GELECEĞİN BİLİM İNSANLARI İÇİN “YÖK-GELECEK PROJESİ”
YÖK’TEN ÖNCELİKLİ ALANLARDA ÖĞRETİM ELEMANI YETİŞTİRME PROJESİ : “YÖK-GELECEK PROJESİ”
YÖK’TEN BİR BIRINCI DAHA: “YÖK-GELECEK PROJESİ”
YÖK, ÜLKEMİZ İÇİN ÖNCELİKLİ ALANLARDA AKADEMİSYEN ALINMASINA YÖNELİK PROJEYİ HAYAT GEÇİRİYOR
TÜRKİYE’DE BİR BIRINCI: ” YÖK, ÖNCELİKLİ ALANLARDA AKADEMİSYEN ALIMINI BAŞLATIYOR”
GELECEĞİN BİLİM İNSANLARI İÇİN “YÖK-GELECEK PROJESİ”
Akademide takım kullanılmasında gayenin yalnızca istihdam sağlamak olmadığı, kamu faydası çerçevesinde bunun lakin bir sonuç olması gerektiği ortadadır. Hususun bir tarafı, üniversitelerimizin vizyonu ve temel misyonu doğrultusunda nitelikli bilgi üretimi için gerekli olan nitelikli insan gücüne sahip olmasıdır. Akademik uzmanlık, vakit zaman geniş alandan fazla özel derinliğin de tanımlanmasını gerektirmektedir. Yükseköğretim kurumlarının bu hususta durumlarının, muhtaçlıklarının ve koşullarının farklı olabileceği kabul edilmelidir. Bilhassa gelişmesini büyük ölçüde tamamlamış olan üniversitelerde, daha özel alanlarda uzman insan gücüne gereksinim duyulduğunu hesaba katmak durumundayız. Bununla birlikte bu muhtaçlığın karşılanmasının lakin hakkaniyet ve fırsat eşitliği çerçevesinde olması gerektiği de aşikardır. Bu sıkıntının bir tarafıdır.
Problemin başka tarafı ise üniversitelerimizin bilimsel faaliyetlerinin ve misyonlarının ülkemizin kalkınma yolundaki tercihleri ve öncelikleri ile uygun bir halde ilişkilendirilmesidir. Genel olarak sistemdeki bütün üniversitelerin, ancak bilhassa takım rejimi itibariyle farklı statüde olan devlet üniversitelerimiz için takım kullanımı konusunda ülkemizin kalkınma yolundaki yürüyüşüne uygun merkezi bir planlamaya gereksinim vardır.
Bilindiği üzere üniversitelerimizde öğretim üyesi ve öğretim elemanı istihdamı, YÖK tarihi boyunca (a) merkezi sistemin yükseköğretim kurumlarına toplam takım sayısı belirleyerek tahsis etmesi, (b) unvan bazında belirlenen takımların kurumlarda kullanım müsaadesinin kamu faydası gözetilerek YÖK tarafından müsaadeye bağlanması, (c) üniversitelerimizin bu takımlar için aradıkları özel koşulları belirleyip duyuruya çıkarak atama süreçlerini kendi kararları ile sonlandırmaları halinde sürmüştür.
Bu sene yükseköğretim tarihimizde akademik takım kullanımında yeni bir sistem hayata geçirilecektir. Bu sistem, Yeni YÖK tarafından bir proje mantığı içinde kurgulanmıştır. Projenin ismi “YÖK-GELECEK PROJESİ” dir.
– Birinci sefer uygulanacak olan proje üç evrede gerçekleştirilecek
“Geleceğin bilim insanları için YÖK-GELECEK PROJESİ” üç evrede gerçekleşecektir.
1. Kademe: Öncelikli alan araştırma vazifelisi istihdamı,
2. Kademe: Öncelikli alan öğretim üyesi istihdamı
3. Etap: Akademik liyakat-kariyer platformu
Yeni YÖK’ün kamuoyunu bilgilendirme bağlamında son beş yıldır izlediği yol; yapacakları işleri, dizaynlarını ve hayallerini değil, gerçekleştirdiklerini yahut uygulamaya koyduğu projeleri kamuoyu ile paylaşmaktır. Bugün de ” yeni bir projenin haberini değil, bu projenin hayata geçirilen birinci adımını” kamuoyu ile paylaşmak istiyoruz.
Yeni YÖK olarak Türk yükseköğretim sistemine kazandırdığımız ve sistemi bu çerçevede yine yapılandırdığımız anahtar kavramlar bulunmaktadır. Öncelikli alanlar, ihtisaslaşma, açık bilim, üniversitelerde çeşitlilik, araştırma üniversiteleri, bölgesel kalkınma odaklı üniversiteler, mesleksel uygulama yüklü üniversiteler, tematik üniversiteler, temel bilimlerde üstün muvaffakiyet sınıfları, YÖK 100/2000- öncelikli alanlarda doktora, dijital dönüşüm, geleceğin meslekleri üzere kavramlar bunlar ortasındadır. Yükseköğretim sistemi bu asıllar çerçevesinde tedrici olarak yine yapılandırılmaktadır.
