Iktisat gündeminde gözler, Yeni Iktisat Programı’na (YEP) ve 2021 yılı merkezi idare bütçesine çevrildi. Bir yandan da salgına karşı yeni önlemleri içeren paket bekleniyor. Iktisadın yol haritası niteliğini taşıyan YEP’in gelecek hafta Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından açıklanması bekleniyor. Yeni tip koronavirüs (Covid-19) kaynaklı gelişmelerin de bütçe ve ekonomik amaçlara nasıl yansıyacağı yakından takip ediliyor. Covid-19, bu yılın ikinci çeyreğinde bütün ülke ekonomilerini olduğu üzere Türkiye iktisadını de olumsuz etkiledi. Salgının iktisada tesiri büyüme sayılarına yansırken öncü göstergeler üçüncü çeyrek için güçlü toparlanma işareti veriyor.
TALEP OLUMLU KARŞILANDI
Koronavirüsün iktisada olumsuz tesirlerini azaltmak için mart ayının ikinci yarısından itibaren alınan önlemler çerçevesinde vergi ve sigorta primleri ekim ayına ertelenmişti. Altı ay ödemesiz krediler ve kamu yükümlülüklerinin ertelenmesi gerçek kesimi rahatlatmıştı. Şirketler, ekim ayından itibaren hem kredileri hem de ertelenen vergileri ödeyeceği bir periyoda girecek. Istırapların devam ettiğine dikkati çeken iş dünyası, yükümlülüklerin yine yapılandırılmasını istiyordu. Bu talep olumlu karşılandı. Geçtiğimiz hafta Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, yine yapılandırma ile ilgili yaptığı açıklamada “Salgının tesirinden kaynaklı olarak çok ağır talep ulaştı. Ekim ayı sonuçlarına bakarak karar vereceğiz” demişti. Iktisat idaresinin, bütün talepleri dikkate alarak geniş kapsamlı biçimde yine yapılandırmayı hayata geçirmesi halinde paketin büyüklüğü 500 milyar lirayı bulacak. Bu ölçü, tıpkı vakitte bugüme kadar sağlanan takviyelere de yakın bir sayıya işaret ediyor.
KAPSAMDA NELER VAR?
Geride kalan periyotta sağlanan yaklaşık 35 milyar liralık takviye; kısa çalışma, fiyatsız müsaade ve toplumsal yardım üzere karşılığı olmayan teşviklerden oluştu. Yeni yapılandırma ile ilgili olarak da iş dünyası, “yükümlülüklerinin ödenebilir dilimler halinde taksitlendirilmesini” talep ediyor. Taksite bağlanacak ödemelerin en erken 2021 yılında başlaması da talepler ortasında yer alıyor. TBMM’nin açılmasıyla birlikte gündeme gelecek yapılandırma paketinin; yalnızca iş dünyasının değil vatandaşın da kamuya olan borçlarının yapılandırılmasını içermesi bekleniyor. Faiz ve cezalarda iyileştirmeler yapılacak. MTV, trafik cezası, emlak vergisi üzere borçların da kapsama alınması öngörülüyor.
KESIMLER ÖNÜNÜ GÖRECEK
Iktisatta gelecek üç yılın yol haritası niteliği taşıyan YEP ile; 2021-2023 devrine ait enflasyon, istihdam, büyüme, ihracat, cari açık üzere temel makro göstergeler belirlenmiş olacak. Genel ekonomik kaidelerin gerekleri doğrultusunda hazırlıkları yürütülen programda; temel ekonomik büyüklükler yanında, makro siyasetler, unsurlar ve amaçlar de yer alacak. Program, özel dal için de öngörülebilirliği artıracak ve sektörel bazlı gayeleri belirleyecek. YEP ile uyumlu olmak üzere gelecek üç yıla ait toplam gelir ve sarfiyat iddialarıyla gaye açık ve borçlanma durumu, kamu yönetimlerinin ödenek teklif tavanlarını içeren Orta Vadeli Mali Plan da Resmi Gazete’de yayımlanacak. Merkezi idare bütçe kanun teklifinin 17 Ekim’e kadar TBMM’ye sunulması öngörülüyor. Bütçe, 1 Ocak’tan itibaren uygulanmaya başlayacak. Gelecek yıla ait yatırım programı da ocak ayı içinde açıklanacak.
670 BİN KİŞİ FIYATSIZ İZİNDE
Pandemi periyodunda uygulanan ve istihdamı koruyan kıymetli tedbirleriden biri de “işten çıkarma yasağı” oldu. Bu süreçte faaliyeti olumsuz etkilenen şirketler, emekçilerini fiyatsız müsaadeye ayırdı. Kelam konusu şahıslara işsizlik fonundan ayda 1.168 TL nakdi fiyat dayanağı sağlandı. Ağustos sonuna kadar 1 milyon 976 bin 532 kişi nakdi fiyat dayanağından yararlandı. Toplam 4 milyar 399 milyon lira ödeme yapıldı. Bu bireylerin büyük kısmı haziranla birlikte olağan çalışma nizamına geçti. Son olarak ağustos ayında yapılan ödemeler dikkate alındığında ise hala yaklaşık 670 bin kişi fiyatsız izinde bulunuyor. Fiyatsız müsaadeye çıkarılan çalışanlar, öbür bir iş bulsalar bile “fesih yasağı” sebebiyle şirketlerinden ayrılamıyor. Bu sebeple kelam konusu uygulama, yeni iş bulanlar için aleyhte işlemeye başladı. Çalışanlardan bu soruna de tahlil beklentisi arttı.
Ö. FARUK BİNGÖL
Memurlar
