– Yükseköğretim Konseyi (YÖK), Kovid-19 global salgın tedbirleri kapsamında yürütülen uzaktan eğitim sürecinde üniversitelerde engelli öğrencilere yönelik alınan önlemleri ve mevcut durumu 195 üniversitenin iştirakiyle yapılan anket ile tahlil etti.
AA muhabirinin YÖK yetkililerinden aldığı bilgiye nazaran, Yükseköğretim Konseyi Engelli Öğrenci Komitesi Çalışma Kümesi, engelli üniversite öğrencilerinin eğitime erişimini kolaylaştırmak için faaliyetler yürütüyor.
Yükseköğretim Şurası, “engelsiz erişim” ve “engelsiz eğitim” mottosuyla yükseköğretim kurumlarını tüm öğrenciler için erişilebilir kılmayı hedefliyor.
Bu kapsamda 2018’den itibaren engellilerin problemlerinin tahlili için teşvik edici çalışmalar ve projeler gerçekleştiren yükseköğretim kurumlarına “mekanda erişilebilirlik”, “eğitimde erişilebilirlik” ve “sosyo-kültürel faaliyetlerde erişilebilirlik” olmak üzere 3 farklı kategoride “Engelsiz Üniversite Bayrakları”, farklı engelli kümelerine programlarını erişilebilir kılan üniversiteler de “Engelsiz Üniversite Program Nişanı” ile ödüllendiriliyor.
“Mekanda erişilebilirlik” kriterleri sağladığında turuncu bayrak, “eğitimde erişilebilirlik” kriterleri gerçekleştirildiğinde yeşil bayrak, “sosyo-kültürel faaliyetlerde erişilebilirlik” uygulamaya konulduğunda da üniversitelere mavi bayrak veriliyor.
Manisiz Üniversite Mükafatları, yüksek öğretim kurumlarını fizikî yerlerde, eğitimde ve sosyokültürel faaliyetlerde erişilebilir kılmak için özendirici, teşvik edici oldu ve pek çok üniversite bu hususta komiteler oluşturarak çalışmalarına sürat kazandırdı.
Mükafatların birinci verildiği 2018 yılında 41 üniversiteden 318 müracaat varken, 2020’de bu sayı 116 üniversiteden 841’e yükseldi.
YÖKSİS datalarına nazaran, yükseköğretim kurumlarında 51 bin 647 engelli öğrenci bulunuyor. Bu öğrencilerin 27 bin 782’si ön lisans, 23 bin 581’i lisans, 236’sı yüksek lisans ve 48’i doktora seviyesinde eğitim görüyor. Öğrencilerin yüzde 89’u ise açık öğretim programlarında yer alıyor.
Programın görme engelli bir birey için erişilebilir kılınması ile otizm spektrum bozukluğu olan bir bireye erişilebilir kılınması farklılık arz ediyor. Bunun için farklı mahzur kümelerine yönelik farklı önlemler alınması gerekiyor.
– Fizikî engelli ve görme engelli öğrencilerin yükseköğretime erişimi daha yüksek
Fizikî ve görme engelli öğrencilerin başka kümelere nazaran yükseköğretime erişimi görece daha yüksek. Yükseköğretim Şurası, son yıllarda almış olduğu kararlarla işitme engelli yahut otizm spektrum bozukluğu üzere farklı engelli kümelerinden öğrencileri de yükseköğretime kazandırmayı hedefliyor.
Eğitimde erişilebilirlik konusunda yapılan çalışmaların ivme kazanmış olmakla birlikte yetersiz kaldığı kaydedilirken, mükafatlar bağlamında engelli öğrencilerin yerleşke ömrüne kazandırılmasına öncelik veriliyor.
Gerçek engelli öğrenci sayılarının YÖKSİS’te kayıtlı bulunanlardan daha yüksek olduğu iddia ediliyor. Tüm engelli öğrencilere ulaşmak için yükseköğretim kurumlarının farkındalık arttırıcı çalışmalar yapması bekleniyor.
– Kovid-19 salgını sürecinde engelli öğrencilere yönelik çalışmalar
Global salgın sürecinde uzaktan, dijital ortamda eğitim devam ederken süreğen hastalığı bulunan yahut engelli olan öğrenciler farklı sorunlarla karşılaşıyor.
Bu bağlamda, Yükseköğretim Kurulunca koronavirüs tedbirleri kapsamında başlatılan uzaktan eğitimde canlı derslerde ve içerikler hazırlanırken engelli öğrencilere yönelik farkındalık oluşturacak bir dizi önlem ve tedbirleri kapsayan bir çerçeve karar hazırlanarak üniversitelere gönderildi.
Yazıda, yalnızca farkındalık arttırarak sunumlarda, ders hazırlıklarında ve ders anlatımında dikkat edilecek küçük değişikliklerin bu öğrenciler için büyük mana söz edeceğinin altı çizildi.
