Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) Lideri Muhiddin Gülal, “Gündem Özel” sohbetinde sorularımızı yanıtlarken, “Devletimizin yahut TMSF’nin ‘şirketlere el koyması’ kavramının çok uygun bir tabir olmadığını hakikat tabirin ‘bir şirketin idare ve/ yahut kontrolünün TMSF’ye devredilmesi’ olması gerektiğini düşünmekteyim. El koyma sözünün oluşturduğu negatif algının düzeltilmesi gerekiyor” dedi. Gülal, “Eksenimiz kaydı” cümlesini, TMSF’nin misyon alanının genişlediğini anlatmak için kullandığını belirtti. TMSF Lideri Muhiddin Gülal’a sorularımız ve cevapları şöyle:
4 ana işlev
. TMSF, mevduatın sigortalanma oranı açısından dünyanın en güçlüleri ortasında yer alıyor. Fakat, vatandaş TMSF’yi daha çok, bankalara, çeşitli zahmetli durumlar nedeniyle şirketlere el koyan bir kurum olarak tanıyor. Kısaca TMSF’yi anlatır mısınız?
Tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini korumak emeliyle, 1983 yılında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın temsil ve yönetiminde yalnızca mevduatı sigortalamak üzere ufak ünite olarak kurulan TMSF’nin kurumsal statüsü ile yetki ve misyonları, gerisi arkasına yaşanan finansal kriz şartlarıyla birlikte daima değişerek gelişti. Nihayetinde 2005 yılında yürürlüğe giren 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile TMSF, memleketler arası normlara da uygun formda, mevduat sigortacılığına ait siyasetleri belirleyen, bankaları çözümleme ve alacakların tahsiline ait geniş yetkilere sahip, farklı hukuksal kişiliği haiz, düzenleyici bir kamu kurumu haline geldi.
TMSF’nin 2001 bankacılık krizi sonrasında, kamu alacaklarının tahsiline yönelik çok sayıda şirketi muvaffakiyetle yönetmesi, satış yoluyla ulusal ekonomimize kazandırması, bu kapsamda şirket idaresinde büyük bir deneyime, nitelikli ve uzman işçiye sahip olması konuları dikkate alınarak; ülkemizde 15.07.2016 tarihinde yaşanan darbe teşebbüsü sonrasında, 674 sayılı KHK (sonrasında 6758 Sayılı Kanun ile kanunlaştı) ve ilgili öteki mevzuat ile terör örgütlerine aidiyeti, iltisakı yahut irtibatı nedeniyle kayyım atanan/ atanacak olan şirketlerdeki kayyımlık misyon ve yetkilerinin TMSF’ye devredilmesine karar verildi. Kelam konusu şirket ve varlıkların satış ve tasfiyesine ait kararlar düzenlendi.
TMSF, 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu, 6758 Sayılı Kanun ve ilgili öteki mevzuat ile verilen yetkiler çerçevesinde kendisine verilen vazifelerini yerine getiriyor. TMSF’nin dört ana işlevini şu halde özetlemek mümkün: Mevduat Sigortacılığı: Tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması gayesiyle mevduatın ve iştirak fonlarının sigorta edilmesi,
Banka Çözümleme: TMSF’ye devrolan bankaların yönetilmesi, mali bünyelerinin güçlendirilmesi, tekrar yapılandırılması, periyodu, birleştirilmesi, satışı, tasfiyesi, Geri Kazanım: Alacakların takip ve tahsili süreçlerinin yürütülmesi ve sonuçlandırılması,
Kayyımlık: TMSF’nin mahkeme kararları ile kayyım olarak atandığı şirketlerin faaliyetlerinin ticari teamüllere uygun olarak, basiretli tacir üzere yönetilmesi faaliyetlerini içeriyor.
‘Devir’ sözü daha hakikat
Devlet bir şirkete el koyduğunda, “Bakalım hangi yöneticilere gün doğdu” diye bir algı var. Bu algı açısından TMSF’nin düzeltmesi gerektiğini düşündüğünüz ya da düzeltilmesi için gayret gösterdiğinizz yanları var mı?
