Yargıtay Ceza Genel Heyeti, 541 adet soruşturma evrakını 4 aydan 1 yıl 3 ay 8 güne varan müddetlerle işlemsiz bırakarak tarafların mağduriyetine sebep olması nedeniyle Cumhuriyet Savcısı hakkında verilen “hiç süreç yapmamak formunda gerçekleşen ve bireylerin mağduriyetine neden olan hareketin zincirleme biçimde ihmal suretiyle misyonu berbata kullanma cürmünü oluşturduğu” tarafındaki daire kararını onadı.
Kararda özetle şu tabirlere yer verildi:
Cürüm konusu 541 adet evraktaki hatalardan ötürü mağdur olan kimselerin yasal haklarını elde etmeleri gecikmiş ve soruşturmaların olağan müddette sonuçlanmaması nedeniyle şüphelilerin hukukî durumu da askıda tutularak, kuralları varsa bir an evvel aklanmaları imkanının önüne geçilmiştir.
Sanık Cumhuriyet savcısına düşen soruşturma evrakından 541 adedinde haklarında süreç başlatılan şüphelilerin, makul bir müddette bir karar verilmemesi nedeniyle mağdur oldukları açık olduğu üzere, tıpkı soruşturmalardaki cürüm mağdurlarının işlemsiz bırakma aksiyonundan mağdur oldukları, buna nazaran şahsi hakların ihlal edildiği ve kişi mağduriyetinin gerçekleştiği konusunda tereddüt bulunmamaktadır.
Sanığın vazifesini gereği üzere yapmakta ihmal gösterme aksiyonu ile direkt temaslı olarak objektif ölçülere uygun bir halde tespit edilmiş rastgele bir ekonomik ziyan oluşmadığına nazaran, anılan aksiyonla kamunun ziyana uğratıldığından kelam edilemeyecektir.
T.C.
Yargıtay Ceza Genel Konseyi
Temel No:2012/1268/
Karar No:2013/124
K. Tarihi:1.1.1901
Vazifesi berbata kullanma cürmünden sanık K.İ..’nun 5237 sayılı TCK’nun sanık lehine kabul edilen 6086 sayılı Kanunla değişik 257/2, 43/1, 62/1, 50/1-a, 52/2-4 ve 53/5. unsurları uyarınca 1.860 Lira isimli para cezası ile cezalandırılmasına, taksitlendirmeye ve hak yoksunluğuna ait, Yargıtay 4. Ceza Dairesince verilen 07.06.2012 gün ve 3-29 sayılı kararın sanık tarafından temyiz edilmesi üzerine, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının “onama” istemli 19.09.2012 gün ve 13 sayılı tebliğnamesi ile Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilen belge, Ceza Genel Kurulunca değerlendirilmiş ve açıklanan münasebetlerle karara bağlanmıştır.
TÜRK MİLLETİ ISMINE
CEZA GENEL KONSEYI KARARI
Sanığın, ihmali davranışla vazifesi berbata kullanma kabahatinden mahkümiyetine karar verilen somut vakada, Yargıtay Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık, kabahatin sübutuna ilişkindir.
İncelenen belge içeriğine nazaran;
Kabahat tarihinde Bakırköy Cumhuriyet savcısı olarak vazife yapan sanığın 31.12.2003 tarihinde birinci sınıfa ayrıldığı, 18.07.2007 tarihinde Bakırköy Adliyesindeki misyonuna başladığı, 06.09.2007 tarihli iş cetveliyle iş kısmına dahil edildiği,
Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığının 2009 yılı genel teftişi sırasında Adalet Başmüfettişi tarafından Teftiş Konseyi Başkanlığına yazılan 03.06.2009 gün ve 42 sayılı yazı ile sanığın 03.06.2009 tarihli inceleme tutanağında detayı belirtilen 541 adet soruşturma evrakını 4 aydan 1 yıl 3 ay 8 güne varan mühletlerle işlemsiz bıraktığı belirtilerek, 2802 sayılı Yargıçlar ve Savcılar Kanununun 83. unsuru uyarınca soruşturmaya başlandığı,
Soruşturma sonucunda düzenlenen 12.06.2009 tarihli raporda da, Bakırköy Cumhuriyet savcıları ortasında yapılan işbölümü uyarınca sanığın sorumluluğunda bulunan 541 adet soruşturma evrakını 4 aydan 1 yıl 3 ay 8 güne varan mühletlerle işlemsiz bıraktığının sübuta ermesi nedeniyle disiplin cezası uygulanması istikametinde görüş bildirildiği,
Adalet Bakanının 09.11.2009 gün ve 11517 sayılı oluruyla sanık hakkında kovuşturma yapılmasına müsaade verildiği, İstanbul 18. Ağır Ceza Mahkemesince 06.01.2012 gün ve 36 sayı ile son soruşturmanın açılmasına karar verildiği,
03.06.2009 tarihli inceleme tutanağına nazaran; Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığında kontrolün başladığı 02.02.2009 tarihi prestijiyle 541 adet soruşturma evrakının 4 aydan 1 yıl 3 ay 8 güne varan müddetlerde işlemsiz bırakıldığının tespit edildiği,
