Ay’a gidecek araç için “Üzerine yerleştirilecek bütün ekipmanları Türkiye olarak üretebilecek durumdayız” diyen TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü Müdürü Doç. Dr. Mesut Gökten, çok az beşerle çok büyük işler yapmaya çalıştıklarını söyledi.
TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü Müdürü Doç. Dr. Mesut Gökten, kurumun çalışmalarını ve Ulusal Uzay Programını Ankara Haber Müdürümüz Fazlı Şahan ve Muhabirimiz Yasemin Asan’a anlattı. Doç. Gökten’in açıklamaları özetle şöyle:
BİZDEN DİĞER GÜNEY KORE VAR
Uzay alanında faaliyet gösteren birçok şirketler, kurumlar var. TÜBİTAK Uzay Enstitüsü de bunlardan biri ancak başkalarından farklı. Uzayla ilgili sistemleri uzay kısmı, yani uydular ve yer bölümü, yani yer istasyonu olarak ikiye ayırıyoruz. Kimi firmalar uzay kesiti, kimi firmalar yer bölümü üzerinde çalışıyorlar. Ancak biz hem uydu üretiyor hem de yer istasyonları kuruyoruz. Yalnızca uyduyu üretmekle kalmıyoruz, uydularda bulunan neredeyse bütün alt sistemler için ekipman üretiyoruz. Mesela; uçuş bilgisayarı, güç dağıtım ve düzenleme ekipmanları, elektro-optik kamera, haberleşme sistemleri, antenler ve elektrikli itki motorlarını üretiyoruz. Yani tek çatı altında bu kadar çok çeşitli uzay teknolojisi üreten dünyada bizden öteki yalnızca bir kurum var, o da Güney Kore’de.
E-DEVLET’TEN BAĞLAN İMAJA ULAŞ
Uydu ve ekipmanları üretmenin yanı sıra uydu işletme yeteneğimiz de var. Rasat uydusunu kendimiz işletiyoruz. Uydu işletmesinden kastımız şu: Bir imaj uydusunun vazifesi dünyadan imgeler almak sonra bunları yer istasyonuna göndermek. Bu imajlar dünyaya indikten sonra bunların kalibre edilmesi ve işlenmesi lazım, bu faaliyetler de yer istasyonunda bulunan operatörler tarafından kendi geliştirdiğimiz yazılımlarla yapılıyor. Elde ettiğimiz imgeleri son kullanıcılara ulaştırmak da çok kıymetli. Bu iş için online portumuz gezgin.gov.tr kullanılıyor. Rastgele bir kamu kurumu buraya girip imajları alabiliyor. E-devletten bağlanan bir Türkiye vatandaşı birebir biçimde bu imgelere ulaşabilir.
AY’A GİDECEK ARAÇ DA UYDU
Ulusal Uzay Programı’ndaki birden fazla şey uyduyla ilgili. Ay’a gidecek bir araç kelam konusu, o da aslında bir uydu. Dünya yörüngesindekilerden en değerli farkı Ay’a gidiyor olması. Yoksa bir uydudan teknik olarak hiçbir farkı yok. Bunun üzerine yerleştirilecek bütün ekipmanları Türkiye olarak üretebilecek durumdayız. Neler gerekli olur dersek, mesela uçuş bilgisayarı lazım. Yanında yazılımı da lazım. Yazılımını yazabilmek için yörünge tahlilleri ve dinamik modelleme üzere yazılımlar gerekiyor. Bunların hepsini kendi bünyemizde geliştirmiş durumdayız. Dünya ile haberleşmesi için bir haberleşme sistemine gereksinim var. Uydu vazifesini yerine getirirken Dünya’da bulunan operatörleri ile haberleşmesi gerekli. Uydunun misyonunu yapması için operatörlerin komut göndermeleri kaide. Ayrıyeten uydunun durum bilgisinin de alınması lazım. Mesela ekipmanların sıcaklığı nedir, bataryanın ürettiği tansiyon nedir üzere birçok datanın operatörlere ulaşması lazım. Ay’a gidecek bir araç bunlar haricinde bir çok alt sistem ve ekipman olacak. Bunların birçoklarında katkımız olacak.
