Yapı Kontrol ve Zelzele Mühendisliği Derneği Lideri İnşaat Mühendisi Nazmi Şahin, Ulusal Yapı Kontrol Sistemi sayesinde işçilikte düzelme, materyalde kalite artışı ve teknik kusurlarda azalma görüldüğünü, belirtilmiş kusurların ortadan kalktığını, en kıymetlisi 17 Ağustos zelzelesinden sonra yaşanan zelzelelerde, yapı kontrolünden geçmiş hiçbir binanın yıkılmadığını söyledi.
Merkez üssü Kocaeli’nin Gölcük ilçesi olan 17 Ağustos 1999’da meydana gelen Marmara Depremi’nin üzerinden 21 yıl geçti. 17 bin 480 insanın hayatını kaybettiği, 23 bin 781 kişinin yaralandığı, 505 kişinin sakat kaldığı bu zelzelede, 285 bin 211 mesken ile 42 bin 902 iş yeri büyük hasar gördü.
Türkiye’de inşa edilen binaların zelzeleye hazırlıklı olmadığını gözler önüne seren Marmara Zelzelesi, büyüklüğü, etkilediği alan ve sebep olduğu kayıplar açısından son yüzyılın en büyük sarsıntılarından biri olarak nitelendirildi.
Yapı Kontrol ve Sarsıntı Mühendisliği Derneği Lideri Şahin, ortadan geçen 21 yılda konutların zelzeleye hazırlığı noktasında neler değiştiğini AA muhabirine kıymetlendirdi.
Nazmi Şahin, yeryüzünün en faal zelzele nesillerinden birisinin üzerinde bulunan Türkiye’de uzun yıllardır yürürlükte olan imar mevzuatına karşın uygulamada tesirli bir yapı kontrolünün sağlanamadığının bilinen bir konu olduğunu, bu eksikliğin giderilmesi gayesiyle 2001 yılında 19 pilot vilayette uygulanması için yapı kontrolünün özel kuruluşlar eliyle yapılmasını sağlamak üzere 4708 sayılı Yapı Kontrolü Hakkındaki Kanun’un çıkarıldığını hatırlattı.
Yapı kontrollerinde görülen muvaffakiyet üzerine, 2011 yılından sonra tüm ülkenin bu kanun kapsamına alındığını anlatan Şahin, yapı kontrol sürecine ait şu bilgileri aktardı:
“Yapı kontrolünü; inançlı, sağlıklı, ekonomik yapı elde edebilmek maksadıyla yapıların, tasarım (proje) ve üretim (inşaat) kademelerinde yürürlükteki yapı mevzuatı, standart ve teknik temellere uygun yapılmasının sağlanması süreci olarak tanımlamak mümkündür. Yapı kontrolü bir süreçtir. Yani sonuç kontrolü değil, her imalatı inceleyen süreç kontrolüdür. Kontrol, yapının üretim müddetine bağlı olarak sürdürülür. 4708 sayılı Kanun’un uygulanmasında imal mühleti; yapı sahibinin, yapı ruhsatını aldığı tarih ile yapı kullanma müsaadesini aldığı tarih ortasındaki devri tabir etmektedir.
Kanun ile getirilen yenilik, hukuk sistemimize ‘yapı kontrol kuruluşları’ ismiyle sırf yapı kontrol faaliyeti ile uğraşan şirketlerin girmiş olması ve yapı kontrolünden kaynaklanan problemler bakımından bir muhatap bulunmuş olmasıdır. Bu kuruluşlara hükmî kişilik ve kontrolle ilgili yetkiler verilmiştir.”
Kentsel dönüşümle eski yapıların yenilenmesinin sağlandığını, Elektronik Beton İzleme Sistemi (EBİS) ile beton kalitesinin artırıldığını belirten Şahin, müteahhitlik sınıflandırması ile müteahhitliğe bir tertip getirildiğini aktardı.
– “Denetimler, projelerin kalitesini artırdı”
Şahin, 1 Ocak 2011 tarihi prestijiyle ülke çapında uygulamaya konulan Ulusal Yapı Kontrol Sistemi’nin kazanımlarına da değinerek, “Öncelikle 19 pilot vilayette ve 2011 sonrası tüm Türkiye’de yapı kontrol sistemi içerisindeki yapıların gereç (özellikle beton ve demir) kalitesi artmıştır. Bu yapıların kontrolü ile sarsıntıya dayanıklılıkları sağlanmıştır. 2019 sonrası e-görevlendirme sayesinde proje kontrolleri de daha iyi yapılarak projelerin kalitesi artırılmıştır.” dedi.