Sanığın, Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığının 06.09.2007 tarihli iş kısmına nazaran; Bakırköy Çocuk Duruşmasında sav makamını temsil etmek, duruşmasından verilen kararlar ile ilgili yazılı buyruk, karar tashihi, muhakemenin iadesi talepleri ve itiraz süreçleri hakkında mütalaa hazırlamak, yazılı görüş bildirmek, gerektiğinde duruşmasından verilen kararlar hakkında Yargıtay yoluna başvurmak, Bakırköy 2. Çocuk Mahkemesince verilen kararları incelemek, nöbet cetveline nazaran nöbet misyonunu ifa etmek, ismine kayıtlı hazırlık evraklarına bakmak ve gerektiğinde verilecek öteki vazifeleri yerine getirmekle,
24.10.2007 tarihli iş kısmına nazaran; genel tevzide verilecek soruşturma evraklarına bakmak, Bakırköy 9. İcra Müdürlüğünün üç aylık ve yıllık teftişini yapmak, Küçükçekmece 4. Asliye Ceza Duruşmasının görüldü evraklarını incelemek, nöbet cetveline nazaran nöbet vazifesini ifa etmek, ismine kayıtlı hazırlık evraklarına bakmak, gerektiğinde verilecek öbür misyonları yerine getirmekle,
15.09.2008 tarihli iş kısmına nazaran ise; öbür misyonlarının yanında Küçükçekmece 9. İcra Müdürlüğünün üç aylık teftişini yapmakla görevlendirildiği,
Sanığın, kontrol devri itibariyle 06.09.2007-24.10.2007 tarihleri ortasında evvelki periyottan evre 627, bir öbür Cumhuriyet savcısından devrolan 54, ilgili devir aralığında gelen 96 olmak üzere toplam 777,
24.10.2007-28.01.2009 tarihleri ortasında evvelki devirden devren gelen 630, ilgili periyot aralığında gelen 2.687 adet olmak üzere toplam 3.317 adet soruşturma evrakına baktığı, vazife değişikliği nedeniyle, 1.480 adet evrakı devrettiği, 742 adet kovuşturmaya yer olmadığına kararı, 943 adet iddianame, 237 adet görevsizlik-yetkisizlik kararı, 4 adet fezleke, 45 adet birleştirme kararı, 13 adet ise öteki ofise üst yazıyla elden teslim olmak üzere toplam 1.984 adedini sonuçlandırdığı, kontrolün başladığı tarih prestijiyle uhdesinde 1.372 soruşturma evrakının bulunduğu, 28.01.2009 tarihi prestijiyle uhdesinde bulunan soruşturma evrakının 15 başka Cumhuriyet savcısına dağıtıldığı, 15.05.2009 tarihli listeye nazaran dağıtılan soruşturma evrakının 572’sinin karara bağlandığı,
Sanık talimat yoluyla alınan savunmasında; yargılama konusu vakada vazifesi savsaklamak hatasının maddi ve manevi ögelerinin oluşmadığını, 16 aylık müddette 1.984 soruşturma evrakını sonuçlandırdığını, hadisede zincirleme kabahat kararlarının de uygulanamayacağını, yüklenen hatanın sabit olduğunun kabulü halinde hakkında kararın açıklanmasının geri bırakılmasına havi verilecek kararı kabul etmeyeceğini beyan ettiği,
Yazılı savunmasında ise; Bakırköy Cumhuriyet savcısı olarak vazife yaptığı periyot içinde müstakil bir katibinin olmadığını, çalıştığı zabıt katiplerinin tecrübesiz olduğunu, bu nedenle karar yazma süreçlerini şahsen yaptığını, akşam saatlerinde ve hafta sonları işyerinde çalışmak durumunda kaldığını, iş yoğunluğu nedeniyle yıllık müsaadelerini kullanamadığını, sürüncemede bırakıldığı tez olunan soruşturma evrakına ait doğmuş rastgele bir hak kaybının bulunmadığını, niteliğe ehemmiyet vermesi nedeniyle bir kısım soruşturma evrakının istenilen müddette sonuçlandırılamadığını, 2007 yılında İstanbul Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsünde Kamu Hukuku Anabilim Kısmında doktora eğitimine başladığını, yasal hakkı olmasına karşın doktora eğitimi nedeniyle müsaade kullanmadığını, bu eğitimden ötürü, kendisine rastgele bir avantaj sağlanmadığı üzere eğitim yılı içinde derslere devam edebilmesi için isimli tatilde nöbetçi kaldığını, son soruşturmanın açılmasına dair kararın tek taraflı adalet müfettişi raporuna dayandığını, faili meçhul evrak sayısı, katip sayısı, UYAP’ta yaşanan uzun ve sık sıkıntıların göz önünde bulundurulmadığını, daha fazla evrakın çıkarılmasının daha iyi çalışıldığı ve adalet sağlandığı manasını taşımadığını, TCK’nun 257/2. unsurunda tanımlanan vazifesi savsaklamak hatasının maddi ve manevi ögelerinin oluşmadığını, şahısların mağduriyetine yahut kamunun ziyanına neden olunmadığını, misyonu ihmal bir yana özveriyle aktif bir biçimde çalıştığını savunduğu,
Anlaşılmaktadır.