Mevzuyla ilgili olarak “Küresel Salgında Yeni Olağanlaşma Süreci Rehberi” ile “Küresel Salgın Bağlamında Yükseköğretim Kurumlarında Sağlıklı ve Pak Ortamların Geliştirilmesi Kılavuzu”nda uzaktan öğretimi süreğen hastalığı bulunan ve engelli öğrencilere mümkün olduğunca erişilebilir kılmak için gerekli önlemlerin imkanlar çerçevesinde alınmasına yönelik temellere yer verildi.
– Anket ile üniversiteli engellilerin mevcut durumu tahlil edildi
Yükseköğretim Konseyi, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü kapsamında, engelli öğrencilerin eğitime erişimindeki mevcut durumu tahlil etmek üzere yeni bir çalışma daha yürüttü.
Kovid-19 global salgını sürecinde yükseköğretim kurumlarında eğitim ve öğretim süreçleri yüklü olarak uzaktan ve çevirim içi uygulamalarla yürütüldüğünden, bu süreçte engelli öğrencilere yönelik olarak alınan önlemleri ve mevcut durumu pahalandırmak üzere YÖK Engelli Öğrenci Çalışma Kümesi’nde yer alan akademisyenler tarafından bir anket hazırlanarak yükseköğretim kurumlarına gönderildi.
Ankete 195 yükseköğretim kurumu katıldı. Uzaktan eğitim sürecinde alınan önlemler ile öğrenciler ve ailelerine yönelik psikososyal dayanaklar sorgulandı.
Buna nazaran, ankete katılan 195 üniversitede, 32 bin 452’si erkek, 15 bin 707 kız olmak üzere toplam 48 bin 159 engelli öğrenci eğitim alıyor.
Bu öğrencilerden 8 bin 317’si görme engelli, 2 bin 777’si işitme engelli, 149’u zihinsel engelli, 22 bin 618’i fizikî engelli, 64’ü otizmli, 182’si konuşma bozukluğu, 347’si öğrenme zahmeti ve 12 bin 610’u başka mani kümelerinde iken 1095’inin mani kümesine ait bilgi verilmedi.
Bu öğrencilerden 904’ü (yüzde 1,88) tıp ve sıhhat, 1957’si (yüzde 4,06) mühendislik ve fen bilimleri, 43 bin 614’ü (yüzde 90,56) toplumsal bilimler, 564’ü (yüzde 1,17) hoş sanatlar, 553’ü (yüzde 1,15) meslek yüksek okulunda eğitim görüyor.
116 üniversitenin (yüzde 59,48) koronavirüs komitesinde engelli öğrencilere yönelik çalışma yapılırken, 79’unda (yüzde 40,52) bu gerçekleştirilmedi.
Engelli öğrencilerin internet erişimleri ve internet alt yapısı 162 üniversitede (yüzde 83,08) sorgulanırken, 33’ünde (yüzde 16,92) sorgulanmadı.
Ankete katılan 162 üniversitede (yüzde 83,08) engelli öğrencilerin aksayan eğitim faaliyetlerini telafi etmeye yönelik çalışmalar yapılırken, 33 üniversitede (yüzde 16,92) bu çalışmalara yer verilmedi.
“Uzaktan öğretim sisteminde derslerden yüz yüze eğitimdeki randımanı aldığınızı düşünüyor musunuz” sorusuna 81 üniversite (yüzde 41,54) “evet”, 114 üniversite (yüzde 58,46) “hayır” karşılığını verdi. Lakin üniversitelerden 178’i (yüzde 91,28) uzaktan öğretimle ilgili uygulamaların salgın sonrası yüz yüze eğitim periyodunda de devam etmesini istedi.
Bunun yanında uzaktan eğitim derslerinde alt yazı uygulaması yalnızca 36 üniversitede (yüzde 19,35), işaret lisanı tercümanı uygulaması ise 8 üniversitede (yüzde 4,30) yer aldı.
Ankete katılan 132 üniversite (yüzde 70,97) uzaktan eğitim uygulamalarında manisiz erişim kapsamında öğrencilere güçlü doküman kaydı yaptığını, yalnızca 51 üniversite ise imtihan uygulamalarında engelli öğrencilere yardımcı materyal ve aygıt yardımı yapıldığını bildirdi.
– Psikososyal dayanaklar
Üniversitelerden 115’i (yüzde 58,98) engelli öğrencilerin uzaktan öğretimle ilgili eğitsel ve psikososyal gereksinimlerine ait taleplerinin belirlendiği, 80’i ise (yüzde 41,02) belirlenmediği tarafında bilgi verdi.
Uzaktan öğretim kapsamında engelli öğrenciler için ferdî eğitim programı uygulayan üniversite sayısı ise 39’da (yüzde 20) kaldı.
Türkiye genelinde 150 üniversitede ise (yüzde 76,92) engelli öğrenci ünitesi tarafından e-posta, toplumsal medya araçları vasıtasıyla engelli öğrencileri bilgilendirmeye yönelik uygulamalar gerçekleştirildi.
Memurlar
