TBMM Genel Heyetinde, tıbbi ve aromatik bitki çeşitliliğinin korunmasında, bunların üretiminde ve pazarlanmasında karşılaşılan meseleler ile alınması gereken önlemlerin belirlenmesi gayesiyle kurulan ve çalışmalarını tamamlayan Meclis araştırma komitesi raporu görüşüldü.
Rapor üzerinde GÜZEL Parti Kümesi ismine kelam alan Eskişehir Milletvekili Arslan Kabukcuoğlu, ormanların odun eserleri tarafından değerlendirilmiş yahut ulusal parklar olarak kullanıma sunulduğunu, halbuki orman altı eserlerin çok geniş imkanlar sunduğunu söyledi.
Kabukcuoğlu, tıbbi ve aromatik bitkilerin bir kültür bitkisi olarak ele alınıp kıymetlendirilmesi gerektiğini belirterek “Dünyada toplam 422 bin bitki çeşidi sayısı varken bunların 52 bini tıbbi ve aromatik bitki çeşididir. Dünya Sıhhat Örgütü datalarına nazaran yaklaşık 20 bin bitki tıbbi maksatlarla kullanılmaktadır.” dedi.
Türkiye’de tıbbi bitkilerin satışının değerli bir kısmı aktarlarda, baharatçılarda yahut internetten yapıldığını anlatan Kabukcuoğlu, “Bunlar çok kere kuralına uygun olmayan, rastgele ambalajlar içerisinde ve gerekli standartlara uymayan satışlardır. Bunların bir kısmı kendi başına sorun teşkil etmektedir.” diye konuştu.
Tıbbi ve aromatik bitkiler bölümünde kesin eserde sağlanacak markalaşma ve pazarlama kabiliyeti ham unsur üretimindeki sürdürülebilirliği de peşinden sürükleyeceğini tabir eden Kabukcuoğlu, şunları kaydetti:
“Üretim planlaması yapılırken yurt içi ve yurt dışı pazarları piyasa öngörüleriyle değerlendirilmeli, en son eserlerden başlayarak bu eserde kullanılması planlanan bitkisel üretim çalışmaları yapılmalıdır. Üretimin sürdürülebilirliğinin sağlanması, yıllık üretim ölçüsünün yanında, depolama imkanlarının artırılmasıyla hakikat orantılıdır. Günümüz dünyasında tıbbi ve aromatik bitkiler yıllık stoklu olarak üretilmektedir. Bu nedenle işin içerisine bir de lisanslı depoculuk girmektedir. Ülkesel bir üretim planlaması yapılabilmesi için stratejik bitkilerin belirlenmesi ve öncelenmesi gerekir.
Tarım yerlerinde mevcut bitkilerle tıbbi ve aromatik bitkilerin rekabeti mümkün değildir. Marjinal alanlardaki su kısıtlılığının olduğu ziraî üretim havzalarında, erozyon bölgelerinde, hazine topraklarında, orman altında, küçük aile şirketlerinde ve münavebe uygulamalarında birinci olarak planlanmalıdır.
Tıbbi ve aromatik bitki üretimine muhtaçlığımız vardır, ithalatı fazladır. Dışarıda da büyük bir pazar vardır. Bizim pazar hissemiz düşüktür. Ortamda bir kaos vardır. Düzenleyici bir otoriteye muhtaçlık vardır.
Ülkemiz florasında yetişen bitkilerin birçoğu; rastgele toplama, endüstrileşme, kentleşme, tarla açma, çok otlatma, turizm, pestisit kullanımı, yabancı otla gayret, ağaçlandırma üzere nedenlerle risk altındadır.”
MHP Ankara Milletvekili Nevin Taşlıçay, mevzuata nazaran yasak olmasına karşın bitkisel eserlerin birçoğunun “hastalığa iyi geldiği” söz edilerek denetimsiz formda satışının yapıldığını söyledi.
İlgili kurumların kontrollerde yetersiz kaldığını ve mevzuattaki birtakım boşlukların istismar edildiğini belirten Taşlıçay, “Tüm dünyada bu tarafta meselelerin yaşandığı Dünya Sıhhat Örgütünün raporlarında da görülmektedir.” dedi.
