Aktüerya Bilimleri tedrisat üyesi Prof. Dr. Fatih Tank, 1 Haziran ile başlayan olağanlaşma periyodunda yaşanan insan hareketliliğiyle ilgili Demirören Haber Ajansı’na (DHA) açıklamalarda bulundu. Google’ın tüm memleketlerde pandemi devrindeki insan hareketliliklerini izlediğini ve seçilen 6 mekandaki hareketlilikleri sistemli olarak ölçerek sınırlı aralıklarla açıkladığını belirtti. Türkiye’deki koronavirüs salgını sürecini 4 periyot halinde incelediklerini belirten Tank, bunların 11 Mart öncesi, 11 Mart ile sokağa çıkma kısıtlamalarının başladığı 10 Nisan arası, 10 Nisan ile kısıtlamaların sona erdiği 31 Mayıs arası ve 1 Haziran’da geçilen sıradanlaşma periyodu olduğunu söyledi.
‘HAREKETLİLİK İLE VAKA SAYISI ARASINDA ILGI VAR’
Bu periyotları birbiriyle karşılaştırdıklarında ortaya değişik sonuçların çıktığını kaydeden Prof. Dr. Tank, “11 Mart’ta birinci vaka ilan edildikten sonra Türkiye kendi hareketliliklerini kısıtlamış. Markete az gitmiş, çeşitli rekreasyon meydanları, kafe, AVM üzere alanlara, parklara az gitmeye başlamış. Otomatik olarak kendisi bu türlü bir risk idaresi yapmış” dedi.
Prof. Dr. Tank, 10 Nisan’da büyükşehirlerde kısıtlamaların uygulanmaya başlandığı periyotta, sokağa çıkma kısıtlamasının öncesinde ve sonrasında yaşanan hareketliliğe dikkat çekerek, “Hemen bir gün öncesi ve sonrası çok büyük hareketlilikler gözlendi. Bu hareketliliklerin vaka sayılarına nasıl yansıdığını bölge bazında ölçemiyoruz zira bölgeler ile alakalı olgu yok fakat Türkiye umumuna baktığımızda arasında bir ilgi olduğu gözüküyor. Bilhassa nerede çıkıyor bu hareketlilikler? Marketlerde ve eczanelerde çıkıyor önümüze. Tahminen burada bir kısıtlama olmasa yahut olduğunda marketler açık kalsaydı, bu kadar hareket edilmiyor olabilirdi. 11 Mart öncesindeki gidişlerimizden çok daha ziyade sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu periyotta market ve eczanelere gitmişiz. Evet, sokağa çıkma yasağının olduğu günler hareket etmiyoruz doğal olarak, konutumuzda kalıyoruz lakin onun öncesindeki ve sonrasındaki hareketlilikler, tahminen konutta kalmış olduğumuz periyottaki hareketsizliğimizi götürüyor, nötrleştirebiliyor” diye konuştu.
Prof. Dr. Tank, “Sokağa çıkma yasağı hareketliliği artırdı mı?” sorusuna ise “Ortalama olarak hareketliliği referans periyoda nazaran mealli bir biçimde artırmış, diyebiliriz. Pandemi ilanından evvel biz ne kadar gidiyorsak onun yaklaşık bir yüzde 20-30 katı kadar daha çokça gidilmiş bu ilgili dönemde” cevabını verdi.
‘TOPLU TAŞIMADAKİ HAREKETLİLİK VAKA SAYISINI ETKİLİYOR’
1 Haziran ile başlayan sıradanlaşma periyodundaki hareketlilik datalarını de pahalandıran Prof. Dr. Tank, şunları kaydetti:
“1 Haziran sonrası çok enteresan. Biz güya hiç 11 Mart-31 Mayıs arasını yaşamamışız üzere bütün yerlerdeki hareketliliğimiz neredeyse pandemi ilanından evvel yani Türkiye’de birinci vakanın ilanından evvelki devirle acilen hemen birebir seviyeye gelmiş. Bu şu demek aslında. 11 Mart’ta bizim 1 tane vakamız var. Fakat bugün itibarıyla aramızda yaklaşık 23 bin tane vaka var ve biz 11 Mart’tan öncesi üzere davranır durumdayız. En çok hareketlilik market ve eczanelerde gözüküyor. Daha sonra artış suratına baktığımızda ise iş mekanları hareketlilikleri artmış, doğal bir sonuç olarak. Fakat çeşitli bileşenler incelendiğinde vaka sayısını etkileyen en kıymetli hareketlilik noktasının, toplu taşım istasyonları ve doğal olarak da toplu taşımadaki hareketliliğin olduğu gözüküyor. Başlangıç noktası bir kez toplu taşım. Zira işe toplu taşımla gidiyor, işten konuta gelirken toplu taşımla geliyor. Münasebetiyle bir kişi meskenden çıkar çıkmaz, toplu taşım istasyonuna gidene kadar kendi kişisel risk idaresini şayet yaparsa maskesini takarsa hijyenine uyarsa ve çevre aralığını korursa bunun yansımalarının az olacağı düşünülebilir. Ancak tabi ben bu tahlilimi sayısal olarak yapıyorum.”
‘180 GÜN SİMÜLASYONU ÖTEYE ATTI’
Olağanlaşma devrinde günlük vaka sayılarında yaşanan dalgalanmalara dikkat çeken Prof. Dr. Tank, “Sokağa çıkma kısıtlamasından acilen evvelki ve sonraki günler çokça hareket edeceğimizden ötürü ve sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu günlerde az hareket edeceğimizden ötürü bunlar birbirini götürebilir. Yani artısı eksisi birbirini götürebilir. Bu durumda tahminen sokağa çıkma kısıtlamasından beklenen tesir elde edilemeyebilir” diye konuştu.
1 Haziran öncesindeki parametrelere nazaran yaptıkları simülasyonlarda salgının 180 günde bitebileceğinin öngörüldüğünü hatırlatan Tank, “Ama münhasıran vurgulamıştım ‘Eğer daha ziyade hastalık bulaşırsa yahut biz o günkü parametreleri değiştirecek birtakım hareketlerde bulunursak bu tarih öteye atacaktır’ demiştim. Bana kalırsa bu olumsuz mealde gerçekleşti. Zira biz 11 Mart-31 Mayıs arasını hiç yaşamamış üzere hareket ediyoruz” dedi.
‘UÇAK İNİŞTE LAKIN TÜRBÜLANS YAŞADIK’
Prof. Dr. Tank, Türkiye’de salgının pik noktasına ulaştıktan sonra inişe geçtiğini ama önlemlere gereken ihtimamın gösterilmemesi durumunda her şeyin bilakis dönebileceğini vurgulayarak, “‘Uçak inişe geçti’ demiştim lakin bir türbülans yaşadık üzere gözüküyor. Şayet biz önlemlerimizi almaya devam edersek en üst seviyede tutarsak ben yanlışsız bir seyir haline gidebileceğimiz ümidini taşıyorum. Önlemlere dikkat etmezsek tahminen uçak havalanmaya tekrar başlayabilir. Çok dikkatli takip edilmesi gereken bir devirdeyiz. Hareketliliğin mümkün olduğunca düşürülmesi, mümkün olduğunca kalabalık sahalara girilmemesi lakin girilmek zorundaysa kendi tedbirlerimizi en üst seviyede tutmamız gerekiyor ki sayılara olumlu yansısın” diye konuştu.
Memurlar