5271 sayılı CMK’nun “Bir hatanın işlendiğini öğrenen Cumhuriyet savcısının görevi” başlıklı 160. unsuru;
“(1) Cumhuriyet savcısı, ihbar yahut öbür bir suretle bir hatanın işlendiği izlenimini veren bir hali öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere çabucak işin gerçeğini araştırmaya başlar.
(2) Cumhuriyet savcısı, maddi gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için, buyruğundaki isimli kolluk vazifelileri marifetiyle, şüphelinin lehine ve aleyhine olan kanıtları toplayarak koruma altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlüdür” halinde düzenlenmiştir.
Cumhuriyet savcılığına intikal eden isimli hadiselerle ilgili olarak izlenecek yol ve uygulanacak formüllere ait anılan Yasanın devam eden unsurlarında de açıklayıcı kararlar yer almaktadır.
Öte yandan, 5237 sayılı TCK’nun “Görevi berbata kullanma” başlıklı 257. hususunun uyuşmazlığa ait birinci iki fıkrası;
“(1) Kanunda ayrıyeten kabahat olarak tanımlanan haller dışında, vazifesinin gereklerine ters hareket etmek suretiyle, bireylerin mağduriyetine yahut kamunun ziyanına neden olan ya da şahıslara haksız bir menfaat sağlayan kamu vazifelisi, altı aydan iki yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
(2) Kanunda ayrıyeten cürüm olarak tanımlanan haller dışında, vazifesinin gereklerini yapmakta ihmal yahut gecikme göstererek, şahısların mağduriyetine yahut kamunun ziyanına neden olan ya da şahıslara haksız bir menfaat sağlayan kamu vazifelisi, üç aydan bir yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır…” biçimindedir.
Uyuşmazlık konusunun tahliline ait olarak unsurun 2. fıkrasında düzenlenen ihmali davranışlarla vazifesi berbata kullanma cürmü değerlendirilmelidir. Anılan fıkra, kabahat tarihi prestijiyle “Kanunda ayrıyeten kabahat olarak tanımlanan haller dışında, vazifesinin gereklerini yapmakta ihmal yahut gecikme göstererek, bireylerin mağduriyetine yahut kamunun ziyanına neden olan ya da bireylere haksız bir çıkar sağlayan kamu vazifelisi, altı aydan iki yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır” biçiminde düzenlenmiş iken, hususta 08.12.2010 gün ve 6086 sayılı Kanun ile değişiklik yapılarak “kazanç” ibaresi “menfaat”, “altı aydan iki yıla kadar” ibaresi “üç aydan bir yıla kadar” biçiminde değiştirilerek üstte yer verildiği halde yürürlükteki halini almıştır. Böylelikle bir yandan yaptırım ölçüsü tarafından lehe bir düzenleme getirilirken, öteki yandan hatanın oluşumu açısından “kazanç” kavramı yerine daha geniş bir kavrama yani “menfaat” ibaresine yer verilmiştir.
Türk Lisan Kurumunun Türkçe Sözlüğüne nazaran ihmal; yapmama, savsama manasına gelmektedir. Gecikme ise; işin, yapılması gereken vakit geçtikten sonra yapılmasıdır.