Türkiye’de doğal yetişen tıbbi ve aromatik bitkilerin envanter çalışmalarının tamamlanması gerektiğini lisana getiren Taşlıçay, “Potansiyel üretim ölçülerinin acilen belirlenmesi, farmakopelerde belirtilen ve arz açığı bulunan bitki çeşitlerinde ise kültüre alma çalışmalarının yapılması kıymet arz etmektedir.” diye konuştu.
Doğal bitki zenginliğine karşın hala, ülkeden temin etmek mümkünken yurt dışından ithal edilmekte olan pek çok bitki çeşidi ve bitmiş eserin de mevcut olduğunu söz eden Taşlıçay, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Tıbbi ve aromatik bitkilerin ham eser olarak satışı yerine, katma bedeli yüksek, işlenmiş mamul yahut yarı mamul unsur olarak pazarlanmasını sağlayacak stratejilerin hayata geçirilmesi; dalda markalaşmaya gidilmesi; iş birliği modelleri ve kümelenmenin teşvik edilmesi unsur olarak öncelikli gayelerimiz olmalıdır. Üretimi hedeflenen tıbbi ve aromatik bitkiler için yatırımları hızlandıracak ve yönlendirecek eser bazlı fizibilite raporlarının ilgili kamu otoritesi tarafından hazırlanıp yayınlanması gerekmektedir.
Mevzuatta kabul gören ilgili farmakopelerde yer alan bitkisel drogların tek yahut karışımları halinde ambalajları üzerinde endikasyonlarının belirtilerek yalnızca eczanelerde sunulması, tabipler tarafından reçete edilmesi, eczacılara tıbbi çay hazırlama yetkisinin mevzuatla sağlanması ve SGK tarafından geri ödemeye tabi tutulması kesimin gelişimine değerli ölçüde katkı sağlayacaktır.
Vakit geçirilmeden tıbbi ve aromatik bitkilerden farklı alanlarda farklı eserler geliştirilmesine yönelik ihtisas teknoparklarının kurulması, bunların desteklenmesi ve mevcut teknoparkların bir yahut birkaçının bu alanda ihtisaslaşmasının teşvik edilmesi, terapötik tesir gösteren tıbbi çayların Avrupa’da olduğu üzere eczacılar tarafından hazırlanması ve eczanelerden hastaya ulaştırılması, kullanılan bitkilerin ilgili farmakopede özel olarak belirtilmesi, tıbbi ve aromatik bitkilerden üretilecek yeni ilaçların ve yeni eserlerin geliştirilmesinin araştırma merkezleri ve eczacılık fakülteleri için performans kriteri olarak belirlenmesi ve bu çalışmaların özel olarak teşvik edilmesi, bu hususta lisans ve lisansüstü seviyede eğitim gören tek meslek kümesi olduğu için eczacılık fakültelerinde lisan, yüksek lisans ve doktora programlarında tıbbi ve aromatik bitkilerle ilgili akademik çalışmaların ve projelerin daha fazla desteklenmesi, ülkemizde çok büyük gereksinim olan ekstre üretim tesislerinin devlet eliyle belirli lokasyonlarda kurularak standart ekstre ve hasebiyle bitkisel ilaç hammaddesi elde edilmesi sağlanarak ekstre ithalatının asgariye indirilmesi, internet ve gibisi kanallarla satışı yapılan tıbbi ve aromatik bitki eserleriyle ilgili izleme ve denetim önlemlerinin geliştirilmesi ve ters uygulamalara ait kontrolün ve cezai müeyyidelerin artırılması, bitkisel tıbbi eserlerin dikkatli kullanımına yönelik kamu spotlarının hazırlanması ve bu kamu spotlarında doktor ve eczacı danışmanlığının vurgulanması, bu konuda yol almamızı sağlayacak değerli başlıklar ortasındadır.”
HDP Mersin Milletvekili Rıdvan Turan, Türkiye’nin bitkisel florası hayli güçlü bir ülke olduğunu söyledi.
Tıbbi ve aromatik bitkilerin Türkiye’de ağır bulunduğunu belirten Turan, Türkiye’nin ithalatçı olduğu bu alanda, giderek kendine yeten ve ihracatçı bir ülke olabilmek için bu bahiste adım atılmasının çok doğal olduğunu söyledi.