Bugün Yeni YÖK olarak, koyduğumuz gaye doğrultusunda yeni bir kurguyu hayata geçiriyoruz. İnşallah öbür projelerimiz üzere bunda da kısa vakitte değerli aralıklar katedeceğiz. Bu projenin bir çıktısı da sistem içinde ülkenin öncelikli alanlarında nitelikli bilgi üretmeye aday olan gençlere imkan tanıma, onlara sahip çıkma ve onların muvaffakiyetin ödüllendirileceğine dair inançlarını pekiştirmek olacaktır.
YÖK-GELECEK PROJESİNDE 1. ETAP:
“ÖNCELİKLİ ALANLARDA ARAŞTIRMA VAZIFELISI İSTİHDAMI”
– Birinci sefer “öncelikli alanlarda” araştırma vazifelisi duyurusuna çıkılıyor
Uzun yıllardır var olan sistem, genel ve cari uygulama olarak yeniden devam edecektir. 2020 yılında merkezi olarak belirlenen toplam atama müsaade sayıları üniversitelerimize tahsis edilmiştir. Bunların duyuru müsaadelerinin YÖK’ten alındıktan sonra kaideleri ilgili üniversiteler tarafından belirlenerek duyuruya çıkılmakta ve süreçler bütünüyle üniversiteler tarafından sürdürülmektedir.
Ama bunun yanı sıra, yani devam etmekte olan bu ana yola ek olarak, hacim itibariyle daha küçük/daha az sayıda takımın tahsis edileceği farklı bir yol daha uygulamaya sokulmaktadır. Birinci kez uygulanacak bu sistem -diğer projelerimizde olduğu gibi-, YÖK tarafından kolay, sade ve yalın bir halde kurgulanmıştır. Bu sistemin özellikleri şu formdadır:
a) Ülkemizin öncelikli alanlarının belirlenmesi ve bu alanlarda doktora programlarına açılması,
b) Ek takım tahsisi yapılacak (ilave atama müsaadesi verilecek) üniversitelerin YÖK tarafından belirlenen ülkemizin öncelikli alanlarda doktora eğitimi verebilme yetkinliğine sahip olması,
c) Tanım edilen takım için aşikâr bir kişinin değil, muhtaçlık duyulan profilin tanımlanması; hak ve adalet hissini zedelemeyecek, fırsat eşitliğini gözetmek üzere duyuru edilen takım için müracaat yapabilecek gereğince adayın sistemde bulunuyor olmasına dikkat edilmesi,
d) Adayların kıymetlendirilmesi ve seçiminin cari yordama nazaran üniversitelerimiz tarafından yapılması.
Asıl takım kullanımı (a) üniversiteler tarafından sürdürülmekte iken (b) YÖK tarafından da kendisine tanınan yetki çerçevesinde belirli sayıda araştırma vazifelisi için ülkemizin önceliklerine odaklanılmakta, (c) ama YÖK tarafından belirlenen kaidelerin dışında kural koşmamak kaydıyla süreçlerin yürütülmesi tekrar üniversitelere bırakılmaktadır.
– Proje sayesinde yükseköğretimde hissedilebilir bir iyileşme hedefleniyor
Türk yükseköğretim sisteminin “liyakat ve ehliyet” çerçevesinde şekillendirilmesine ve üniversitelerimizin ihtisaslaşmasına katkı sağlayacak “Öncelikli Alan Araştırma Görevlisi” atamalarıyla, iki üç sene zarfında yükseköğretimde hissedilebilir bir iyileşme hedeflenmektedir.
– YÖK tarafından belirlenen kaidelerin dışında özel koşul koşulamayacak
Proje kapsamında, Türkiye’nin öncelikli alanları belirlenmiş ve “adrese teslim” olmamak kaydıyla bu alanlarda doktora eğitimi yapan öğrencilere araştırma vazifelisi takımlarına atanma imkanı tanınmıştır. Genel takım kullanımı üniversiteler tarafından sürdürülmekte iken bu daha az sayıdaki araştırma görevlisinin atanmasında ülkemizin önceliklerine odaklanılmakta, lakin YÖK tarafından belirlenen kaidelerin dışında kural koşmamak kaydıyla süreçlerin yürütülmesi tekrar üniversitelere bırakılmaktadır. Öncelikli alanlara araştırma vazifelisi atanmasını hedefleyen ve “Yeni YÖK” tarafından sade ve yalın bir formda kurgulanan bu proje, öbür pek çok projemiz üzere Türk yükseköğretimi için bir birincidir.