Öncelikle, devletimizin yahut TMSF’nin “şirketlere el koyması” kavramının çok uygun bir söz olmadığını yanlışsız sözün “bir şirketin idare ve/veya kontrolünün TMSF’ye devredilmesi” olması gerektiğini düşünmekteyim. El koyma sözünün oluşturduğu negatif algının düzeltilmesi gerekiyor. TMSF’nin bir şirketin idare ve/veya kontrolünü devralması durumu ya kamu alacağının tahsili maksadıyla, Bankacılık Kanunu ile belirlenen yetkiler çerçevesinde kelam konusu olabilmekte yahut da mahkeme kararları ile terör örgütlerine aidiyeti, iltisakı yahut irtibatı tespit edilen şirket/ varlıklara kayyım olarak atanması halinde gerçekleşebilmektedir. Sonuçta TMSF, kamu menfaatini korumak ve ülkemiz finansal istikrarına katkı sağlamak için maddelerle kendisine verilen misyonları şeffaflık ve hesap verebilirlik unsurlarıyla, tüm takımı ile birlikte özveriyle yerine getirmeye çalışan bir kamu kurumudur.
Şirketlere atanan şahıslar, konusunda uzman, kamu ve/veya özel kesim deneyimi bulunan, tıpkı vakitte mali ve tüzel mevzularda tecrübeli, uzman ve emniyetli şahıslar ortasından seçiliyor.
Kayyım olduğumuz şirketlerin eski ortakları tarafından kullanılan lüks araçlar satıldı, şirketlerin ve idare konseyi üyelerinin gereksinimlerine uygun araçlar gerekli olduğu durumlarda tahsis edildi.
Vazife alanı genişledi
. FETÖ operasyonları sonrası el konulan şirketlerin idaresi TMSF’ye devredildiğinde, “eksenimiz kaydı” demiştiniz. Bu mesajınızla neyi kastettiniz?
TMSF aslen mevduat sigortacısı olarak kuruldu, fakat bilhassa 2001 krizinden sonra kendisine devredilen bankaların çözümlenmesi ve alacaklarının takip ve tahsili çalışmaları ağırlaştı. Bu süreçte kamu alacağının tahsili maksadıyla idare ve kontrolünü devraldığı birçok şirketi muvaffakiyetle yöneterek, bu bahiste büyük bir deneyime ve uzmanlaşmış takıma sahip olmuştur. Bu bilgi ve deneyim dikkate alınarak, 2016 yılı FETÖ operasyonu sonrasında TMSF’ye asli vazifelerinin yanı sıra kayyımlık vazifesi de verildi. “Eksen kayması” ifademizdeki kasıt TMSF’nin vazife alanının genişlediği vurgusunu yapmaktı.
Efendim, biraz daha açarsak; çok iyi takip ettiğiniz üzere bu kelamı ben daha evvel pek çok kere kullandım. Çünkü TMSF tasarrufların teminat altına alınmasını sağlamak misyonu ile kurulmuş bir kurumdur. Geçmişte banka iflasları sonrasında da asli vazifeleri doğrultusunda hizmet verirken; 15 Temmuz hain darbe teşebbüsünden sonra terör aidiyeti ve iltisakı sebebiyle el konulan şirket ve şahıs mallarının yönetilmesi ile ilgili olarak kayyım olarak atanması suretiyle yeni bir misyon yüklenmiştir. Bizim tasarruf mevduatını sigortalamak olan asli vazifemiz kamuoyunun ilgisi ve daha sansasyonel olması sebebiyle biraz daha ikinci planda kalırken, kayyımlık misyonumuzla çok anılmamız bizi eksen kayması olarak söz ettiğimiz noktaya taşıdı.
17.8 milyar dolar tahsilat sağladık
. TMSF’nin bugüne kadar takip ettiği kaç belge var? Bu belgelerin fiyat olarak büyüklüğü nedir? Bu evraklardan ne kadar bir tahsilat gerçekleştirdi?
