Dava; davacıların çocuklarının Dicle Irmağında boğularak ölmesi olayında davalı yönetimin bakım ve kontrol yükümlülüğünü yerine getirmemek suretiyle hizmet kusuru işlediğinden bahisle uğranıldığı ileri sürülen 60.000-TL maddi ve 60.000-TL manevi zararın tazmini istemiyle açılmıştır.
Birinci derece mahkemesi, hizmet kusuru bulunmadığı münasebeti ile davayı reddetmiştir.
Danıştay ise bu kararı aşağıdaki münasebet ile bozmuştur:
Bu durumda, davalı (tüzel kişiliği kaldırılmış) Vilayet Özel Yönetimi’nin ruhsat verdiği alanın etrafında kaçak kum alımı yapıldığından haberi olmasına karşın bu konuda gerekli kontrolleri yapmadığı, yönetimin bilgisi dahilinde olan alanın kontrolünün yapılmaması, kelam konusu yerde gerekli tedbirlerin alınmaması nedeniyle kontrol sorumluluğunu gerektiği üzere yerine getirmeyen davalı yönetimin hizmet kusuru bulunduğu sonucuna varıldığından, davacıların uğradığı ziyanla yürütülen hizmet ortasında nedensellik bağı kurulamadığı gerekçesiyle davayı reddeden Yönetim Mahkemesi kararında türel isabet bulunmamaktadır.
Ayrıyeten, vefat eden çocukların reşit olmadıkları dikkate alındığında, meydana gelen olayda küçüklerin velisi anne ve babanın üzerine düşen nezaret ve kontrol yükümlülüğünü yerine getirmediği de açıktır. Bu sebeple, Yönetim Mahkemesince, davalı yönetimin kusur durumu ile davacıların kusur durumlarının (müterafik kusur) birlikte kıymetlendirilmesi sonrasında tazmin sorumluluğuna dair bir karar verilmesi gerekmektedir.
T.C. DANIŞTAY
Sekizinci Daire
Temel No: 2020/1586
Karar No: 2020/2532
Kararın Düzeltilmesi İsteminde Bulunan (Davacılar): 1- ., 2- .
Vekili : Av. .
Karşı Taraf (Davalı): Diyarbakır Valiliği (Diyarbakır Vilayet Özel İdaresi)
Vekili: Av. .
İstemin Özeti: Danıştay Onyedinci Dairesinin 23/03/2016 gün ve E:2015/6568, K:2016/1997 sayılı kararının hukuka alışılmamış olduğu öne sürülerek, 2577 sayılı İdari Yargılama Yöntemi Kanununun 54. hususu uyarınca düzeltilmesi istenilmektedir.
Savunmanın Özeti: Savunma verilmemiştir.
Danıştay Tetkik Hakimi Fikri: İstemin kabulü ve mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ İSMİNE
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü: Kararın düzeltilmesi istemine ait dilekçede öne sürülen düzeltme nedenleri 2577 sayılı İdari Yargılama Tarzı Kanununun 54. hususuna uygun bulunduğundan düzeltme isteminin kabulü ile Danıştay Kapatılan Onyedinci Dairesinin 23/03/2016 gün ve E:2015/6568, K:2016/1997 sayılı kararı kaldırılarak işin aslı yine incelendi.
Dava; davacıların çocuklarının Dicle Irmağında boğularak ölmesi olayında davalı yönetimin bakım ve kontrol yükümlülüğünü yerine getirmemek suretiyle hizmet kusuru işlediğinden bahisle uğranıldığı ileri sürülen 60.000-TL maddi ve 60.000-TL manevi zararın tazmini istemiyle açılmıştır.
Yönetim Mahkemesince; vefat olayının meydana geldiği yerin kum ocağı ruhsatı verilen sahanın dışında bir yer olduğu ve bu yerde tüzel açıdan (sorumluluk) kontrol misyonunun Vilayet Özel Yönetiminde bulunmadığı, ruhsatlı alan dışında 3. bireyler tarafından kaçak olarak kum çıkartılmak suretiyle göletçik ve bataklıkların oluştuğu, bu göletçik ve bataklıklar ile ilgili olarak tedbir alınması konusunda davalı yönetime yahut ayrıca bir kuruma rastgele bir ihbar yahut şikayet yapıldığına dair bir bilgi ve savın bulunmadığı, ruhsat verilen kum ocağı sahibinin (.) vefat olayının meydana geldiği yerde kaçak olarak kum çekme faaliyetinde bulunduğunun ispat edilemediği, kaldı ki davalı yönetim tarafından ruhsat verilen kum ocağı sahibinin kum ocağı dışındaki bir yerden kaçak olarak kum çekilip çekilmediğini denetleme yükümlülüğünün bulunmadığı, öte yandan, olayın meydana geldiği yerde davalı yönetim dışındaki bir yönetimin hizmet kusurunun bulunduğu düşünülebilse bile, Anayasanın 65. hususu uyarınca devletin ekonomik yükümlülüklerini yerine getirme konusunda, mali imkanları ölçüsünde sorumlu olduğu dikkate alındığında, ilçe merkezinde yer almayan ve daima kullanılmayan bir alanda yer alan olay yeri yerinin denetlenmemiş olmasında bu tarafıyla de yönetimin hizmet kusuru bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 125. hususunda “İdare kendi hareket ve süreçlerinden doğan ziyanı ödemekle yükümlüdür.” kararı yer almaktadır. 4721 sayılı Türk Uygar Kanunu’nun 335/1. unsurunda, “Ergin olmayan çocuk, ana ve babasının velayeti altındadır. Yasal sebep olmadıkça velayet ana ve babadan alınamaz.” kararına, “velayetin kapsamı” başlıklı 339. hususunda ise, “Ana ve baba, çocuğun bakım ve eğitimi konusunda onun menfaatini göz önünde tutarak gerekli kararları alır ve uygularlar.