– 2020 yılı için öncelikli alanlarda “ek” araştırma vazifelisi takım müsaadeleri
2020 yılında “Yeni YÖK” anlayışı çerçevesinde ülkemizin gereksinim duyduğu alanlardaki nitelikli insan gücünü karşılayabilmek için “Öncelikli Alanlar Araştırma Görevlisi” takımı için “ek” atama müsaadeleri verilmiştir.
Ek atama müsaadesi verilen öncelikli alanlardan kimileri: “Yapay Zeka, Bilgi Bilimi, Mikro ve Nanoteknoloji, Akıllı ve Yenilikçi Materyaller, Besin Üretimi, Sürece ve Teknolojisi, Besin Biyoteknolojisi, Sürdürülebilir Tarım, Zootekni ve Hayvan Besleme, Moleküler Farmakoloji, İlaç Araştırmaları ve Aşı, Biyoteknoloji, Memleketler arası Güvenlik ve Terör, Eğitimde Dijitalleşme, İnsan Beyni ve Nörobilim…”vb.
Yükseköğretim sisteminde 2200 öğrencimiz, çeşitli üniversitelerde, öncelikli alan olarak belirlenen bu alanlarda doktora eğitimlerine devam etmektedir. Başka bir söz ile hiçbir pozisyon/kadro duyurusu belirlenmiş şahıslar için olmayıp belirlenmiş alanlar içindir. Burada öncelenen “kişiler” değil, “öncelikli alanlar”dır.
Bu proje ile ülkemizin öncelikli alanlarında nitelikli insan gücü gereksinimini ve öğretim üyesi eksikliğini gidermek için kıymetli bir adım atılmaktadır. Bu takımlara yapılacak atamaların tamamiyle “liyakat” çerçevesinde olması için, belirli bir üniversitenin havuzundan değil, Türkiyenin havuzundan yararlanılarak gerçekleştirilecek olması, bu kıymetli adımı daha da pahalı kılmaktadır.
Şu açık bir gerçektir. Yeni YÖK olarak başlatmış olduğumuz teşebbüsler sonucu temel bilimler (fizik, kimya, biyoloji, matematik), ziraat, orman, veterinerlik, su eserleri, astronomi ve uzay bilimleri, yer bilimleri ve ideoloji alanlarında lisans bursları ve “YÖK 100/2000 Doktora Projesi” ile de doktora bursu verilmekte olup bütün bu burslar:
(a) Ülkemizin ve bilim hayatımızın öncelikleri göz önünde tutularak ve
(b) Şeffaf süreçler, liyakat ve hakkaniyet prensipleri çerçevesinde
kurgulanmıştır.
“Yeni YÖK”ün son yıllarda kamuoyunda nezdinde kazanmış olduğu inanç ve prestij da her bir teşebbüsünde şeffaf ve hesap verebilir olmaya verdiği değer dolayısıyladır. “Yeni YÖK”ün kendisi için kamu kontrolüne açık olma kavramından anladığı, yalnızca muhakkak kurumların kendisini denetlemesi değil, icraatlarını toplumun bütün kısımlarının önünde rahatlıkla lisana getirebilir olması, yani “toplumsal kontrole açık olmasıdır.”
YÖK-GELECEK PROJESİNDE 2. BASAMAK: ?
“ÖNCELİKLİ ALANLARDA ÖĞRETİM ÜYESİ İSTİHDAMI”
– “Öncelikli alan öğretim üyesi istihdamı” da yakında açıklanacak
“YÖK Öncelikli Alanlar Öğretim Elemanı Projesi”nin ikinci ayağı ise ülkemizin kalkınma yolundaki öncelikli ve özellikli alanlarında öğretim üyesi atamaları için verilecek olan “ek” izinlerden oluşacaktır. Üniversitelerimizin bu alanlarda temayüz eden ilgili kısımlarına tahsis edilecek olan “ek” öğretim üyesi takım duyuruları ile “başarılı bölümler” daha da güçlendirilmek suretiyle ödüllendirilecektir.
Projenin “Öncelikli Alan Öğretim Üyesi” ayağını önümüzdeki günlerde akademi topluluğu ve kamuoyu ile paylaşılacaktır. (Bu paylaşımda üniversitelerin ve alanların nasıl seçildiğine dair bilgilendirme de yapılacaktır.)
Böylece bu ay içinde YÖK-Gelecek Projesinin üç basamağı da hayata geçirilerek sisteme kazandırılmış olacaktır.[1]
Tasarımlarımızı yahut hayallerimizi değil, “hayata geçirdiğimiz projeleri” kamuoyuna sunmaktan memnunluk duymaktayız…?
[1] Öncelikli alanlar kapsamında verilen araştırma vazifelisi müsaadeleri, öncelikli alanlar için aşikâr üniversitelerimize verilen “ek” izinlerdir. Üniversitelerimizin genel cari yolda vereceği duyuruları kapsamamaktadır. O süreç kendi mecrasında üniversitelerimizce ayrıyeten yürütülmektedir.
Memurlar