TMSF’ye devrolan 26 bankanın ilgili hakim ortak kümelerinde takip ve tahsil süreçleri yürütülmüş/yürütülmeye devam ediliyor. Hakim ortak kümeleri dışında ise kurumsal ve ferdî kredi alacakları ile ilgili olarak da takip ve tahsil süreçleri yürütülüyor.
TMSF tarafından, kendisine devredilen bankaların çözümlenmesi kapsamında; 31.12.2020 tarihi prestijiyle yaklaşık 208 bin adet alacak belgesi bölüm ve temlik alındı. Takipli alacaklardan, TMSF’ye dönem tarihlerinden 31.12.2020 tarihine kadar tıpkı ve nakdi olarak toplam 17.8 milyar USD tahsilat sağlandı. Bundan sonraki devirde ise yaklaşık 250 milyon USD daha tahsilat yapılabileceği öngörülüyor.
. TMSF içi boşaltılmış şirketlerin idaresini aldığında nasıl bir yol haritası izliyor? İçi boşaltılmış lakin idarenizde tekrar ayağa kaldırılmış, faaliyetlerini karlı biçimde sürdürmeye başlamış şirketler hangileri?
Kurumumuz içi boşaltılmış şirketlerle ilgili olarak öncelikle Bankacılık Kanunu ve ilgili mevzuattaki yetkilerini kullanarak ticari ve iktisadi bütünlük (TİB) kararı alıyor, daha sonra bu şirketlerin tekrardan faaliyete geçmesi için kredi dayanağı dahil her türlü önlemi alıyor. Bu şirketlere en hoş örnek olarak Naksan Plastik verilebilir. Kayyım olarak görevlendirildiğimiz tarihte borcabatık, içi boşaltılmış olan şirket, TİB kararı sonrasında yine faaliyete geçirildi ve faaliyet karı üretir hale geldi. Naksan Plastik ve Nakpilsa fabrikalarında hali hazırda üretim kapasiteleri sırasıyla yüzde 64, yüzde 76 düzeyinde. Bir öteki örnek ise Hız Kargo’dur. Devraldığımız tarihte 14 milyon TL ziyanda bulunan şirket 2020 yılını 57 milyon TL karla kapattı. Tıpkı periyotta şirketin öz kaynakları yüzde139 artışla 23 milyon TL’den 56 milyon TL’ye, faal büyüklüğü yüzde 120 artışla 201 milyon TL’ye, cirosu 275 milyon TL’den 765 milyon TL’ye yükseldi. Hız Kargo’da hali hazırda 6.204kişi istihdam ediliyor.
. TMSF idaresinde en uzun mühlet kalan şirketler hangileri? TMSF kayyımlığı sürecindee tüzel süreçleri tamamlanıp satılan şirket oldu mu?
En uzun mühlet kalan şirketler, Erciyes Anadolu Holding, Koza-İpek Holding, Naksan Kümesi şirketleridir. Hukuksal süreçleri tamamlanmış bir şirket bulunmuyor. Birçok şirketlere ait olarak yargı süreçleri devam ediyor.
3 şirket, bir AVM bir hastane satacak
. TMSF idaresindeki şirketlerden bu yıl satmayı planladığınız şirketler var mı?
Kurumumuz idaresindeki şirketlere ilgi gösteren yatırımcılar mevcut. Bu yıl içerisinde Aynes Besin, Alfemo Mobilya, Aker Dokuma, Mark Antalya AVM ve Central Hospital’ın satışı planlanıyor.
Erciyes Anadolu’da Yargıtay’ı bekliyoruz
. Çok iyi performans gösterdiği söylenen Erciyes Anadolu Holding’in satışı düşünülüyor mu?
Erciyes Anadolu Holding Kümesi hakkında birinci derece mahkemesi müsadere kararı verdi, bu karar istinaf mahkemesinde onandı. Belge Yargıtay’da. Kararın katılaşmasıyla şirketlerin satışı düşünülüyor.
