22, 27. unsurlar dışındaki unsurların zıt kodlanması gerektiği belirtiliyor:
1. Varlıklı olma hayali kurarım.
2. Ünlü olma hayali kurarım.
3. En büyük isteğim her şeyden evvel sağlıklı olmaktır.
4. Makam sahibi olmak çok kıymetlidir.
5. Öldükten sonra nasıl bir insan olarak anılacağımı pek önemsemem.
6. Hayatımın sonlandıktan sonra mezar taşımda ne yazılacağı benim için değerlidir.
7. Arkamda iyi bir kıssa bırakmak için attığım adımlara dikkat ederim.
8. Geleceğe yatırım yapmak için düşünce çekmektense, bugünü iyi geçirmeyi tercih ederim.
9. Zorluklarla karşılaştığımda kendimi fazla zorlamam, mevzuyu değiştiririm.
10. Uğrunda zorluk çekeceğim maksatlardan kaçınırım.
11. ‘Bayrak’, ‘Vatan’, ‘Tanrı’ kavramları benim için büyük kıymet taşır.
12. Daha büyük kar için beklemeyi sevmem, çabucak sonuç almak benim için daha değerlidir.
13. Alışveriş tutkumu denetim edemem.
14. Kolay aşık olurum.
15. Ders çalışırken yahut bir iş yaparken sıkılınca çabucak bırakırım.
16. Sevmediğim işleri yaparken orta ve uzun vadede bana kazandıracaklarını düşünüp devam edebilirim.
17. Maddi olarak daha fazla şeye sahip olabilmek için külfete girmeyi istemem.
18. İnsanlığa yararı olan bir kaşif, mucit ya da Nobel mükafatı alan bir bilim insanı olmayı hayal ederim.
19. Benim için kendi gereksinimlerim, ulusal bedellerden daha önceliklidir.
20. Benim için kendi gereksinimlerim, dini mevzulardan daha önceliklidir.
21. Emek verdiğim bir hususta başarılı olmak, insani ilgilerden daha kıymetlidir.
22. ‘Vatanını en çok seven misyonunu en iyi yapandır’ kelamına inanırım.
23. Vefat ve mevtten sonrasını düşünmemeyi tercih ederim.
24. Beğenilen ve özenilen biri olmayı, topluma yararlı biri olmaya tercih ederim.
25. Maksat daha başarılı ve keyifli olabilmekse, ailemi ihmal etmek beni çok üzmez.
26. Oburlarının benden överek kelam etmesini çok önemserim.
27. Biraz risk alıp yeni ve farklı işler yapmayı severim.
28. Kendi mutluluğum ve isteklerim, öteki birçok mevzudan daha kıymetlidir.
Kıymetlendirme ise şöyle yapılıyor:
* 28-65 ortası az düzey
* 66-102 ortası orta düzey
* 103-140 yüksek düzey
Memurlar