Yapı imalatında kullanılan materyal kalitesinin kontrol altına alındığını, ruhsat ve eklerine karşıtlıkların engellendiğini ve sistemli yapılaşmanın sağlandığını belirten Şahin, denetimli imalatlar sayesinde insan yanlışlarının en aza indirildiğini, imardan sorumlu belediye ve vilayet müdürlüklerinin iş yükünün büyük ölçüde azaldığını, her imalat ve materyal denetim edildiği için imalat yapan müteahhit, kalfa, ustaların bilinçlendiğini ve yanlış uygulamaları bıraktıklarını anlattı.
Şahin, inşaat bölümünde arka niyetli olanların ise yanlış yapamayacaklarını anladığını, gereç üretenler ve tedarik edenlerin standartları sağlayacak halde üretim yapmaya başladığını tabir etti.
– “Yapı kontrolünden geçmiş hiçbir bina yıkılmadı”
17 Ağustos sarsıntısının akabinde bölgedeki incelemeler sonucunda, yapılarda meydana gelen hasarların yer ıstıraplarının yanı sıra personellik, gereç, statik sistem meseleleriyle teknik kusurlardan ortaya çıktığının belirlendiğini hatırlatan Şahin, bilhassa Ulusal Yapı Kontrol Sistemi sayesinde işçilikte düzelme, gereçte kalite artışı ve teknik kusurlarda azalma görüldüğünü, uygulamaya giren yeni yapı kontrol sistemi (e-dağıtım) ile belirtilmiş kusurların ortadan kalktığını, en kıymetlisi 17 Ağustos zelzelesinden sonra yaşanan zelzelelerde, yapı kontrolünden geçmiş hiçbir binanın yıkılmadığını vurguladı.
Nazmi Şahin, son 21 yılda İstanbul’da “riskli” kabul edilen yapıların yüzde 10-20 aralığında yenilenip yeni yönetmeliklere uygun olarak tekrar yapıldığını, geriye kalan kısımlarda ise gerek yapı sahibi kaynaklı gerekse yönetimsel farklılıklardan ötürü bir süreç yapılamadığını söyledi.
– “Binalar isteğe bırakılmadan çabucak dönüşüme sokulmalı”
Uzman bilim insanlarının Marmara Denizi’ndeki fay çizgisinin kırılarak şiddetinin 7,1 ile 7,5 ortasında değişeceğini belirttikleri mümkün sarsıntıya hazırlık noktasında teklifte bulunan Şahin, “Hiç vakit kaybetmeden insanların teşvik edilip daha inançlı yapılara geçmeleri sağlanmalı, kentsel dönüşüme tabi olan bölgeler ve binalar, isteğe bırakılmadan çabucak dönüşüme sokulmalı.” dedi.
Zelzelelerde can ve mal kayıplarının yaşanmaması ya da mümkün olan en az düzeye indirilmesinin projeciler, müteahhitler ve yapı kontrol kuruluşlarının ortak çalışmasıyla mümkün olacağını belirten Şahin, bunun yasal bir zorunluluktan çok insani bir mecburilik olarak görülmesi gerektiğini lisana getirdi.
– “Bu mevzu hepimizin sorunudur”
Yapı Kontrol ve Sarsıntı Mühendisliği Derneği Lideri Nazmi Şahin, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Canımızın, malımızın ve binalarımızın güvenliği için plansız ve kaçak yapılaşmadan kaçınmalı, zelzele yönetmeliğine uygun hareket etmeliyiz. Ülkemizin tüm fertleri, siyasi partiler, bakanlıklar, mahallî idareler, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları; bu husus hepimizin, ülkemizin ve dünyanın meselesidir. Zelzelenin farkına varmalı, sıkıntı olmayan ve yapılması mümkün olan kolay önlemleri daima birlikte almalıyız. Bu vesileyle 17 Ağustos’un yıl dönümünde, zelzelede hayatını kaybeden tüm vatandaşlarımızı rahmetle anıyor, bu türlü bir felaketin bir daha yaşanmaması temennisiyle yakınlarına ve milletimize başsağlığı diliyorum.”
Memurlar