Unsur metninden de anlaşılacağı üzere kamu görevlisinin, yapmakla vazifeli olduğu işi yapmaması yahut kanuna nazaran yapılması gereken biçimde yerine getirmemesi ya da geciktirmesi hata sayılmıştır. Bu kabahat taammüden işlenebilen kabahatlerden olup, kamu görevlisinin vazifesini bilerek ve isteyerek ihmal etmesi yahut geciktirmesi gerekir.
Bununla birlikte hatanın oluşabilmesi için norma karşıt davranış yetmemekte; bu davranış nedeniyle, “kişilerin mağduriyetine yahut kamunun ziyanına neden olunması ya da şahıslara haksız bir yarar yada kabahat tarihinden sonra yapılan değişiklik sonrası haksız bir menfaat sağlanması” gerekmektedir. Böylece cürüm, ziyan hatası olarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Gerçekten bu konu unsur münasebetinde; “Kamu vazifesinin gereklerine ters olan her fiili cezai yaptırım altına almak, hata ve ceza siyasetinin asıllarıyla bağdaşmamaktadır. Bu nedenle, vazifenin gereklerine karşıt davranışın muhakkak şartları taşıması halinde, misyonu berbata kullanma cürmünü oluşturabileceği kabul edilmiştir. Buna nazaran, kamu misyonunun gereklerine muhalif davranışın, şahısların mağduriyetiyle sonuçlanmış olması yahut kamunun ekonomik bakımdan ziyanına neden olması ya da şahıslara haksız bir yarar sağlamış olması halinde, misyonu berbata kullanma hatası oluşabilecektir” biçiminde vurgulanmış, öğretide de; “TCY’nın 257. unsurundaki cürmün oluşması, kamu görevlisinin misyonunun gereklerine karşıt hareket etmesinden, bireylerin mağdur olması yahut kamunun ziyan görmesi ya da bireylere haksız bir kar sağlanmasına bağlıdır. Bu sonuçları doğurmayan norma ters davranışlar, hata kapsamında değerlendirilemez” (Artuk-Gökçen-Yenidünya Ceza Hukuku Özel Kararlar, 6. Bası, s. 685) formunda açıklanmıştır.
Norma alışılmamış davranışın unsurda belirtilen sonuçları doğurup doğurmadığının saptanabilmesi için öncelikle “mağduriyet, kamunun ziyana uğraması ve haksız menfaat” kavramlarının açıklanması ve somut vakada gerçekleşip gerçekleşmediklerinin belirlenmesi gerekmektedir.
Mağduriyet kavramı, yalnızca ekonomik bakımdan uğranılan ziyanla hudutlu olmayıp, ferdî hakların ihlali sonucunu doğuran her türlü davranışı tabir eder.
Şahıslara haksız yarar sağlanmasını da içine alan bireylere haksız menfaat sağlanması da, bireylere hukuka karşıt olarak maddi ya da manevi fayda sağlanmasıdır.
Kamunun ziyana uğraması konusuna gelince; husus münasebetinde “ekonomik bir ziyan olduğu” vurgulanan anılan kavramla ilgili olarak yasal düzenleme içeren, 5018 sayılı “Kamu Mali Idaresi ve Denetim Kanununun 71. hususunda ise; mevzuata ters karar, süreç, aksiyon yahut ihmal sonucunda kamu kaynağında artışa pürüz yahut eksilmeye neden olunması formunda tanımlanan kamu ziyanı, her somut vakada hakim tarafından, iş, mal yahut hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek bir fiyatla alınıp alınmadığı yahut tıpkı biçimde yaptırılıp yaptırılmadığı, somut vakanın kendine has özellikleri de dikkate alınarak belirlenmelidir. Bu belirleme; uğranılan kamu ziyanının ölçüsünün kesin bir biçimde saptanması manasında olmayıp, ölçüsü saptanamasa dahi, işin yahut hizmetin niteliği nazara alınarak, rayiç bedelden daha yüksek bir bedelle alım yahut üretimin gerçekleştirildiğinin anlaşılması halinde de kamu ziyanının varlığı kabul edilmelidir. Fakat bu belirleme yapılırken, norma alışılmamış her davranışın, kamuya duyulan itimadı sarstığı, hasebiyle, kamu ziyanına yol açtığı yahut ziyana uğrama ihtimalini ortaya çıkardığı biçimindeki bir ihtimalle de hareket edilmemelidir.