Ticari mevduat sigortası için çalışmalar sürüyor
. TMSF’nin sigorta ettiği mevduat toplamı nedir? TMSF’de biriken rezerv ne seviyede? Ticari mevduatın da sigortalanması düşünülür mü? Dünyadaticari mevduatın sigortalandığı örnek var mı?
Aralık 2020 itibariyle ülkemizdeki toplam mevduat yaklaşık 3.5 trilyon TL olup, sigorta kapsamına giren mevduat toplamı (TMSF’nin sigorta ettiği mevduat toplamı) yaklaşık 866 milyar TL’dir. TMSF’nin mevduat sigorta rezervi Ocak 2021 itibariyle 64.1 milyar TL seviyesindedir. Bu rezerv meblağı, sigorta kapsamındaki toplam mevduat ve iştirak fonunun yüzde 7.4’üne karşılık gelmekte olup, milletlerarası standartların üzerinde çok güçlü bir seviyeyi göstermektedir. Kelam konusu oran, büyük Avrupa ülkelerinde yüzde 1’lerin altında, ABD’de ise yüzde 1.4’ler düzeyindedir. Ticari mevduatın da sigorta kapsamına alınmasına yönelik çalışmalarımız devam ediyor. Dünyada ticari mevduatın da sigortalandığı örnekler epeyce fazladır. Bilhassa, gelişmiş ülkelerde ticari mevduatın kapsam içinde olduğu görülmektedir. ABD, Kanada, Japonyave AB ülkeleri bunların başında gelmektedir.
Avrupa’yı kıskandıracak yaygınlıkta bir sigortayız
. TMSF önümüzdeki devirde neler yapacak? Ekonomiyi destekleyecek neler planlıyor?
TMSF, mevduat sigortacılığı alanında, ülkemiz finansal şartları ve milletlerarası gelişmeler dikkate alınarak faaliyetlerini daima olarak iyileştirmeye devam edecek.
Ana misyonu olan tasarruf mevduatını sigortalama konusunda verdiği, eşsiz hizmetiyle Türkiye iktisadının de en değerli sigortalarından birisidir. Dünya standartlarından verdiğimiz bir garantiyi, Avrupa’yı bile kıskandıracak bir yaygınlıkta artırarak veriyoruz. Biz, ülkemiz beşerinin ve iş dünyasının tasarruflarını teminat altına alarak iktisada itimat veriyor, ekonomik istikrarımızı destekliyoruz. Tasarruf Mevduatına verdiğimiz garantiyi en güçlü halde sürdüreceğiz. Banka çözümleme faaliyetleri kapsamında, önümüzdeki devirde Türk Ticaret Bankası’nın tekrar faaliyet müsaadesi alması ve tekrar TMSF bünyesinde bulunan Adabank’ın satışını gerçekleştirerek bu iki bankanın bölüme tekrar kazandırılmasını planlıyoruz. Önümüzdeki devirde de hiç yılmadan milletimizin emaneti olan şirketleri basiretli bir tacir üzere yönetmeye ve ulusal iktisada katkılarını sunmaya devam edecektir. Önümüzdeki devrin, bilhassa aşı gelişmeleri ve ekonomik aktivitenin artmaya başlaması ile birlikte 2020 yılından daha olumlu bir yıl olacağını düşünüyorum. Bu olumlu gelişmelerin, kayyımlığını yürüttüğümüz ve birçok farklı kesimde faaliyet gösteren şirketlerimizin faaliyetlerine de yansıyacağını öngörüyoruz.
Yargı süreçlerinin katılaşmasından sonra kayyım olduğumuz şirketlerin satışı, halka arzı yahut Türkiye Varlık Fonu’na dönemi gerçekleştirilecek, böylelikle bu şirketler tekrar ulusal ekonomimize kazandırılacak. İnanıyorum ki 2021 yılı iktisattaki toparlanmanın net bir sıçramaya dönüştüğü yıl olacak. Pandemide kazanılan deneyimler, salgının sürat kaybetmesi ve Türkiye iktisadının sahip olduğu süratli adaptasyon ve esneklik, üretim ve ihracatta bizi üstlere taşıyacak. Ben, net olarak Türkiye’nin önümüzdeki periyotta ekonomik olarak çok büyük başarılara imza atacağına yürekten inanıyorum.
