Kariyer bilirkişiliklere atanmada yabancı lisan haberi zorunluluğunun dayanağı 657 sayılı Kanunun ek 41. unsurudur. Husus 2011 yılında 666 sayılı KHK ile Kanuna eklenmiştir. Ek 41. unsurun beşinci ve altıncı fıkralarında, “Uzman yardımcılığına atananlar, en az üç yıl çalışmak ve istihdam edildikleri ünitelerce belirlenecek mevzularda hazırlayacakları bilirkişilik tezi, oluşturulacak tez jürisi tarafından kabul edilmek kaydıyla, yapılacak yeterlik testine girmeye hak kazanırlar. Vadesi içinde tezlerini sunmayan yahut tezleri kabul edilmeyenlere tezlerini sunmaları yahut yeni bir tez hazırlamaları için altı ayı aşmamak üzere ek mühlet verilir. Yeterlik imtihanında başarılı olanların bilirkişi takımlarına atanabilmeleri, Kamu Işçisi Yabancı Lisan Haberi Seviye Tespit Testinden taban (C), Dışişleri Bilirkişiliği için minimum (B) seviyesinde yahut lisan yeterliği bakımından bunlara denkliği kabul edilen ve milletlerarası muteberliği bulunan gayrı bir evraka yeterlik imtihanından itibaren en geç iki yıl içinde sahip olma kuralına bağlıdır. Imtihanda başarılı olamayanlar yahut teste girmeye hak kazandığı halde tasdikli mazereti olmaksızın imtihan hakkını kullanmayanlara, bir yıl içinde 2. defa test hakkı verilir. Verilen ek mühlet içinde tezlerini sunmayan yahut 2. kere hazırladıkları tezleri de kabul edilmeyenler, 2. testte da muvaffakiyet gösteremeyen yahut imtihan hakkını kullanmayanlar ile mühleti içinde yabancı lisan yeterliliği koşulunu mahalline getirmeyenler, mütehassıs yardımcısı unvanını kaybederler ve kurumlarında durumlarına iyi memur unvanlı takımlara atanırlar.
Bilirkişi ve mütehassıs yardımcılarının mesleğe alınmaları, yetiştirilmeleri, müsabaka imtihanı, tez hazırlama ve yeterlik imtihanı ile mütehassıs ve mütehassıs yardımcılarıyla ilgili öteki hususlar, Devlet Işçi Başkanlığının görüşü alınarak kurumlarınca hazırlanacak yönetmelikle düzenlenir.” kararları nokta almaktadır.
Kanun kararına nazaran bilirkişiliğe atanabilmek için gerekli KPDS/YDS dokümanı ile bunlara denkliği kabul edilen ve milletlerarası muteberliği bulunan öteki bir dokümanın yeterlik testinden itibaren en geç iki yıl içinde kuruma ibraz edilmesi gerekmektedir. Kanun kararında yabancı lisan testi evrakına sahip olunması gerekli en son tarih belirtilmiş, gelgelelim kelam konusu dokümanın en erken hangi tarihte alınmış olması gerektine ait bir karara taraf verilmemiştir. Yabancı kuruluşlarca yapılan ve KPDS/YDS ye denkliği kabul edilen testler için milletlerarası muteberliği bulunma koşulu getirildiğinden bu testler açısından bir tereddüt yoktur. Örneğin TOEFL test sonucu iki yıl vadeyle beğenilen olduğundan iki yıldan daha evvelki bir tarihte alınmış bir evraka dayalı olarak bilirkişiliğe atama yapılması mümkün değildir.
YDS testinde ise yabancı lisan tazminatı ödenebilmesi bakımından bir muteberlik vadesi bulunmaktadır. Bu vade ise test tarihinden itibaren 5 yıl olup bahsettiğimiz üzere yalnızca tazminat ödemesine esas alınan bir müddettir. Yoksa yabancı lisan dokümanını geçersiz kılan bir vade değildir.
Mevzuya ait detaylar bilirkişilik yönetmeliklerinde ortaya konulmuştur. Ek 41. unsurun yürürlüğe girdiği 2011 yılı sonrası birinci bilirkişilik yönetmeliklerinde yabancı lisan dokümanının bilirkişi yardımcılığı devrinde alınmış olması koşulu, (Örneğin; İçişleri Bilirkişiliği Yönetmeliği, Sıhhat Bilirkişiliği Yönetmeliği, Ulusal Savunma Bilirkişiliği Yönetmeliği, Toplumsal Güvenlik Bilirkişiliği Yönetmeliği, Güç ve Saf Kaynaklar Bilirkişiliği Yönetmeliği, Ulusal Eğitim Bilirkişiliği Yönetmeliği) yahut son iki yıl içinde alınmış olması koşulu (Ulaştırma ve Haberleşme Bilirkişiliği ile Denizcilik Bilirkişiliği Yönetmeliği) bulunmaktaydı. Bu düzenlemelerde Devlet Işçi Başkanlığının yönlendirici olduğu anlaşılıyor.
2015-2016 yıllarında Bilirkişilik Yönetmeliklerinde benzeri kararlar taraf alan kurumlar bu kararlarda değişikliğe gitmiş, yabancı lisan evrakının yeterlik testi tarihinde tasdikli olmasını yerinde görmüştür. (Sınai Mülkiyet Bilirkişiliği Yönetmeliği, Etraf ve Şehircilik Bilirkişiliği Yönetmeliği, TÜİK Bilirkişiliği Yönetmeliği, Gümrük ve Ticaret Bilirkişiliği Yönetmeliği gibi)
Son devirde yürürlüğe konulan bilirkişilik yönetmeliklerinde ise YDS sonuç dokümanının muteberliğine yapılan atıfa taraf verilmemiştir. Örneğin, Nadir Toprak Elementleri Bilirkişiliği Yönetmeliğinde bilirkişi yardımcısının, “YDS’den minimum (C) seviyesinde yahut lisan yeterliği bakımından buna denkliği kabul edilen ve memleketler arası muteberliği bulunan sair bir belgeyi yeterlik test tarihinden itibaren en geç iki yıl içerisinde ibraz etmesi,” kâfi görülmüştür. Benzeri bir düzenleme Strateji ve Bütçe Bilirkişiliği Yönetmeliği ile Helal Akreditasyon Bilirkişiliği Yönetmeliğinde de konum almaktadır. Arşiv Bilirkişiliği ve Ulusal Saraylar Bilirkişiliği Yönetmeliklerinde ise farklı olarak yabancı lisan evrakının muteberlik mühletinin dolmamış olmasına vurgu yapılmaktadır.
Görüldüğü üzer ek 41. unsurda taraf alan yabancı lisan dokümanına ait kararın en az üç farklı pratiği bulunmaktadır. Birebir YDS sonuç evrakı bir kurumda yeterlik testi sonrası bilirkişiliğe atanmak için kâfi olurken öteki bir kurumda kabul edilmemektedir. Meğer dayanak alınan kanun kararı birebirdir.
Sorunun tahlili için pek çok kurum yönetmeliğinde yan aldığı üzere, yabancı lisan tazminatı ödenmesi için uygulanan muteberlik müddeti kaidesi baz alınarak, yeterlik imtihanı tarihinde muteberlik mühleti dolmamış yabancı lisan imtihanı sonuç evrakı bilirkişiliğe atanmak için ehil kabul edilmelidir.
Memurlar