Bu açıklamalar ışığında somut hadise değerlendirildiğinde;
Kabahat tarihinde Bakırköy Cumhuriyet savcısı olan ve 5237 sayılı TCK’nun 6/1-c unsurunda tanımlanan kamu vazifelisi olduğunda tereddüt bulunmayan sanık, 06.09.2007 ile 28.01.2009 tarihleri ortasındaki devir içinde sorumlu olduğu soruşturma belgelerinden 541 adetinin 4 aydan 1 yıl 3 ay 8 güne varan müddetlerle hiçbir süreç yapmayarak; işbölümü gereği kendisine düşen soruşturma evrakının akıbetini takip etmek, gereğini yapmak ve mümkün olan en kısa müddette sonuçlandırmakla vazifeli ve yükümlü olduğu halde, misyonunu kanunlar ve yönetmeliklerin öngördüğü biçimde yerine getirmemiş, soruşturma evrakının akıbetini takip etmemiş ve 541 adet soruşturma evrakının işlemsiz kalmasına neden olmuştur. Sanık savunmalarında iş yoğunluğu nedeniyle bu durumun meydana geldiğini ve kastının olmadığını belirtmiş ise de, soruşturma evraklarının bir kısmının bir yılı aşan müddette işlemsiz kalması karşısında, iş yoğunluğu mazeretine dayalı savunma, makul, hayatın olağan akışına ve misyon anlayışına uygun değildir. Bu nedenle sanığın vazifesinin gereğini yapmakta ihmal ve gecikme göstermek suretiyle kanuna ters davrandığı ortadadır.
Fakat, kanuna karşıt bu davranışın, cezai sorumluluğu gerektirip gerektirmediği konusuna gelince;
Sanığın misyonunu gereği üzere yapmakta ihmal gösterme hareketi ile direkt kontaklı olarak objektif ölçülere uygun bir halde tespit edilmiş rastgele bir ekonomik ziyan oluşmadığına nazaran, anılan hareketle kamunun ziyana uğratıldığından kelam edilemeyecektir. TCK’nun 257. unsurunda 6086 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle getirilen ve haksız yarar kavramını da kapsayan şahıslara haksız menfaat sağlandığı konusunda bir belirleme ve tez bulunmadığından, hadisede bu öğenin de gerçekleşmediği kabul edilmelidir.
Bununla birlikte, sanığın soruşturma evraklarıyla ilgili süreçleri vaktinde yerine getirme konusunda gerekli hassasiyet, dikkat ve itinası göstermeyerek evrakların taraflarının mağduriyetine neden olup olmadığının tartışılması gerekmektedir. Hata konusu 541 adet belgedeki hatalardan ötürü mağdur olan kimselerin yasal haklarını elde etmeleri gecikmiş ve soruşturmaların olağan müddette sonuçlanmaması nedeniyle şüphelilerin hukukî durumu da askıda tutularak, kaideleri varsa bir an evvel aklanmaları imkanının önüne geçilmiştir. Bu nedenle, işbölümü gereği sanık Cumhuriyet savcısına düşen soruşturma evrakından 541 adedinde haklarında süreç başlatılan şüphelilerin, makul bir müddette bir karar verilmemesi nedeniyle mağdur oldukları açık olduğu üzere, birebir soruşturmalardaki kabahat mağdurlarının işlemsiz bırakma hareketinden mağdur oldukları, buna nazaran şahsi hakların ihlal edildiği ve kişi mağduriyetinin gerçekleştiği konusunda tereddüt bulunmamaktadır.
Buna nazaran, somut hadisede 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 257. hususunda yer alan, “kişilerin mağduriyeti” ögesi gerçekleştiğinden, bir cürüm sürece kararı ile 541 adet belgede hiç süreç yapmamak formunda gerçekleşen ve bireylerin mağduriyetine neden olan hareketin zincirleme biçimde ihmal suretiyle misyonu berbata kullanma kabahatini oluşturduğu ve Özel Dairece sanığın 5237 sayılı TCK’nun lehe kabul edilen 6086 sayılı Kanun ile değişik 257/2 ve 43/1. unsurları uyarınca cezalandırılmasına karar verilmesinin isabetli olduğu kabul edilmelidir.
Bu prestijle, sanığın tüm temyiz itirazlarının reddi ile yol ve kanuna uygun bulunan Özel Daire kararının onanmasına karar verilmelidir.
Çoğunluk görüşüne katılmayan iki Genel Heyet Üyesi; “Özel Daire mahkumiyet kararının bozulması gerektiği” görüşüyle karşıoy kullanmışlardır.
SONUÇ:
Açıklanan nedenlerle;
1- Yargıtay 4. Ceza Dairesinin 07.06.2012 gün ve 3-29 sayılı mahkümiyet kararının ONANMASINA,
2- Belgenin, Yargıtay 4. Ceza Dairesine gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE, 09.04.2013 tarihinde yapılan müzakerede oyçokluğuyla karar verildi.
Memurlar
