Kovid-19 hastalığı ve korona aşısının uygulanması ile ilgili başlardaki karışıklığı gidermek için açıklamalarda bulunan Medicana Samsun Hastanesi İç Hastalıkları Kısmı’ndan Uzm. Dr. Yüksel Kaş, aşının yan tesirlerinin önemsenmeyecek kadar az oranda görüldüğünü ve aşının hastalığa neden olmadığını söz etti. Türkiye’de kullanılan Çin kaynaklı aşının ‘kalitesizmiş’ üzere baş karıştırıcı dedikoduların-algıların yersiz olduğunu ve aşının klasik aşı tekniği ile üretilen ‘güvenilir bir aşı’ olduğunu, yüzde 90-100 ihtimalle mevtten ve ağır hastalık nedeni ile hastaneye yatmaktan koruduğunu, tedavi gerektiren hafif hadiselerde ise hastalığın gelişmesini yüzde 78 engellediğini gösterildiğini belirten Uzm. Dr. Yüksel Kaş, aşının varyant ve mutant suşlara karşı da tesirinin olduğunu açıkladı. Türk Tabipleri Birliği’nin: Aşıların tüm canlılar için hayat kurtaran ortak bir kıymet olduğunu ve aşı aksiliğinin, bağışıklama için bir tehdit olduğunu ilan ettiğini lisana getiren Kaş, toplumun yüzde 60-70’i bu virüsle müsabakadan (ya hastalık formunda ya da aşılama şeklinde) bu virüsten kurtulma talihinin olmadığını kaydetti.
Korona virüsler nedir, neden değerlidir?
Uzm. Dr. Yüksel Kaş, “İnsanlık var olduğu sürece virüslerin enfeksiyon yapmaları riski vardır. SARS-CoV-2 virüsünün insan üretimi bir virüs olduğunu ileri süren komplo teorileri ortalıkta dolaşmakta. Bunun yanlışsız olmadığı, genom diziliminin doğal olduğu ve insan eliyle yapılamayacak seviyede iyi dizayn edilmiş bir virüs olduğu ispatlanmıştır. Bu tıp komplo teorileri hastalıkla gayret gücünü, disiplinini azaltmaktadır. Tarihte viral pandemi yapan pek çok salgın görülmüştür. 1918-1920 yılları ortasındaki İspanyol gribinde 50 milyon insan ölmüştür. Korona virüsler, hayvanlarda yahut insanlarda hastalığa neden olabilecek büyük bir virüs ailesidir. Bu aileden olan SAR-CoV-2 virüsü yeni korona virüs hastalığına (Kovid-19) neden olur. Yeni korona virüs hastalığı, birinci olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde 2019 yılı Aralık ayının sonlarında teneffüs yolu belirtileri (ateş, öksürük, nefes darlığı) gelişen bir küme hastada görüldü. Birinci olarak 13 Ocak 2020’de tanımlandı. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), 11 Mart 2020’de, yeni korona virüs salgınını pandemi olarak tanımlanmıştır. İnsanlarda bir viral salgının pandemi olarak tanımlanabilmesi için kabaca 3 ölçüt olmalı: 1. yeni bir virüs olmalı, 2. beşerden beşere kolay ve daima bir formda bulaşmalı, 3. çok sayıda ülkeyi etkilemeli. Bu tariflere uyduğu için pandemi olarak tanımlanmıştır. Türkiye’deki birinci tespit edilen Kovid-19 olayı Sıhhat Bakanlığı tarafından 11 Mart 2020 tarihinde açıklandı. Bu tarih, tıpkı vakitte DSÖ tarafından pandemi ilan edilen tarih oldu. 1 Mart 2021 tarihi prestiji ile tüm dünyada 114 milyon Kovid-19 hastası ve 2,53 milyon vefat olmuştur. Ülkemizde 2,69 milyon Kovid-19 hastası ve 28,5 bin vefat olmuştur” dedi.
