Bu yazıda, yurt dışından yüksek lisans ve/veya doktora tahsili gördükten sonra memuriyete atananların, bu tahsillerinin değerlendirilmesinde denklik alma kuralının bulunup bulunmadığını inceleyeceğiz.
Bilindiği üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 36 ncı hususunun “Ortak Kararlar” başlıklı 36 ncı hususunun (A) fıkrasının 9 uncu alt bendinde; “Memurluğa girmeden evvel yahut memuriyetleri sırasında yükseköğrenim üstü master derecesi almış olanlarla yüksek tahsil kurumlarında en az bir yıl ek tahsil yaparak lisans üstü ihtisas sertifikası alanlara bir kademe ilerlemesi, tıpta uzmanlık evrakı alanlara, meslekleri ile ilgili tahsil kısımlarında doktora yapanlara bir derece yükselmesi uygulanır. Master derecesini alıp bir kademe ilerlemesinden yararlanan memura, mesleği ile ilgili tahsil kolunda doktora yaptığı takdirde iki kademe ilerlemesi uygulanır.” düzenlemesi yer almaktadır.
Kelam konusu düzenleme kapsamında, yüksek lisans tahsilini tamamlayanlara bir kademe, meslekleri ile doktora yapanlara bir derece, yüksek lisans değerlendirilmesinden yararlandıktan sonra mesleği ile alanda doktora yapanlara iki kademe ilerlemesi uygulanacağı tabir edilmiştir.
İlgili kanun kararında, yurt dışında lisansüstü tahsil gördükten sonra memur takımlarına atananlar hakkında bir karar bulunmadığından, bu durumda olan bireylerin tahsil değerlendirmelerinde “denklik” kuralı tanınıp tanınamayacağı konusunda tereddütler oluşabilmektedir.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 7 nci hususunun (p) fıkrasında; “Yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından alınmış ön lisans, lisans ve lisansüstü diplomaların denkliğini tespit etmek” misyonu Yükseköğretim Şurasına verilmiştir.
Tıpkı kanunun “Üniversitelerarası Şura” başlıklı 11 inci unsurunun (b) fıkrasının 5 inci unsurunda ise; “Doktora ile ilgili temelleri tespit etmek ve yurt dışında yapılan doktoraları, doçentlik ve profesörlük unvanlarını pahalandırmak,” misyonu Üniversitelerarası Konseyine verilmiştir.
Özetle, 2547 sayılı Kanuna nazaran yurt dışı ön lisans, lisans ve yüksek lisans tahsillerine YÖK tarafından, doktora, doçentlik ve profesörlük unvanlarına ise Üniversitelerarası Konseyce denklik verilmektedir.
Öbür taraftan, yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarından alınan ön lisans, lisans, yüksek lisans diplomalarının tanıma ve denklik süreçlerinde uyulacak metot ve temeller, 05 Aralık 2017 tarihli ve 30261 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği“nde düzenlenmiştir.
Kelam konusu yönetmeliğin “Mezuniyet tanıma dokümanı ve diploma denklik dokümanı müracaatlarının incelenmesi” başlıklı 6 ncı unsurunda;
“5 inci unsura nazaran tanınan bir yükseköğretim kurumu ve programından mezun olup müracaata temel evrakları tam olanların müracaatları, aşağıdaki konular istikametiyle incelenir:
a) Evrakların asıllığı, gerçeğe uygunluğu, üzerinde kazıntı, silinti ve gibisi tahrifatın bulunup bulunmadığı, dokümanların başvuran bireye ilişkin olup olmadığı, kişinin ilgili ülkede kalıp kalmadığı, pasaport bilgileri ve ülkeye giriş-çıkış dökümlerinin uygunluğu,
b) Mezuniyet tanıma dokümanı müracaatında bulunan ilgililerin mezun olduğu yükseköğretim kurumunun ve programının tanınıp tanınmadığı ve alınan eğitimin derecesi,
c) Diploma denklik dokümanı müracaatında, denkliği talep edilen diplomaya temel yükseköğretim programının taban mühlet, kredi ve kazanımlar açısından Türk yükseköğretim sisteminde yer alan programa ve derecelere muadil olup olmadığı,
ç) Denklik için başvurusu yapılan diploma programının birebiri yahut benzerinin Türk yükseköğretim sisteminde bulunmadığı durumlarda, bu Yönetmelikte belirtilen öbür kuralların sağlanması halinde diplomanın ön lisans, lisans ve yüksek lisans dereceleri açısından Türk yükseköğretim sisteminde eşdeğerliği,
d) Unvan kullanılmasını gerektiren durumlarda 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 43 üncü hususunun birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca kazanılan unvanla birebir olup olmadığı.
