Milliyet’ten Meltem Günay’ın haberine nazaran: Aksine beyin göçü projesiyle ABD’deki Rockefeller Üniversitesi’nden, Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı’na dönen Dr. Serkan Belkaya, karaciğer yetmezliğinin genetik şifresini çözmenin peşinde. Dr. Belkaya, “Karaciğerdeki hastalıkların genetik şifresini çözmek yeni ilaç ve tedavilerin yolunu açacak” diyor.
ODTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı’nı bitirdikten sonra çalışmalarını University of Texas Southwestern Medical Center ve Rockefeller Üniversitesi’nde sürdüren Dr. Belkaya, yaygın olarak görülen viral hastalıkların çocukların birçoklarında hafif seyretmesine karşın birtakım çocuklarda ağır bir hastalık tablosuyla ortaya çıkmasının genetik bir mutasyondan kaynaklandığını gösteren araştırmalar yaptı. Hepatit A enfeksiyonu geçirdikten sonra karaciğer yetmezliği nedeniyle hayatını kaybeden bir çocukta, bunun hastanın interleukin-18 bağlayıcı proteinindeki kalıtsal bir bozukluktan kaynaklandığını tespit eden Dr. Belkaya’nın bu buluşu, tıp literatürüne girdi. Vefata kadar gidebilen akut karaciğer yetmezliğinin genetik bir nedeninin olabileceğini ıspatladığını anlatan Dr. Belkaya, Türkiye’de sürdüreceği çalışmaları Milliyet’e anlattı.
Protein keşfi
TÜBİTAK 2232 Milletlerarası Önder Araştırmacılar Programı kapsamında 11 yıl sonra Türkiye’ye döndüğünü lisana getiren Dr. Belkaya, “Genetik hastalıklar çalışma alanıma giriyor. Çocuklarda ender görülen, viral yahut sebebi bilinmeyen karaciğer yetmezliğinin genetik ve moleküler sistemlerini anlamaya çalışıyorum. Karaciğerdeki hastalık sistemlerini göstermek, genetik şifrelerini çözmek bize yeni ilaç ve tedavilerin yolunu açacak. Tıpkı vakitte genetik tanıya da yardımcı olacak” diye konuştu.
Bedende bir inflamasyon olduğunda bedenin bunu baskılamak için interleukin-18 bağlayıcı protein salgıladığını fakat bu baskılamanın sağlanamadığı durumda vefata kadar gidebilen bir tablo ile karşılaşılabildiğini söyleyen Dr. Belkaya, “Bu interleukin-18 bağlayıcı protein, bedende salgılandığı için insülin üzere üretmek mümkün, hatta üretilmiş bile. Bu proteinin romatizmal hastalıklarda tedavisel kullanımının faz 3 çalışması sürüyor. Ben çalışmamda bu protein eksikliğinin karaciğer yetmezliğine sebep olduğunu gösterdiğimde ise yeni bir alan açıldı. Bu ilacın karaciğer yetmezliği olan hastalarda da kullanılabilmesinin önünü açtı” dedi.
Öteki ender hastalıklar da sırada
Avrupa Moleküler Biyoloji Örgütü (EMBO) Suram Dayanağı almaya hak kazanan 8 bilim insanından biri olan Dr. Belkaya, Türkiye’de az olarak görülen öbür genetik hastalıkları anlamak için de çalışacaklarını lisana getirerek kelamlarını şöyle sürdürdü; “EMBO dayanağı bize bu hususta katkı sağlayacak. Türkiye’de akraba evliliklerinin çok olması hastalıkların genetik geçişli olabileceğini düşünmemiz için değerli bir sebep. Bilhassa çocukluk çağında ender görülen enfeksiyöz yahut enfeksiyöz olmayan inflamatuar hastalıkların genetiğini araştıracağız. Bu bütün az hastalıkların genetik olacağı manasına gelmiyor lakin kimi hastalarda genetik olabilir diye bir hipotezimiz var ve bunu test etmeye devam ediyoruz. Benim ülkeye dönüş maksadım da bu hastalıklarla genetik mutasyon ortasındaki nedensel ilgileri çalışmam, bu vakte kadar yurtdışında yapılan bu çalışmaları ülkemize taşımak ve bu alanda öncü bir laboratuvar kurarak ülkemize katkı sağlamak. Karaciğerin yanı sıra kan, kalp, deri, beyin ya da akciğer hastalıklarına yol açan enfeksiyonların da altta yatan genetik sebeplerini çözmeye çalışıyorum.”
Takviyelerle büyüyeceğiz
EMBO’dan 3 ila 5 yıllık müddette yıllık 50 bin avro fon aldığını söyleyen Dr. Belkaya, bu fonun hem Türkiye’nin bilimsel alanda tanınırlığını artırmak hem de öbür araştırma kümeleri ile iş birliği yapmanın kapısını açtığını belirtti. Türkiye’ye bu üzere takviyelerle geri dönen genç bilim insanlarının Türkiye’yi bilimde ileri taşıyacağına inandığını kaydeden Dr. Belkaya, “Tersine beyin göçü çok kıymetli. Ülkemizde standardı yükseltecek çok kaliteli buluşların ve yayınların oluşmasını sağlayacak. Burada hoş bir bilim ikliminde çalışıyorum ve ilerleyeceğimize inanıyorum. Birebir vakitte da öğrencilerimiz için rol model oluyoruz” dedi.
Memurlar