Kovid-19 enfeksiyonunun seyri hakkında bilgi veren Dr. Kaş şöyle devam etti:
“Hastalık, çoklukla 60 yaş ve üzerindeki bireyleri daha fazla etkilemektedir. Çocuklarda hastalık az ve hafif görülmektedir. Çocuklarda şimdiye kadar mevt görülmemiştir. Lakin her yaş kümesinde görülüp ölümcül sonuçlara neden olmaktadır. Olayların yüzde 80’i hastalığı hafif geçirmektedir. Hadiselerin yüzde 20’si hastane şartlarında tedavi edilmektedir. Vefat oranı yüzde 2’dir. Hastalıktan en çok etkilenen şahıslar. Sıhhat çalışanları: En yüksek riskli küme, ülkemizde PCR olumluluğu yüzde 30’lara ulaşmış durumda. 60 yaş üstü olanlar. Önemli ek kronik tıbbi rahatsızlıkları olan beşerler: Kalp hastalığı, hipertansiyon, diyabet, obezite, kronik teneffüs yolu hastalığı, kanser, böbrek hastalığı. Toplu yerde yaşayanalar: okullar, kışlalar, cezaevleri, bakım yurtları. Hastalığın yayılmasının önlenmesi için yapılması gerekenler: Ferdî önlemler: maske, ara, hijyen. Toplumsal: Aşılama. İnsan ve hayvanlarda hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri vb. mikropların hastalık yapma özelliklerinden arındırılarak, zayıflatılarak ya da birtakım mikropların salgıladığı toksinlerin tesirleri ortadan kaldırılarak geliştirilen biyolojik eserlere aşı denir. Aşı, sağlam ve risk altındaki şahıslara uygulanır. Beden bu formu ile kendisine ziyan vermeyen mikrop ya da toksinleri tanır ve onlara karşı bir savunma geliştirir. Böylelikle daha sonra gerçek mikropla karşılaştığında; evvelce geliştirilmiş savunma sistemi ile savaşır ve kişi hastalığa yakalanmaz. Bu kişi artık o hastalığa karşı bağışıktır. Aşı sağlıklı bireyde hastalık yapmaz. Bu nedenle hastalıktan korunmada en değerli silahımız aşıdır.”
Uzm. Dr. Yüksel Kaş korona virüs aşıları hakkında şu bilgileri verdi:
“3 sistemle üretilen aşılar mevcuttur: İnaktif aşı: Aşı formülüne virüsün zayıflatılmış, tesiri azaltılmış bir versiyonu konuluyor. Virüsün zayıf haliyle karşılaşan bedenin bağışıklık sağlayacak savunmaları geliştirmesini amaçlayan bu tipten aşılara ‘inaktif aşı’ ismi veriliyor. Çin’de üretilen CoronaVac aşısı inaktive aşıdır. Sinovac aşısı buzdolabında 2-8 derecede saklanabilmektedir.
mRNA aşıları: RNA üzere genetik yapı taşları içeren aşı formülleri geliştiriliyor. Bu aşılar virüsten alınmış genetik bileşenlerle bağışıklığa yardımcı kimi enzimleri harekete geçirmeyi ve hücre seviyesinde bağışıklık reaksiyonlarını uyandırmayı amaçlıyor. Bionthec/Pfizer aşısı ve Moderna aşıları RNA tabanlı aşılardır. BioNTech-Pfizer aşısının ise eksi 70 derecede koruma edilmesi gerekiyor.
Vektör aşılar: Virüs cinslerinden amaç virüse genetik bileşenler ekleniyor. ‘Virüs vektörü’ ismi verilen bu yol için Kovid-19 aşı çalışmalarında en sık kullanılan virüs tipi soğuk algınlığına yol açan adenovirüsler. Virüs vektörleri, diğer bir virüsün zayıflatılmış ve kendini çoğaltamayan versiyonuna aktarılan virüs bileşenleri aracılığıyla bedende bağışıklık yansısı yaratmayı hedefliyor. Sputnik V ve Oxford/Astrazeneca aşıları da viral vektör tabanlı aşılardır.
CoronaVac dahil, dünyada acil kullanım onayı alan tüm aşıların ağır hastalığı ve vefatı önlemede başarısı yüzde 90’ın üzerindedir. Hastalığın hafif geçirilmesini yüzde 50’den fazla azaltmaktadır.
Aşı olanlar burun mukozasında hastalığı taşıyabilirler. Bu nedenle maske, aralık üzere hususlara dikkat etmesi gerekir. Aksi halde kendisi hasta olmadan yakınlarına bulaştırırlar.
Kovid-19 aşısı sonrası yan tesirler neler: Bugüne kadar Kovid-19 aşılarına yönelik gerek yürütülen klinik çalışmalarda gerekse mevcut aşı uygulamalarında önemli yan tesirlere rastlanmamıştır. Aşılama sonrasında görülen yan tesirler sıklıkla hafiftir. Bunlar; yorgunluk, baş ağrısı, ateş, titreme, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik üzere hafif yan tesirlerdir. Fakat ender de olsa alerjik tepkilerin olabilmektedir.
Yan tesirlerle karşılaşıldığında yapılacaklar: Aşı uygulanan bölgede ağrı/şişlik/kızarıklıkta: Soğuk uygulama ve parasetamol tablet kullanılabilir. Yorgunluk: İstirahat ve gereğince sıvı alımı. Hafif ateş, titreme: İstirahat , kâfi sıvı alımı, parasetamol tablet. Baş ağrısı, kas-eklem ağrıları: Parasetamol. Kusma, ishal: Bol sıvı desteği gerekirse serum verilebilir.”
Memurlar
