Avrupa Birliği (AB) üyelerini, AB ve NATO üyeliği perspektifi bulunan Balkan devletlerinin yanı sıra ABD, Rusya, Kanada, Belarus ile Kafkasya ve Orta Asya devletlerini bünyesinde barındıran bölgesel güvenlik forumu AGİT’in, dört üst seviye başkanının üç yıllık vazife müddetleri 18 Temmuz’da dolacak.
Ama AGİT Umumi Sekreteri Thomas Greminger (İsviçre), AGİT Medya Özgürlüğü Temsilcisi (MÖT) Harlem Desir (Fransa), AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR) Yöneticisi Ingibjorg Solrun Gisladottir (İzlanda) ve AGİT Ulusal Azınlıklar Yüksek Komiseri Lamberto Zannier’in (İtalya) hizmet vadelerinin uzatılması konusunda AGİT üyeleri arasında muahede sağlanamadı.
– “Paket anlayışı” nedeniyle örgütün tıkanması
AGİT kuralları gereği her bir durum için farklı ayrı karar alınması gerekiyor.
Lakin 2017 yılında atamalarda yaşanan bir buhran nedeniyle o periyot AGİT Periyot Başkanlığını yürüten Avusturya’nın bulduğu uzlaşma formülü ile dört üst seviye durumun birlikte değerlendirildiği bir fiili “paket” ortaya çıkmıştı.
Greminger, Desir, Gisladottir ve Zannier, Temmuz 2017’de AGİT’e üye 57 devletin oydaşması ile vazifeye getirilmişti.
Bu dört üst seviyeli başkan, bir periyot daha vazife yapma isteğini geçen yıl beyan ettti. Ama her bir konumda vazife vadesinin uzatılması için de 57 devletin oydaşması gerekiyor.
Buradan hareketle, 2020 Arnavutluk Devir Başkanlığı mayıs ayından itibaren üye devletler nezdinde oydaşma sağlanmasına yönelik istişarelere başladı ve bu çerçevede, dört ismin hizmet vadelerinin uzatılmasını bir “paket anlayışı” çerçevesinde gündeme getirdi. Lakin Arnavutluk’un bu yaklaşımı etrafında, münferit isimlere yapılan itirazlar nedeniyle 57 üye devletin mutabakatı sağlanamadı.
– Oydaşma olmayınca yeni seçim süreci başladı
Azerbaycan birinci kere 5 Haziran’da AGİT Medya Özgürlüğü Temsilcisi Desir’in, Tacikistan da 25 Haziran’da Desir ile ODIHR Yöneticisi Gisladottir’in hizmet müddetlerinin uzatılmasına itiraz etti.
Bunun üzerine başını Fransa’nın çektiği bir küme, “paket anlayışının” bozulduğunu öne sürerek Umumî Sekreter Greminger ve AGİT Ulusal Azınlıklar Yüksek Komiseri Zannier’e handikap çıkardı ve süreci tıkadı. Bu bağlamda itirazda bulunan vesair devletler, Ermenistan, Norveç, Kanada ve İzlanda oldu.
Arnavutluk Devir Başkanlığı kelam konusu dört üst seviye başkanın vazifelerini 3 Aralık 2020 tarihinde başlayacak AGİT’in bir sonraki Dışişleri Bakanları içtimasına kadar süreksiz olarak sürdürmelerini gündeme getirdi gelgelelim iştirakçi devletler bunu da kabul etmedi.
Gelinen aşamada Arnavutluk Devir Başkanlığı, 18 Temmuz’da boşalacak üst seviye durumlar için yeni bir seçim sürecini başlattı. Yeni başkanların vazifelerine başlamasına kadar geçecek müddette ise Arnavutluk tarafından her bir konum için anılan ünitelerde halihazırda vazife yapan yetkililer atanacak ve bu yetkililer geçiş devrinde kelam konusu kurumların hizmetlerini teknik olarak icra edecek.
– Türkiye, AGİT içtimalarına terör iltisaklı kimselerin katılmasına müsaade edilmesine yansılı
Diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin dört üst seviye başkanın hizmet müddetlerinin uzatılması ile ilgili başlatılan süreçte yaklaşımını ve beklentilerini yapıcı, makul ve AGİT kuralları temelinde ortaya koyduğunu ve tavrını sürecin her aşamasında açıklıkla paylaştığını belirtiyor.