Çocuk, ana ve babasının kelamını dinlemekle yükümlüdür. Ana ve baba, olgunluğu ölçüsünde çocuğa hayatını düzenleme imkanı tanırlar; değerli mevzularda olabildiğince onun kanısını göz önünde meblağlar. Çocuk, ana ve babasının isteği dışında meskeni terk edemez ve yasal sebep olmaksızın onlardan alınamaz. Çocuğun ismini ana ve babası koyar.” kararına yer verilmiştir.
Yönetimler kural olarak yürüttükleri kamu hizmetiyle nedensellik bağı kurulabilen ziyanları tazminle yükümlüdürler. İdari aksiyon ve/veya süreçlerden doğan ziyanlar yönetim hukuku kuralları çerçevesinde hizmet kusuru yahut kusursuz sorumluluk prensipleri gereği tazmin edilmektedir.
Bir öbür anlatımla, kamu yönetimleri, yürüttükleri hizmetin işleyişini daima denetim etmek ve gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler. Bu yükümlülüğün tam ve gereği üzere yerine getirilmemiş olması nedeniyle doğan ziyanların, hizmeti yürütmekle yükümlü bulunan yönetim tarafından tazmini gerekmektedir.
Belgenin incelenmesinden, Diyarbakır İli, Bismil İlçesinde 26.7.2006 tarihinde saat 16.20 sıralarında, Atatürk Mahallesi, Bismil Stadyumu Altı, Dicle Irmağı içerisinde davacıların çocukları olan ., . ve .’ın boğularak öldükleri, anılan yerde bulunan kum ocağını işleten .’ya karşı Bismil Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılan tazminat davası kapsamında yapılan 5.5.2008 tarihli keşifte düzenlenen 12.5.2008 tarihli jeoloji mühendisi raporuna nazaran, olayın meydana geldiği bölgede 2,5-3 metre derinliğinde çukurlar açıldığı, yanılgılı bir biçimde kum alındığı, buralara su dolduğu, şahit tabirlerine nazaran civardaki kum ocaklarının çeşitli vakitlerde yerden kum çektiği, fakat boğulmanın gerçekleştiği alanın ismine dava açılan gerçek şahsa verilen müsaadeli ruhsat alanı hudutları dışında olduğu, kontrol ve tedbirlerin kâfi ölçüde alınmadığının belirtilmesi üzerine davacıların yönetimin hizmet kusurunu öğrendikleri, 15.5.2008 tarihli müracaat dilekçesi ile davalı yönetime tazminat talebiyle müracaatta bulundukları, müracaatın 27.5.2008 gün ve 1215 sayılı davalı yönetim yanıtı yazısı ile “olayın meydana geldiği yerin yönetimleri tarafından . isimli şahsa verilen kum/çakıl ocağı ruhsatlı alanın dışında olduğu” gerekçesiyle reddedilmesi üzerine, davacılar olan anne ve babanın her biri için 30.000-TL maddi ve 30.000-TL manevi olmak üzere toplam 120.000-TL maddi ve manevi tazminat istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Bakılan uyuşmazlıkta, Bismil Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılan tazminat davası kapsamında yapılan 05.05.2008 tarihli keşifte düzenlenen 12.05.2008 tarihli jeoloji mühendisi raporunda; “olay yerinin eski ırmak yatağı olduğu, kelam konusu yerde köstebek yuvası üzere çukurlar açıldığı, 2,5 -3 metre derinliğindeki çukurların kusurlu kum alımından meydana geldiği, tabanı balçıklı olan çukurların tehlike arz ettiği, olay yerinin de içinde olduğu geniş bir alandan rastgele kum çekildiği, kontrol ve tedbirlerin kâfi olmadığı” konularının söz edildiği, 20.05.2008 tarihli harita mühendisi raporunda; “olayın ruhsat verilen alanda gerçekleşmediği, ruhsat alanına 152 metre, köy yerleşim alanına 250 metre uzaklıkta gerçekleştiği, kaçak ve müsaadesiz çalışmaların yapıldığının belirlendiğinin” söz edildiği, aleyhine dava açılan . isimli ruhsat sahibi şahsın Yargıtay’a sunmuş olduğu temyiz dilekçesinde, şantiyesini kurup işe başlamadan evvel kum ocağı etrafında kaçak kum alımından ötürü oluşmuş yüzlerce çukur halindeki göletin mevcut olduğunun tespitini talep etmesi üzerine Vilayet Özel Müdürünün de imzasının yer aldığı 15.12.2005 tarihli tutanakta, “Ulutürk Köyü sonları içerisinde, . tarafından kiralanarak kum ocağı eleme ve depo yeri olarak kullanılacak alan etrafında birçok noktada evvelki yıllarda kum çıkarıldığı ve etrafta tahribat yapıldığı tarafımızdan yerinde tespit edilmiş olup…” tabirine yer verildiği görülmektedir.