Bankalar iyi yönetiliyor
. Son periyotta birtakım bankaların salgın ve yine yapılandırmalar, zordaki şirketleri yüzdürme eforları ve gibisi öbür etkenler nedeniyle yıprandığı istikametinde tahliller yapılıyor. Bu süreçte, emniyetli bir banka gerilim testi yapılmasının yararlı olacağını düşünür müsünüz?
Türkiye’deki bankalarımızın tamamına yakını son derece iyi yönetiliyor ve milletlerarası standartlarda testlere tabi tutuluyor. Genel bir kıymetlendirme yapacak olursam, bu şirketlerin zati dediğiniz üzere pandemi sebebiyle düştükleri bir meşakkat varsa, elbette kurtarılmaya çalışılmaları doğrudur. Bu kurtarma operasyonları bankaların finansal durumlarını etkileyecek noktaya gitmesi halinde ise elbette aklıselim ile karar vermek koşuldur.
Yönettiğimiz 796 şirketin faalleri 70.5 milyar lira
. TMSF idaresine geçen kaç şirket var? Bu şirketlerin performansları hakkında bilgi verebilir misiniz? TMSF kayyımı devrinde etkin büyüklüğü ve öz kaynakları bakımından en iyi ve en makûs performans sergileyen firmalar hangileridir?
Kanun kararında kararnameler kapsamında Türkiye’nin 38 vilayetinden toplam 796 şirkette TMSF kayyım olarak görevlendirildi. Kayyım olarak görevlendirildiğimiz 796 şirketin kurumlumuza bölüm tarihleri itibariyle faal büyüklükleri 42.54 milyar TL iken bu sayı 31.12.2020 tarihi prestijiyle yüzde 66 büyüyerek 70.48 milyar TL’ye, öz kaynak toplamı ise yüzde 63 büyüyerek 18.06 milyar TL’den 29.44 milyar TL’ye, şirketlerin cirosu yüzde 69 artışla 21.35 milyar TL’den 36.12 milyar TL düzeyine, tıpkı periyotta şirketlerin karı ise yüzde 221’lik bir artışla 1.2 milyar TL’den 3.86 milyar TL’ye ulaştı. Hali hazırda idaremiz altındaki bu şirketlerde 40.061 kişi istihdam ediliyor.
Kurumumuz kayyımlığı periyodunda en iyi özkaynak ve faal büyüklük performansı sergileyen küme Koza Kümesi oldu. Kümenin dönem tarihinde 5.1 milyar TL olan özkaynakları yüzde 116 artışla 31.12.2020 tarihinde 11.02 milyar TL’ye, faal büyülüğü ise yüzde 135 artışla 5.34 milyar TL’den 12.56 milyar TL’ye yükseldi.
Tahsilatta dünyada örnek gösterildik
. TMSF bugüne kadar kaç bankaya el koydu? Bunlardan gerçekleştirilen tahsilat ölçüsü nedir? Tahsilat başarınız ne seviyede? Tahsilatta başarısızlık kelam konusu mu?
Bugüne kadar TMSF’ye, 24 adedi 2003 yılından evvel olmak üzere, toplam 26 banka devredilmiş olup bu bankaların faal, hızlı ve kamuya en az maliyet yükleyecek formda çözümlenmesine yönelik çalışmalar yürütülerek büsbütün batık bankaların sistemden itimadı zedelemeden çıkarılması, yaşatılması mümkün bankaların ise sisteme tekrar kazandırılması sağlamıştır. Banka çözümleme sürecinde TMSF’ye devrolan bankalara, birçok 2000 ve 2001 yıllarında olmak üzere, tarihi kıymetlerle 31.6 milyar USD meblağında kaynak aktardı. TMSF’nin 31.12.2020 tarihi prestijiyle banka çözümleme ve alacak takip gelirlerinden sağladığı toplam tahsilat meblağı finansal gelirler dahil 23.2 milyar USD’ye ulaştı.
