– Gazi Üniversitesi araştırmacıları, kapalı alandaki havalandırma durumu, kişi sayısı, bulaştırıcı kaynak sayısı, ortamda bulunma müddetine nazaran yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) bulaşma riskini ve yeni olay sayısını hesaplayabilen bir metot geliştirdi.
Buna nazaran, havalandırması olmayan 35 metrekarelik kapalı alanda 30 kişinin 1 saat boyunca bir ortada bulunması, 1 kişinin bulaştırıcı olması halinde bulaş riski yüzde 47 olarak hesaplanırken, bu mühletin sonunda 14 yeni hadisenin olacağı öngörüldü.
Doğal havalandırma yani yerdeki pencerelerin açık olması halinde tıpkı şartlarda risk yüzde 30’a yeni olay sayısı ise 9’a düşüyor. Mekanik havalandırma durumunda ise tıpkı şartlarda risk yüzde 2’ye düşüp, yeni olay sayısı ise 0,6 olarak kestirim ediliyor.
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Zeki Yılmazoğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, hesaplama aracının belirsizlikler nedeniyle kesin bir enfeksiyon riski sonucu veremeyeceğini lakin bulunulan ortamdaki değişkenlere bağlı olarak bir kestirim yapabileceğini söz etti.
Yılmazoğlu, hesaplama formülünde kapalı alanın havalandırma durumu, ortamdaki kişi sayısı, bulaştırıcı kaynak sayısı, ortamda bulunma müddeti, saatte verilen enfeksiyon dozu ölçüsünün baz alındığını belirterek, “Hesaplama aracında ünite vakitte havaya katılan enfeksiyon doz ölçüsü kullanıcı tarifli olarak bırakılmıştır ve örnek hesaplamalarda 48 kuanta/saat olarak değerlendirilmiştir. Literatürde ise koronavirüs için bu pahanın bireylerin yüksek sesle konuşma, müzik söyleme üzere aktivite durumlarına nazaran 300 kuanta/saat ortasında değiştiği gösterilmiştir.” tabirini kullandı.
Kapalı alanların havalandırmalarında 3 farklı durumu dikkate alarak, risk yüzdesini hesapladıklarını lisana getiren Yılmazoğlu, bunları “havalandırma olmaması”, “mekanik havalandırma” ve “doğal havalandırma” olarak sıraladı.
Yılmazoğlu, bu havalandırma durumlarına ve maruz kalma mühletine nazaran, risk oranını hesaplayarak risk yüzdesinin ve yeni hadise sayısının varsayım edilebileceğini söyledi.
– “Süper yayıcılar sonuçları etkiliyor”
Yılmazoğlu, tüm değişkenlerin risk faktörlerini dikkate alarak hesaplama yaptıklarına işaret ederek, şu bilgileri verdi:
“Elde edilen sonuçlar başlığı altında mümkünlük yüzdesi ve muhtemel yeni hadise sayıları gösterildi. Hesaplamalar erişkin birey teneffüs özellikleri dikkate alınarak gerçekleştirildi. Ortamda bir harika yayıcının olması durumunda da ünite vakitte ortama verilen doz ölçüsü değişeceği için sonuçlar da etkilenecektir. Bu hesaplama aracı, maske, fizikî uzaklık, hijyen şartıyla bir yaklaşımı ortaya koymaktadır ve salgının önlenmesinde havalandırmanın ehemmiyetini göstermektedir.
Havalandırması olmayan 35 metrekarelik alana ve 2,6 yüksekliğe sahip bir kapalı alanda 30 kişinin 1 saat boyunca bir ortada olması ve 1 kişinin bulaştırıcı olması halinde bulaş riski yüzde 47 olarak hesaplanırken, bu mühletin sonunda 14 yeni hadisenin olacağı öngörüldü. Doğal havalandırma yani yerdeki pencerelerin açık olması halinde tıpkı şartlarda risk yüzde 30 olarak hesaplanarak, 1 saat sonra 9 yeni olayın olabileceği varsayım edildi. Mekanik havalandırma durumunda ise birebir şartlarda risk yüzde 2’ye düşüp, yeni hadise sayısı ise 0,6 olarak hesaplandı.”
– Öngörü için kullanılabilir
Yılmazoğlu, hesaplama aracının kapalı alanda Wells-Riley modellerine nazaran enfeksiyon riski yüzdesi ve yeni hadise sayısı için bir öngörüde bulunmak ismine kullanılabileceğini belirtti.
Teknik kullanılırken, hesaplama aracının limitlerinin olduğu, ortamda üstün yayıcının bulunması, hassas bireylerin durumu üzere birçok etkenin göz önünde bulundurulması gerektiğini vurgulayan Yılmazoğlu, “Çalışma, kapalı alanlarda bulaşı önlemek için havalandırmanın ehemmiyetini bir defa daha ortaya çıkardı. 40 dakikada yalnızca sızıntı durumunda (pencereler kapalı) risk yüzde 30 dolayında iken mekanik havalandırma ile bu risk yüzde 1’lere kadar düşürülmektedir. ” dedi.
Hesaplama aracında farklı yerler ve bu yerler için gerekli olan havalandırma debileri seçilebildiğine işaret eden Yılmazoğlu, ek imkan mekanik havalandırma durumunda filtrasyon tutma randımanının risk yüzdesi ile ilişkilendirilmesinin filtre seçimi için de bir öngörüde bulunmayı sağladığını belirtti.
Hesaplama aracına Gazi Üniversitesi ve Türk Tesisat Mühendisleri Derneği internet sayfaları üzerinden erişilebiliyor.
Memurlar