(2) Kişinin sunduğu tüm dokümanlar Tanıma ve Denklik Hizmetleri Daire Başkanlığı tarafından birinci fıkra kapsamında incelendikten ve gerektiğinde Bilim Alanı Müracaat Komitesinden ve/veya üniversitelerden görüş alındıktan sonra bir ön inceleme raporu hazırlanır ve Komiteye sunulur.
(3) Komitenin gerekli görmesi halinde, tanıma yahut denkliği için başvurusu yapılan diploma ve öteki evrakların gerçek olup olmadığı, tahsil programının tipi, niteliği ve seviyesi bahislerinde, müracaat sahibinin kendisinden, ilgili yükseköğretim kurumundan yahut ilgili ülke yetkili makamlarından evrak teyidi, ek bilgi ve evrak istenebilir.” tabirleri yer almaktadır.
Bununla birlikte, yurtdışında alınan doktora, sanatta yeterlik, doçentlik ve profesörlük unvanlarını kıymetlendirme süreçlerinde uyulacak metot ve temeller ise “Yurtdışında Alınan Doktora, Sanatta Yeterlik, Doçentlik, Profesörlük Unvanlarının Kıymetlendirilmesine Ait Yol ve Asıllar“ta düzenlenmiştir.
Mezkür yöntem ve asılların 6 ncı unsurunun 2 nci fıkrasında, “Doktora eğitiminin Yükseköğretim Konseyi tarafından tanınan yükseköğretim kurumlarında örgün eğitim yoluyla alınmış olması kaidedir. Üniversitelerarası Konsey İdare Konseyi tarafından, doktora yapılan ülke, doktora tez konusu ve içeriği, doktora periyodunda ders alınıp alınmadığı üzere her bir müracaatın kendine mahsus kurallarının kıymetlendirilmesi gizli kalmak kaydıyla; doktora eğitimi müddetince müracaat sahiplerinin tahsil gördüğü üniversitenin bulunduğu ülkede en az Toplumsal Bilimler için 200 gün, Mühendislik, Temel Bilimler, Vücut Eğitimi ve Spor Bilimleri ve başka bilimler için 300 gün, Sıhhat Bilimleri için 400 gün bulunması kuraldır.” denilmektedir.
Yurt dışı tahsillerin ve unvanların denkliğine dair yer verilen mevzuattan görülebileceği üzere, denklik süreçlerinde mümkün riskli ve suiistimale açık konular göz önüne alınarak, çok önemli önlemler alınmıştır.
Münasebetiyle, her ne kadar 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda yüksek lisans ve doktora tahsilinin değerlendirilmesinde denklik kaidesi aranmasa dahi, Yükseköğretim Konseyinin ve Üniversitelerarası Şuranın bu öğrenimlere denklik vermekle yetkili oldukları, denkliğe dair müracaat alınması, kıymetlendirilmesi, hatta kimi alanlarda imtihan yapmaya yetkili oldukları düşünüldüğünde, bu yolu yerine getirmeden sunulacak yurt dışı diplomalarda tahsil değerlendirilmesinin yapılması sağlıklı bir süreç olmayacaktır.
Hakikaten, misal hususta yargıya giden bir konuda, Danıştay Beşinci Dairesi Temel No:2008/4676, Karar No:2011/1109, “Ülkemizde denkliği tanınmayan bir yüksek lisans programından mezun olan davacının, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 36/A-9. unsuru uyarınca yüksek lisans mezunlarına verilen bir kademe ilerlemesinden yararlandırılmasının hukuken mümkün olmadığı”na hükmetmiştir.
Sonuç olarak, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi memurların yurtdışı yüksek lisans ve doktora tahsillerinin ilgili Kanunun 36/A-9 hususu uyarınca özlük haklarında kıymetlendirilmesi için, misyonlu oldukları kurumlara Yükseköğretim Konsey Başkanlığı yahut Üniversitelerarası Şura Başkanlığından alacakları denklik evrakını sunmaları gerektiği düşünülmektedir.
Memurlar