Ulaşılan tahsilat sayısı memleketler arası ölçekte örnek gösterilen çok yüksek bir geri kazanım oranını tabir ediyor. TMSF, kendisine verilen yasal yetkilerle üstün bir tahsilat başarısı elde etti.
Uzan’ın 43.6 milyar TL borcu var
. Uzan Kümesi’nden ne kadarlık bir alacak var? Bugüne kadar ne kadarlık bir tahsilat yapıldı? Daha yapılabilir mi?
31.12.2020 tarihi prestijiyle 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Tarzı Hakkında Kanun kararları dikkate alınarak yapılan hesaplamada 8.669.979.000 TL anapara ve 34.966.0270 00 TL birikmiş faiz olmak üzere kümenin toplam borcu 43.636.006.000 TL’dır. 2020 sonu prestijiyle Kümeden sağlanan brüt tahsilat 13.373 milyon TL’dir. Kelam konusu fiyattan 5472 sayılı Bankacılık Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile değişik 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 134’üncü hususunun 5’inci fıkrası ile süreksiz 24’üncü unsuru kararları uyarınca toplam 11.588 milyon TL üçüncü şahıslar ile kamu kurum ve kuruluşlarına (Vergi Dairesi, SSK, RTÜK, Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu) aktarıldı. Ayrıyeten tevzi hesaplarda izlenen 116 milyon TL tahsilat çeşitli itirazlara bağlı davaların sonuçlanmasını müteakip oluşturulacak sıra cetvelleri kapsamında paylaştırılacak.
31.12.2020 tarihi prestijiyle Kümeden sağlanan tahsilattan Fona kalan net fiyat 1.635 milyon TL’dır. Mevzuyu takip eden Hukuk İşleri Dairemiz yurtdışı dava ve takiplerimizin sonuçlarına bağlı olarak bir ölçü daha tahsilat yapılabileceği bildirildi.
Yeterli işleyen ‘Finansal Güvenlik Ağı’mız var
. Bankacılık sistemimizin dünyadaki en sağlamlardan biri olduğu belirtiliyor. Nedenleri sizce nedir? TMSF’nin bunda nasıl bir rolü var?
Ülkemizde finansal istikrarın sağlanması ve sürdürülmesine yönelik olarak oluşturulan güçlü yapılanmada yetkili kurumlar ortasındaki roller epeyce iyi dağıtılmıştır. Yeterli işleyen bir Finansal Güvenlik Ağı ve güçlü bir düzenleme ve denetleme yapısı mevcut. Finans dalındaki mahallî ve global gelişmeler çok yakından takip ediliyor, gerekli adımlar vaktinde, gerçek bir halde atılıyor. TMSF Finansal Güvenlik Ağı’nı oluşturan kıymetli kurumlardan bir adedidir.
Koza Altın, Varlık Fonu’na geçebilir
. Dünyadaki altın fiyatlarının da performansının desteklediği altın üreticisi Koza Altın satılacak mı, Türkiye Varlık Fonu’na mı devredilecek?
Koza Altın İşletmeleri A.Ş. hakkında yargı kararı katılaştıktan sonra şirketin Türkiye Varlık Fonu’na dönemi seçeneklerden birisi haline gelecek.
Dikili’deki ada satılırsa Fi Yapı mağduriyeti azalır
. Fi Yapı ortaya çıkardığı mağduriyet açısından çok tenkit konusu oluyor? Tahlil için nasıl bir yol düşünülüyor?
Şirketin Dikili’de bir tane adası mevcut. Adanın satışıyla en azından mağduriyetlerin bir kısmının giderilmesi mümkün hale gelecektir.
Memurlar