Türkiye’nin havacılık motorlarında başkan şirketi TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI), 35’inci yılını kutladığı 2020’de özgün ve milletlerarası motor projelerinde çalışmalarına sürat kesmeden devam ediyor.
AA muhabirinin aldığı bilgiye nazaran, 1985 yılında F16 uçaklarına güç veren F110 motorlarının montajı için kurulan TEI, vakit içinde kazandığı teknoloji ve kabiliyetlerle motor ve kesim imalatı, bakım-onarım-revizyon, tasarım ve Ar-Ge faaliyetleriyle Türkiye’nin en değerli havacılık sanayi şirketlerinden biri pozisyonuna geldi.
TEI, 35’inci yılını kutladığı 2020’de dünya çapında yaygın formda kullanılan 50 farklı havacılık motoru için 1500’ü aşkın farklı modül imal ediyor. Şirket, bilhassa Airbus A320neo, Boeing 737 Max ve COMAC C919 uçaklarına güç veren LEAP motoru için ürettiği 40’tan fazla kesim çeşidiyle bu motorlar için dünyanın en büyük tedarikçisi pozisyonunda bulunuyor.
TEI, vaktinde teslimat ve üstün kesim kalitesiyle 2017 ve 2018’de üst üste dünyadaki “en iyi tedarikçi firma” seçildi. Üstün teknolojik yetenekleriyle sertifikalı özel prosesler yetkinliğinde 53 değişik sertifikalı proses kabiliyetiyle TEI, 2017 yılında “dünya birincisi” oldu ve hala bu birinciliğini sürdürüyor. Bu muvaffakiyetleri çalışanlarının özveri ve uğraşlarıyla elde eden TEI, en iyi patron şirketler ortasında 3 yıl üst üste “Çalışan Bağlılığı Özel Muvaffakiyet Ödülü”nü kazanan birinci ve tek savunma ve havacılık sanayi firması oldu.
Kara Şahin için 14 motor teslimatı
Türkiye’nin en kıymetli havacılık programlarından Genel Niyet Helikopteri Programı (GMHP) kapsamında ise T-70 Kara Şahin helikopterlerine güç veren motorları T700-TEI-701D isim plakasıyla TEI üretiyor. GMHP kapsamında şirket, bu motorları General Electric lisansı altında yüzde 50’nin üzerinde yerlilik katkısıyla üretip, birebir vakitte motorun kesin montaj ve testini de Eskişehir tesislerinde gerçekleştiriyor. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’ne bu yıl 25 motorun teslimatını planlayan şirket, bunlardan 14’ünü teslim etti.
TEI, yürüttüğü özgün motor projeleriyle de son yıllarda birçok unsur imza atarak verdiği kelamları tuttu. Son 6 yılda geliştirdiği 3’ü dizel, 2’si akaryakıtlı ve 4’ü jet yakıtlı olmak üzere 9 motor projesiyle Türkiye’nin gurur kaynağı haline gelen TEI, global seviyede rekabetçi ve özgün güç sistemleri sahibi olmayı hedefliyor.
Ulusal İHA’ların yerli motoru
Anka, Akıncı ve Aksungur insansız hava araçlarına (İHA) güç vermek için tasarlanan TEI-PD170 motorunun 13 motorluk birinci parti seri imalatı 2019’da tamamlandı. Dizel yakıtla sağladığı 40 bin fit irtifa yeteneğiyle kalkış anında 225 beygir ve 20 bin fit kritik irtifada 170 beygir güç üreten TEI-PD170 motoru dünya çapında sınıfının en iyisi olarak dikkati çekiyor.
TEI’nin Hafif Genel Gaye Helikopteri Gökbey için Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı himayesinde geliştirmekte olduğu, Türkiye’nin birinci ulusal helikopter motoru TS1400’de çalışmalar süratle devam ediyor. 1660 beygire kadar güç üretme kapasitesine sahip motorun üretiminde de imalat ve materyal teknolojileri alanlarında TEI pek çok unsur imza attı. Türkiye’de birinci tek kristal türbin kanadı üretimini gerçekleştiren şirket, birinci defa nikel ve titanyum alaşımları için havacılık kalitesinde dövme teknolojisi geliştirdi. TS1400’ün tüm testleri de ulusal imkanlarla geliştirilen ulusal bremzelerde gerçekleştiriliyor.
TEI tarafından maksat uçaklar için geliştirilen ve 400 newton güç üreten TEI-TJ90 Turbojet Motoru, Türk Havacılık ve Uzay Sanayiinin Şimşek platformu ile birinci uçuşunu 2017’de muvaffakiyetle tamamladı.
Sınıfının en güçlü motorları
TÜBİTAK takviyesiyle geliştirilen TEI-PG50 Türkiye’nin birinci iki vakitli havacılık motoru olma özelliği taşıyor. 300 kilogram altı İHA’lar için üretilen motor, 50 beygir kalkış gücü ve 16 bin fit irtifadaki 30 beygir gücüyle dikkati çekiyor. Sınıfında kullanılan rakip İHA motorlarına nazaran daha fazla güç ve daha yüksek güç/ağırlık oranı sunan TEI-PG50 motoru, birinci uçuşunu Mayıs 2019’da gerçekleştirdi.
Haziran ayında Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın iştirakiyle test edilen Türkiye’nin birinci Orta Menzilli Gemisavar Füze Motoru TEI-TJ300, büsbütün yerli ve ulusal imkanlarla tasarlanarak üretildi. 30 kilogramdan daha az yüke sahip ve 24 santimetre dar bir çaptaki motor, kendi itki sınıfında 1300 newton itki üretebilen dünyadaki birinci turbojet motoru olma özelliğine sahip bulunuyor. TEI-TJ300 ses suratının yüzde 90’ına ulaşan süratlerde 400 beygire yakın güç üretiyor.
Türkiye’nin gücüne güç katmaya, ülkede gücün yerli ve ulusal kaynağı olmaya, havacılıkta dünyayla müsabakaya kelam veren TEI, 35 yıllık teknik birikimi, sahip olduğu altyapı ve nitelikli iş gücüyle hem ulusal hem de memleketler arası projelerde amaçlarına emin adımlarla ilerliyor.
Memurlar