Öte yandan, olayın olduğu yere yakın arada kum ocağı bulunan ruhsat sahibi ..’nın ırmak yatağından ölçüsüz kum aldığı, kum aldığı yerlerin etrafında gerekli güvenlik tedbirlerini almadığı, gerekli önlemleri almayarak dikkat ve ihtimam yükümlülüğüne ters davrandığı belirtilerek “Taksirle Mevte ve Yaralamaya Neden Olma” hatasını işlediği teziyle açılan ceza davasında Diyarbakır 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nin 21.11.2011 tarih ve E:2010/432, K:2011/423 sayılı beraat kararı münasebetinde, sanık tarafından olay tarihinden bir yıl kadar öncesinde öbürleri tarafından Dicle Irmağı yatağından müsaadesiz kum ve çakıl alınması nedeniyle resmi kurumlara yapılmış müracaatlarının bulunduğu istikametindeki değerlendirmelere de yer verilerek ..’nın üzerine atılı cürmü işlediğine ait olarak mahkumiyetine kâfi her türlü kuşkudan uzak somut ve kesin kanıt bulunmadığından beraatine karar verildiği görülmektedir.
Üstte yer verilen tespitler ve Mahkeme kararlarının değerlendirilmesinden, davacılar çocuklarının boğulduğu yerde bulunan çukurların, davalı idarece kiralanıp işletme ruhsatı verilen alan içerisinde kalmadığı ve kelam konusu çukurların işletme ruhsatı sahibi tarafından kazıldığına ait kesin bir kanıtın bulunmadığı açık olmakla bir arada, olaydan aylar evvel düzenlenen 15.12.2005 tarihli tutanakla olayın meydana geldiği yerden üçüncü bireylerce müsaadesiz bir biçimde kum ve çakıl alındığı, müsaadesiz alımlar nedeniyle etrafta tahribat meydana geldiğinin davalı yönetimin bilgisi dahilinde olduğu; öte yandan, ruhsat sahibi . tarafından da olay tarihinden bir yıl kadar öncesinde diğerleri tarafından Dicle Irmağı yatağından müsaadesiz kum ve çakıl alınması nedeniyle resmi kurumlara yapılmış müracaatların bulunduğu anlaşılmaktadır.
Bu durumda, davalı (tüzel kişiliği kaldırılmış) Vilayet Özel Yönetimi’nin ruhsat verdiği alanın etrafında kaçak kum alımı yapıldığından haberi olmasına karşın bu konuda gerekli kontrolleri yapmadığı, yönetimin bilgisi dahilinde olan alanın kontrolünün yapılmaması, kelam konusu yerde gerekli tedbirlerin alınmaması nedeniyle kontrol sorumluluğunu gerektiği üzere yerine getirmeyen davalı yönetimin hizmet kusuru bulunduğu sonucuna varıldığından, davacıların uğradığı ziyanla yürütülen hizmet ortasında nedensellik bağı kurulamadığı gerekçesiyle davayı reddeden Yönetim Mahkemesi kararında türel isabet bulunmamaktadır.
Ayrıyeten, vefat eden çocukların reşit olmadıkları dikkate alındığında, meydana gelen olayda küçüklerin velisi anne ve babanın üzerine düşen nezaret ve kontrol yükümlülüğünü yerine getirmediği de açıktır.
Bu sebeple, Yönetim Mahkemesince, davalı yönetimin kusur durumu ile davacıların kusur durumlarının (müterafik kusur) birlikte kıymetlendirilmesi sonrasında tazmin sorumluluğuna dair bir karar verilmesi gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, Diyarbakır 1. Yönetim Mahkemesinin 03/11/2011 tarihli E:2008/1874 K:2011/2837 sayılı kararının bozulmasına, evrakın tekrar bir karar verilmek üzere anılan mahkemeye gönderilmesine, 17/06/2020 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.
KARŞI OY
Danıştay dava daireleri ve İdari yahut Vergi Dava Daireleri Heyetleri tarafından verilen kararlar hakkında karar düzeltilmesi yoluna başvurulabilmesi 2577 sayılı İdari Yargılama Metodu Kanununun 54. hususunda yazılı nedenlerin bulunmasına bağlıdır.
İstemde bulunan tarafından öne sürülen düzeltme nedenleri kelamı edilen unsurda belirtilen nedenlerden hiçbirisine uymadığından karar düzeltme isteminin reddi gerektiği görüşüyle aksi taraftaki çoğunluk kararına katılmıyorum.
Memurlar