YUNANİSTAN BAŞARAMADI
Türkiye’de uzay endüstrisi 2000’li yıllarda gelişmeye başladı. Öncesinde Türkiye yalnızca uydu operatörü olarak kesimde yer alıyordu. Şunu da söz etmek gerekli, karlı halde uydu işletmek çok değerli bir yetenek. Türksat bu hususta çok başarılı oldu. Şu anda 4 etkin uydusu var, yakında 5. ve 6. uyduları da gelecek. Uydu işletmesi işine girip de muvaffakiyet sağlayamayan ülkeler oldu. Örneğin Yunanistan bu alanda muvaffakiyet sağlayamadığı için ulusal uydu operatörlerini ArabSat’a satmak zorunda kaldı.
Bu çalışmalar lüks değil
Doç Dr. Mesut Gökten, uzay araştırmalarının lüks olmadığını vurgulayarak şu değerlendirmelerde bulundu: “İnsanlar neden maraton koşuyorlar, zira başarma hissini yaşamak istiyorlar. Yani ulusal, gurur ve şahsî değerli bir etken. Yani işin bir de bilimsel merak tarafı var. Katma bedeli olan birçok uzay uygulaması var. Dış bağımlılığı azaltması esasen kelam konusu. Diğerine muhtaç olmadan kendi uydunuzu atabilmek tabi ki lüks değil.
YENİ REKABET ALANI
Uzay bir rekabet alanı oldu artık. Uzayın bir savaş alanı olmaması için bütün ülkeler çaba içerisinde. Ülkeler ‘bir de uzayda savaşmayalım’ diyorlar. Beşerler karada savaştılar, ondan sonra denizlere indiler orada da savaştılar. Yeni kıtalara gittiler tekrar savaştılar. Uzayın biraz savaş alanı olmaması için BM nezdinde yürütülen faaliyetler ve kontratlar var. Uzayda rekabet tabi ki olacak ancak inşallah savaş olmaz diyoruz.”
Birinci 10 ülke ortasına gireceğiz
Ay’a gitmenin büyük bir gaye olduğunu vurgulayan Mesut Gökten, “Bunun için büyük bir teknolojik atılım gerekiyor. Dünya yörüngesinin dışına çıkıyorsunuz. Onunla ilgili yörünge tahlilleri, yazılımlar, radyasyon tahlilleri bir üst düzeyde oluyor. Bunları yaparken de teknolojide bilgi ve birikimimiz artacak. Teknolojide ileri düzey ülkeler kümesine girmiş olacağız. Ay’a gidebilen ülke sayısı yalnızca 7. Aya ulaştığımızda bu işi başaran birinci 10 ülke ortasına girmiş olacağız” dedi.
AZ BEŞERLE BÜYÜK İŞLER
Enstitüde 500-600 kişilik bir insan kaynağıolduğunu söyleyen Mesut Gökten, “Çok az beşerle çok büyük işler yapmaya çalışıyoruz. Olağan koşullarda bu kadar işi yapmak için birkaç bin kişi lazım. Daha evvel yurt dışında çalışan sonradan Türkiye’ye gelen insanımız var. Yurt dışında eğitim alan ya da bu alanda çalışan arkadaşlar artık buradalar. Uzaya ilgi artıkça daha nitelikli beşerler bu işe girmeye başlayacak” dedi.
TÜRKİYE 130 KM. GÖĞE ÇIKTI
Roketsan’ın başarılı fırlatmalar yaparak 130 km. kadar üst çıktığını hatırlatan Gökten, “Uzayın sonu pratik olarak 100 km. kabul edilir yani aslında uzaya bir roketimiz çıkmış oldu. Uzay sonunu aştık, bundan sonra küçük uyduların fırlatılmasıyla ilgili proje var. Roketsan, birkaç yıl içinde küçük uyduları yörüngeye yerleştirecek kabiliyete ulaşacak. Küçük uydudan kastımız 100 kilo altındakiler” diye konuştu.
3-4 AYA YENİ FIRLATMA
DELTA-V’nin uzay çalışmaları konusunda başarılı bir şirket olduğunu belirten Gökten, şöyle devam etti: “Onlar da hibrit motor geliştiriyorlar ve sık sık başarılı roket denemeleri yapıyorlar. 3-4 ay içerisinde yeni bir fırlatma olacağını kestirim ediyorum. Fırlatmalar şu an Sinop’dan Karadeniz’e yanlışsız yapılıyor. Türkiye’de ülkü bir pozisyon yok aslında, mecburiyetten Sinop kullanılıyor. Yurt dışı iş birliği ile bir uzay liman kurulacağı açıklanmıştı. Okyanusa kenarı olan ve güneyde olan bir yer olabilir. Ekvatora daha yakın olursanız daha az yakıt harcıyorsunuz.”
Yasemin Asan
Memurlar
