Salgınla çaba kapsamında alınan tedbirler tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de üreticiyi ve komitecileri şiddetli bir sürece itti. Korona virüs (Covid-19) salgını nedeniyle Türkiye’de bilhassa sebzede önemli bir arz fazlası oluşurken, hallerde ise fiyatlar taban yaptı. Olay ve vefat sayılarının giderek artması üzerine 17 günlük ‘tam kapanma’ sürecine girilirken, bilhassa semt pazarlarının kapanmasıyla tarlada da halde de eserler elde kaldı. Birçok zerzevat ve meyvede hasat periyodu olması münasebetiyle arz patlaması yaşanırken, oteller ve restoranların kapanması, insanların meskenden çıkmaması ve alışverişlerin yalnızca marketlerden yapılması fiyatlara tavan yaptırdı. Hal fiyatları ile market fiyatları ortasındaki uçurum tüketiciyi de zorlarken, “Milli servet çöpe gidiyor” diyen hal komitecileri ivedilikle tahlil bulunmazsa üreticinin de kendilerinin de sürecin altından kalkamayacağını söylüyor.
Mersin Büyükşehir Belediyesi Toptancı Hal Kompleksi’nde faaliyet yürüten komiteciler, hem üreticinin hem tüketicinin hem de kendilerinin korunması için bir an evvel semt pazarlarının sonlu da olsa açılmasını istiyor.
“Sadece marketlerin hizmet vermesinden ötürü eserleri çok yüksek fiyatlara satıyorlar”
Mersin Yaş Zerzevat ve Meyve Komitecileri Derneği Lideri Münir Şen, tam kapanma sürecinde üreticilerin ve komitecilerin yaşadıkları külfetleri İHA’ya anlattı. Şu anda çok önemli kahırlar yaşadıklarını vurgulayan Şen, “Tam kapanma hasat vaktine denk geldiği için maalesef ürettiğimiz eserler şu an halde kalıyor, satılamıyor. Üretici sıkıntı durumda. Pazar yerlerinin kapalı olması, lokantaların çalışmaması, otellerin sonlu sayıda müşteri alması ve kesin tüketim noktalarındaki sonlu kapanmadan ötürü şu anda maalesef arz-talep dengesizliği kelam konusu. Önemli manada talep olmadığı için fiyatlar şu an maliyetinin çok altında seyretmekte. Bir taraftan üretici ürettiğini satamıyor, kurulcu eseri pazarlayamıyor, pazarcı çalışamıyor, vatandaş da esere ulaşamıyor. Pazar yerlerinin kapalı olması ve yalnızca marketlerin hizmet vermesinden ötürü eserleri çok yüksek fiyatlara satıyorlar” dedi.
“Fiyat farkları yüzde 300’den yüzde bin 250’ye kadar çıkıyor”
Bugün halde 30-40 kuruşa olan salatalığın satılmadığına işaret eden Şen, hal fiyatlarıyla market fiyatları ortasındaki uçurumu kamuoyunun gözleri önüne sermek için zincir marketlerden birer kilogram zerzevat aldıklarını, farkın inanılmaz boyutlarda olduğunu söyledi. Şen, fiyat farklarını şöyle anlattı:
“Halde dolma biber 2,5-3 TL ortası ancak bir marketten aldığımız vakit fiyat 9,95 TL, diğer bir markette 12,90 TL, yani yüzde 450’ye varan fiyat farkı kelam konusu. Köy biberi 2 TL, market fiyatı 10,90 TL, fiyat farkı yüzde 500; sivri biber hal fiyatı 1,50 TL, market fiyatı bir yerde 6,95 TL, bir yerde 10,90 TL, yüzde 700 fiyat farkı kelam konusu. Salatalık hal fiyatı 30 kuruş ile 50 kuruş ortası. Biz burada satamadık eseri, dün mahallelere gönderdik gereksinim sahibi ailelere dağıttık. Ancak bir markete gittiğiniz vakit fiyat 6,25 TL, 5,95 TL, yani yüzde bin 500 ile bin 250’ye varan fiyat farkları kelam konusu. Domates halde 2-2,5 TL ortası süreç görüyor, markete gittiğiniz vakit karşınıza 7,50 TL fiyat çıkıyor, fiyat farkı yüzde 300. Yalnızca marketlerin çalışıyor olması, vatandaşa ikinci bir seçenek sunulmadığı için mecburen markette bu fiyatlarla almak durumunda kalıyor lakin gerçek gereksinimini değil, 2 kilo alacağına yarım kilo, 1 kilo alıyor.”
“Derhal tahlil bulunmazsa bayramdan sonra da eser kıtlığıyla karşı karşıya kalacağız”
Derhal tahlil bulunmazsa sorunların artarak katlanacağı ihtarında bulunan Şen, “Bugün derhal bir tahlil bulunmazsa bir hafta 10 gün sonra artık hiçbir şey tabir etmeyecek, bu eserler tarlada, çiftçi sistemin dışında kalacak. Bayramdan sonra da eser kıtlığıyla karşı karşıya kalacağız. Fiyatlar önemli manada yükselecek ve bu da enflasyona direkt tesir edecek. Bu kapanma elbette gerekliydi, kapandı, hürmet duyuyoruz fakat daha evvel yapılsaydı bu kadar tesir etmeyecekti, vatandaş bu kadar mağdur olmayacaktı. Talebimiz, hudutlu da olsa pazar yerlerinin açılması. Bu hem marketteki yoğunluğu azaltır hem pazarcı esnafının mağduriyeti giderilir hem vatandaşımız da taze eseri daha ucuz fiyata alır. Zira bu üretilen eserlerin hepsi ulusal servet ve bugün maalesef çöpe gidiyor. Bu yalnızca bizim meselemiz değil, ülkenin sorunu. Bugün yalnızca marketlerin hizmet veriyor olması önemli manada eza yaşatıyor. Marketlere bu süreçte kar marjı uygulanması, kontrol sisteminin işletilmesi lazım. Marketler maalesef yüksek kar marjlarıyla sattığı surece beşerler da bunlara ulaşmakta dert yaşayacak, üreticinin bin bir emekle ürettiği eserler maalesef çöpe gidecek, heba olacak. Çok geç olmadan buna müdahale edilmesi gerektiğine inanıyoruz” diye konuştu.
Memurlar
