– Türkiye’de birinci yeni tip koronavirüs (Kovid-19) olayının tespit edilmesinin üzerinden bir yıl geçerken, bu süreçte salgından etkilenen patronlar, esnaf ve çalışanlar üzere pek çok kesite sağlanan ekonomik takviyeler “can suyu” oldu.
AA muhabirinin yaptığı derlemeye nazaran, ülkede birinci Kovid-19 hadisesinin belirlendiği Mart 2020’de salgının yayılmasını önlemeye dönük tedbirler süratle uygulamaya konuldu. Bunların iktisada ve vatandaşlara tesirini bertaraf etmek için de ilgili bakanlıklar ve kurumlar hızla harekete geçti.
Cumhurbaşkanlığı Kabinesi, o periyotta açıklanan Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi ile pek çok kısmı kapsayan tedbirleri devreye aldı. O süreçte sağlanan birtakım takviyeler ortadan bir yıl geçmesine karşın hala uygulamada bulunurken, kimi de kış aylarında salgının yükselişe geçmesiyle tekrar verilmeye başlandı.
Buna nazaran, geçen yıl İçişleri Bakanlığı tarafından alınan önlemler kapsamında, süreksiz müddetliğine faaliyetlerine orta verilen iş yerlerinin bulunduğu bölümlerde yer alanlar için muhtasar, KDV ve toplumsal güvenlik primleri 6’şar ay ertelendi. 65 yaş ve üstünde olması yahut kronik rahatsızlığı bulunması nedeniyle sokağa çıkma yasağı kapsamına giren vergi mükelleflerinin beyanname, bildirim ve vergi ödeme müddetleri de kelam konusu yasağın sonuna kadar uzatıldı. Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinin verilmesi ve ödenme müddetlerinde ertelemeye gidildi.
Salgından en fazla etkilenen kesitler ortasında yer alan konaklama ve ulaşım kesimlerine yönelik de dayanak sağlandı. Bu kapsamda, konaklama tesisleri için konaklama vergisinin uygulanması evvel 2021’e, daha sonra 2022 yılına ertelenirken, otel kiralamalarına ait irtifak hakkı bedelleri ve hasılat hissesi ödeme mühletleri 6 ay uzatıldı. Yurt içi hava yolu nakliyatında KDV oranı 3 ay mühletle yüzde 1’e düşürüldü.
Zorlayan sebep uygulaması bu yıl ocak ayında ikinci kere devreye alındı ve salgın önlemleri nedeniyle süreksiz müddetliğine faaliyetlerine orta verilen mükelleflerin vergileri ertelendi. Uygulama, 1 Aralık 2020’den geçerli olmak üzere uygulamaya konuldu.
Temmuz 2020’de alınan kararla, hizmet dalına yönelik kapsamlı KDV indirimine gidildi. İş yeri kira stopajı yüzde 20’den yüzde 10’a, yolcu nakliyeciliği, düğün, nikah tertibi, konut bakım ve tamiri, tamir, kuru temizleme, terzilik üzere esnaf hizmetlerinde KDV yüzde 18’den yüzde 8’e indirildi. Yüzde 8 olan konaklama ve yeme-içme hizmetlerinde ve sinema, tiyatro, müze giriş fiyatı üzere kültürel faaliyetlerdeki KDV yüzde 1’e düşürüldü. Mühleti 31 Aralık 2020’de dolacak bu indirimler, alınan ikinci kararla 31 Mayıs 2021’e kadar uzatıldı.
Öte yandan, Cumhurbaşkanı Kararı ile yüzde 8 KDV’ye tabi eğitim ve öğretim hizmetinde bu oran yüzde 1’e indirildi. Uygulama 30 Haziran’a kadar devam edecek.
Vergi, prim borçları, idari para cezaları ile Hazine alacakları için tekrar yapılandırma düzenlemesine gidildi. Bu borçların 18 taksite kadar ödenmesi imkanı sağlandı. Mükellefler, yapılandırılan vergi borçlarının birinci taksitini 1 Mart’a kadar ödedi.
Salgın mühletince esnaf ve başka işletmelere yönelik de çok sayıda finansal dayanak devreye alındı. Bu kapsamda, Kovid-19 salgınıyla ilgili önlemlerden etkilendiği için nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemeleri minimum 3 ay ötelendi.
Esnaf ve sanatkarların Halkbank’a kredi borçları da faizsiz olarak 3 ay ertelendi. Salgından etkilenen tüm firmalara, çalışan sayısında azaltma yapmama şartıyla “İşe Devam Kredi Desteği” verildi. Halkbank tarafından esnaf için “işletme ve finans desteği” ile “paraf esnaf kart desteği” paketleri hayata geçirildi.
İhracattaki süreksiz yavaşlama sürecinde kapasite kullanım oranlarının korunması hedefiyle ihracatçıya “Stok Finansmanı Desteği” sağlandı. Merkez Bankası ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetleri desteklemek emeliyle önlemler aldı.
Kredi Garanti Fonu limiti 2 katına çıkarılarak, teminat problemi yaşayan işletmelerin finansmana erişimi kolaylaştırıldı. Kamu bankaları, aylık 5 bin liranın altında geliri olan tüm vatandaşlar için temel gereksinim takviyesi paketini devreye aldı.
BDDK kararıyla kredi ödemelerindeki gecikmelere esneklik tanınarak, gecikmeye giren kredilerin takip hesaplarına aktarılmadan evvel 90 gün olan bekleme müddeti 180 güne çıkarıldı, takip transfer müddeti uzatıldı.
Çiftçilere yönelik Hazine takviyeli kredi geri ödemeleri geçen yıl faizsiz olarak 6 ay ertelendi.
Ticaret Bakanlığı da bu yıldan itibaren esnaf ve sanatkarlar için gelir kaybı ve kira takviyesi sağlamaya başladı. Bakanlık, yiyecek içecek hizmeti faaliyetlerinde bulunan ve salgından olumsuz etkilenen işletmelere ciro kaybı takviyesi de verdi.
– Çalışanlar ve emekliler
Salgın sürecinde çalışanlar ve emeklilere yönelik adımlar da atıldı. Buna nazaran, minimum fiyat dayanağı sürdürüldü.
İşten çıkarmaları önlemek için kısa çalışma ödeneği ve fiyatsız müsaade uygulamaları hayata geçirildi, fesih yasağı uygulaması başlatıldı. Faaliyetleri durdurulan ve azalan işletmelere maaş takviyesi sağlandı.
Fiyatsız müsaadeye ayrılan, kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan yahut işten çıkarıldığında işsizlik ödeneğine hak kazanamayan emekçilere takviye ödemesi yapıldı.
Gereksinim sahibi ailelere yönelik 1000’er lira nakdi yardım sağlanmasına başlandı.
İstihdamdaki sürekliliği temin emeliyle 2 aylık telafi çalışma mühleti 4 aya çıkarıldı.
– Sıhhatte hem ek ödeme hem ek istihdam
Sıhhat çalışanlarına ek ödemeler yapılırken, ek 49 bin sıhhat çalışanı istihdam edildi. Kamu ve özel dalda esnek ve uzaktan çalışma modeli devreye alındı. Fiyatlı öğretmenler ve usta öğreticilere ek ders fiyatı ödendi.
En düşük emekli aylığı 1500 liraya yükseltildi, emeklilerin bayram ikramiyeleri erken ödendi. Kamu bankaları emeklilerin maaş ödemelerini meskenlerinde yaptı.
Memurlar