Türkiye’nin uzun bir vadedir AGİT’te sivil topluluk kuruluşlarının iştirakine açık kimi içtimalara FETÖ iltisaklı kişi ve kümelerin iştirakine müsaade edilmesinden rahatsızlık duyduğunu ve bu durumun kabul edilemez olduğunu vurguladığını hatırlatan kaynaklar, temel AGİT evraklarında nokta alan kurallara nazaran şiddete başvuran ya da şiddeti yahut terörizmi tasvip eden kişi yahut kümelerin AGİT platformlarındaki içtimalara katılmasının mümkün olmadığına dikkati çekiyor.
Bu açık kararın yanına getirilmesinde sorumluluk sahibi olanlar arasında AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR) de bölge alıyor.
Bu kararın uygulanmaması üzerine terör iltisaklı oluşumların AGİT’i istismar etmeleri önünde ODIHR Yöneticisi Gisladottir’in vazife vadesinin uzatılmasına Türkiye de itiraz etti.
Diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin AGİT tabanında sivil topluluk temsilcilerinin yan almasına ve sivil toplulukla diyaloga büyük ehemmiyet verdiğini lakin Türkiye’nin AGİT içtimalarına terör iltisaklı oluşumların iştirakinin engellenmesi yanında lisana getirdiği ikazlara karşın tahlil yolunda bir adım atılmaması önünde bu yanda bir karar aldığını belirtti.
– Türkiye’nin AGİT’e ekleri
AGİT, Soğuk Savaş devrinde bloklar arasında sistemli diyalog yeri tesis etmek suretiyle gerginliği ve anlaşmazlık noktalarını azaltmak ve bu sayede Avrupa’da güvenliğin artırılmasını sağlamak emeliyle bir müzakere forumu ve konferanslar diplomasisi olarak ortaya çıktı.
Türkiye, geniş kapsamlı ve iş birliğine dayalı güvenlik konsepti, bugünün sınamaları ve tehditleri önünde daha da ehemmiyet kazanan AGİT’e, kuruluş aşamasından itibaren kıymet veren bir siyaset izledi.
AGİT içinde sahip olduğu tartısıyla örgütte her bahiste en faal olan ve AGİT çalışmalarına en fazla ek sağlayan devletlerin başında gelen Türkiye, örgüt içindeki en kıymetli karar alma organlarından biri olan AGİT Güvenlik İşbirliği Forumunun Devir Başkanlığını 2020 Ocak-Nisan devrinde üstlendi.
AGİT’in en büyük misyonu olan ve prestiji milletlerarası boyuta da yansıyan Ukrayna Hususî Gözlem Misyonu Başkanlığını da misyonunun 2014 yılında kuruluşundan itibaren Türk diplomatlar yürütüyor.
AGİT Devir Yöneticisinin Müslümanlara Karşı Ayrımcılık ve Hoşgörüsüzlükle Uğraş Şahsi Temsilcilik vazifesini de 2014 yılından itibaren Türk vatandaşları yürüttü. Başkaca 2014 yılından bu yana Türkiye’nin, İsviçre ve Finlandiya ile üstlendiği AGİT Arabuluculuk Dostlar Kümesi eş başkanlığı çerçevesindeki faaliyetleri bu yerdeki AGİT çalışmalarının güçlenmesine ek sunuyor.
Diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin, gelecek devirde de bölgesel ve global sınamalar ve tehditlerin aşılması cihetindeki gayretlerini çok taraflı platformlarda sürdürme siyaseti çerçevesinde AGİT içinde kıymetli bir aktör olarak taraf almaya devam edeceğini vurguladı.
Kaynaklar, AGİT üyesi devletler arasındaki inanç ve diyalogun devamı için AGİT kurallarına uyulmasının büyük değer taşıdığını, AGİT’in temel unsur ve yükümlülüklerine dayanarak Türkiye’nin güçlü bir AGİT için desteğini sürdüreceğini söz etti.
Memurlar