Turan, “Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Komitesi olarak biz bir pasta yaptık, bu pastayı masanın üzerine koyduk ancak bu pastanın nasıl paylaşılacağına ait hiçbir kelam söylemedik. Milyar dolarlık bir bölüm üretiyorsanız ve bu dal, tarımın bütünü üzere tarım monopollerinin sultası altında kalacaksa, küçük ölçekli üreticilerin buradan daha fazla gelir elde etmesini, toplumsal yarar sağlamasını, ekonomik kar sağlamasını destekleyecek ve temin edecek planlar, programlar yapılmazsa bunun sonucu bir azınlığın elinde bu servetin temerküz etmesi olacaktır.” diye konuştu.
CHP Ankara Milletvekili Servet Ünsal ise kurul raporunda tıbbi aromatik bitkiler konusunda 127 teklifin bulunduğunu belirterek “Ben de bir tıp hekimi olarak, bu tekliflerden bilhassa, ülkemiz için kesin gayenin ulusal ve yerli ilaç üretimine yönelmemiz gerektiği kanısındayım.” dedi.
Türkiye’nin endemik bitki çeşitliliğinde dünyanın en varlıklı ülkelerinden biri olduğunu ve 4 bine yakın endemik bitkinin bulunduğunu kaydeden Ünsal, bu sayının Avrupa’daki endemik bitkiler kadar olduğunu söyledi.
Türkiye’de stratejik ehemmiyete sahip ticarileşmiş tıbbi ve aromatik bitkilerin bulunduğunu söz eden Ünsal, “Bu alanda dünyada 117 milyar dolarlık bir pasta var. Bu pastadan bizim aldığımız hisse, yalnızca 600 milyon dolar. Önümüzdeki yıllarda alışılmış, planlı bir çalışmayla amacın 5 milyar dolarları bulması düşünülüyor. Bunlardan örneğin defne, kekik, biberiye, mavi yemiş, ladin, yabani iğde, geven, gül yağı, delice cinsi zeytin, dağ yağı üzere bitkilerin acilen tabiattan toplanmaya uygun ölçüleri gösterilmelidir.” dedi.
Ünsal, müdafaa kapsamında öteki değerli bir hususun da biyokaçakçılıkla çaba olduğunu belirterek bu gayretin de aktif yapılması gerektiğini söyledi.
CHP Edirne Milletvekili Okan Gaytancıoğlu ise komite çalışmalarında büyük emek olduğunu belirterek teşekkür etti.
Dünyada 115 milyar dolarlık bir pazarın bulunduğunu ve Türkiye’nin bu pazardan aldığı hissenin 600 milyon dolar olduğunu söz eden Gaytancıoğlu, “Yani almamız gereken pazarın çok çok azı. Gayede; 2,5 milyar dolar. Anadolu bir gen bankası. 12 bin tane bitki çeşitliliği var. 3 bin 600 tanesi endemik. Yani bizde her şey var lakin sizde siyaset yok. Yönetemiyorsunuz. Bunları üretmeye başlarsak desteklemesi bile yok şu anda. Olağan eserlerin desteklemesi yok tıbbi aromatik bitkilerin desteklemesi nasıl olacak?” dedi.
Gaytancıoğlu, tarımda yaşanan sıkıntıları anlattı.
Kurul Lideri, AK Parti Antalya Milletvekili İbrahim Aydın, komitenin yaptığı çalışmaları anlatarak kurul raporunda tıbbi ve aromatik bitkiler konusuna ait sekiz temel başlık altında 127 teklifin hazırlandığını söyledi.
Bitkilerin tıbbi alanda kullanımı ve iyileştirici tesirlerinin bulunduğu inancının insanlığın var olduğu çok eski çağlara dayandığını belirten Aydın, bilhassa son yıllarda tüm dünyada besin, baharat, boya, ilaç, kozmetik, parfüm üzere birçok alanda yaygın biçimde kullanılan tıbbi ve aromatik bitkilere olan ilginin artarak devam ettiğini vurguladı. Aydın, son 1,5 yıldır dünyanın yaşadığı Kovid-19 salgınının da bu konunu kıymetini teyit ettiğini tabir etti.
Dünyada tıbbi ve aromatik bitki pazarı hacminin yaklaşık 117 milyar dolar olduğunu ve Türkiye’nin milyon dolarlarla tabir edildiğini lisana getiren Aydın, “Dünyada yaşanan nüfusun sıhhat sorunları, refah artışı ve şuurlu tüketicilerin artmasıyla birkaç yıl içinde 200 milyar doları aşması beklenmektedir. Ülkemizin amacı de 5 milyar dolardır.” dedi.
Aydın, bugün dünyada tarımı yapılan birçok kültür bitkisinin gen merkezinin Anadolu toprakları olduğunun bilinen bir gerçek olduğunu belirterek Türkiye’deki bitki sayısına ait bilgi verdi.
Aydın, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ülkemizin bitkisel genetik kaynakları içerisinde tıbbi bitkilerin kıymetli bir yeri bulunmaktadır. Bu nedenle gerek tabiattan toplanan ve gerekse kültürü yapılan tıbbi ve aromatik bitkiler açısından ülkemiz büyük bir ekonomik potansiyele sahiptir. Ülkemiz birçok farklı ekosisteme de sahip olduğundan bitki çeşitliliği açısından Avrupa kıtasından daha zengindir. Örneğin bitki tipi zenginliği dünyaca kabul edilen ve Kafkas regionunda bulunan yalnızca Artvin vilayetimizdeki bitki çeşitliliği Almanya’dakinden daha fazladır. Bir nevi bitki zenginiyiz fakat ne yazık ki bu zenginlikten gereğince faydalanamıyoruz. Güçlü biyoçeşitliliğimize ve tabiat ve floradaki çok sayıda bitki zenginliğimize karşın dünyada hala ucuz ham husus tedarikçisi pozisyonundayız.
En ağır tıbbi ve aromatik bitki ithalatı yapan ülkelerin başında ABD, İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda, Çin ve Hindistan gelmektedir. Bu ülkeler tıpkı vakitte birçok bitkinin ihracatını da yapan ülkeler pozisyonundadır. Üretim ve ticaret bölgeleri dikkate alındığında tıbbi ve aromatik bitki ticaretinin ve mamul unsur üretiminin daha çok, gelişmiş ülkeler tarafından yapıldığı, Uzak Doğu ülkelerinde ise ham husus üretiminin öne çıktığı görülmektedir. Tıbbi ve aromatik bitki bölümündeki başkan ülke pozisyonuna ulaşmak için yalnızca üretimin kâfi olmadığı ortadadır. Çünkü her yıl ülkemizde doğal olarak yetişen yüz binlerce ton tıbbi ve aromatik bitkinin gerektiği üzere değerlendirilemediği, bunun bir kayıp servet olduğu tekrar üretime mevzu olan bu bitkilerin yüzde 90’lık kısmının ise yalnızca ham husus olarak ihraç edildiği ve ihraç edilen ülkeler tarafından katma pahalı eserlere dönüştürülerek tekrar ülkemize yüksek fiyatlarla girdiği hepimizin malumudur. Artık yerli ve ulusal üretimler yapmalıyız ve markalı eserleri ortaya koymalıyız.”
Türkiye’de tabiattan toplanarak iç ve dış ticareti yapılan 347 tıbbın bulunduğunu belirten Aydın, bunların da lakin yüzde 30’unun dış ticaretinin yapıldığının bilindiğini söyledi. Aydın, “İhracatta en değerli bitkiler defne, kekik, kimyon, haşhaş, çay, anason, ada çayı, mahlep, kırmızıbiber ve bitkisel çaylardır. Türkiye dünyanın en kıymetli defne, kekik ve kimyon ihracatçıdır. Ülkemizin yıllık ithalatı göz önüne alındığında ise en fazla karabiber, zencefil, çörek otu, zerdeçal ve tarçın ithal edilmektedir. Ülkemizde tıbbi bitkilerin en değerli bir kısmı tabiattan toplanmakta ve toplanan bitkiler ortasında kuşağı tükenmekte olan tipler de bulunmaktadır.” diye konuştu.
Aydın, hususa ait teklifleri de anlattı.
Görüşmelerin tamamlanmasının akabinde, TBMM Başkanvekili Süreyya Sadi Bilgiç, birleşimi saat 14.00’te toplanmak üzere kapattı.
Memurlar
