Türkiye’de meydana gelen sarsıntılar, her vilayette yaşayan vatandaşı korkutuyor. Son aylarda İzmir başta olmak üzere Ege ve İç Ege’de yaşanan zelzelelerle ilgili değerlendirmelerde bulunan Altınbaş Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeki Hasgür, tehlikenin şimdi geçmediğine dikkat çekti.
Tektonik olarak Afrika Levhası’nın, Anadolu Levhacığı ile Ege Denizi’nin altına girdiğine dikkat çeken Hasgür, “Literatürde Hellen Yayı denilen, Adriyatik’ten başlayan, Girit’in güneyinden Rodos’tan ve Datça’ya uzanan bir yay var. Anadolu Levhacığı’nın da Ege Denizi’ne gerçek İstanbul’daki Kuzey Anadolu Fayı’na misal bir dönüşü var. Bu yatay atımlı bir faydır. Bu fay hala bekliyor. Bu bölgede nispeten büyük bir zelzele olabilir” dedi.
”İZMİR ZELZELESİ BÖLGENİN KARAKTERİSTİK SARSINTISI DEĞİLDİ”
İzmir sarsıntısıyla ilgili konuşan Prof. Dr. Hasgür, “İzmir’de yaşanan 6.6 şiddetindeki zelzele, bu bölgenin karakteristik sarsıntısı değildir. Bu zelzele Sisam Adası’na yakın gerçekleşti. Bunun gerisinden o bölgede bizim gözlemlediğimiz, olağan atımlı faylar bakımından 900 artçı sarsıntı oldu. O bölgede oluşacak güç kısmen azalmış durumda. İzmir’de zelzele haritamıza işlenen yatay atımlı yeni faylar var. Bunlar harekete geçmediği için hala risk altındayız. Bunlardan biri Kuzeydoğu – Güneybatı istikametinde harekete geçerse büyük güçler açığa çıkacaktır. Bizim ilgilendiğimiz asıl faylar bunlardır. Bu bakımdan şimdi tehlike geçmiş değil.”
”HANGİ BÖLGELERDE ZELZELE BEKLENİYOR?”
Prof. Dr. Zeki Hasgür, Türkiye genelinde sarsıntı riskinin yüksekliği bakımından dikkat çeken bölgeler hakkında şu bilgileri verdi:
“İstanbul’da, Adalar ve Marmara Ereğlisi ortasındaki bir fayın 7 büyüklüğündeki bir sarsıntı ile kırılabileceğini hesaplayabiliyoruz. Benim beklentim de bu istikamette. Elazığ’daki sarsıntı de kıymetli. Bu zelzele, Doğu Anadolu Fayı olarak isimlendirilen sol, yanal atımlı yarar gerçekleşti. Bu fay, İskenderun Körfezi’nden geçerek güneyde Lut Gölü’ne uzanır. Bunun üzerinde de kıymetli zelzeleler bekliyoruz. Her ne kadar Elazığ Kuzey Anadolu Fayı’nın kavşak bölgelerine yakın olsa da güneyde, Hatay ve İskenderun bölgesinde de zelzele olması beklenen. Bu bölgede geçmişte küçük zelzeleler oldu lakin İskenderun ve Hatay’a bağlı büyük bir sarsıntı gerçekleşmedi. Kuzey Anadolu Fayı’nın doğudaki başlangıç noktası olan Karlıova’da bir zelzele olmuştu. Hasebiyle buradaki hareketlenme ve etkileşim devam ediyor.”
“EGE’DE SARSINTILAR ARTACAK”
Prof. Dr. Zeki Hasgür, Ege’de de sarsıntı hareketliliğine dair ise şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bu bölgede Akhisar ve Simav yakınlarında zelzeleler oldu ve artçıları 6 ay kadar sürdü. Daha sonra güneye indi. Artık Ege Denizi içerisinde oluyor. Datça’ya yakın bölgelerde ve Antalya Körfezi’ne yakın orta sığlıkta sarsıntılar meydana geliyor. Bu bölgelerde daha büyük zelzelelerin tesirli olabileceğini öngörüyoruz. Manisa zelzelesinin olduğu bölgenin güneyinde sarsıntılar de olabilir. Ege’de de zelzeleler artacaktır.”
“SIĞ ZELZELELER DAHA ÇOK ZİYANA YOL AÇAR”
Sığ zelzelelerin daha fazla ziyana yol açtığına dikkat çeken Prof. Dr. Zeki Hasgür, “10-20-30 kilometreye kadar odak derinliklerde oluşan bu zelzelelerin yapılardaki şiddeti daha fazla hissedilir. Yüzeye yakın olduğu için kaydedilen ivmeleri daha büyük olur” dedi.
Daha derinlere indikçe ivmelerin küçülmeye başladığını kaydeden Hasgür, kelamlarına şöyle devam etti:
“Bu durum yüzeyde yumuşak taban katmanları ve alüvyonlu birikimler için bir istisnadır. İzmir’deki beklenmedik yıkımlar sığ sarsıntılarda görülebilir. Orta sığlıktaki zelzelelerin dalgaları çok uzak aralıklara tesirini koruyarak, ivme bedelleri büyük dönemli dalgalar halinde ulaşır. Bu tip tabanlarda sarsıntının kuvvetli hareket, faal mühleti de uzar; değerli imal kusuru taşıyan yapıların göçmesi gerçekleşir.1970 Gediz Sarsıntısı sonrasında oluşan sarsıntı dalgaları, Bursa ovasında şurası Tofaş fabrikasının büyük açıklıklı yapısında hasara neden olmuştur.1977’de Romanya’daki Vrancia Depremi’nde benzeri olay yaşanmıştır. Daha sonra jeofizik metotlarla incelenip kanıtlanan büyük katmanların taban büyütmesi, yaklaşık 150 kilometre uzaklıktaki Bükreş’te sarsıntı ivmesini7 kat büyüterek yapılarda hasarlara yol açmıştır.”
“RİSKLİ BİNALAR ORTA ŞİDDETLİ ZELZELEDE BELİRLİ OLDU”
Kayıpların en aza indirilmesi için zelzeleye hazırlıklı olunması gerektiğini vurgulayan Hasgür, riskli binaların orta şiddetli zelzelede muhakkak olduğuna vurgu yaparak, şu ihtarlarda bulundu:
“Yeni yapılarımızın kontrolü kadar eski yapılarımızın da zelzeleye karşı taşıma güçlerinin kâfi olması, olmayanların da güçlendirilmesi kuraldır. İstanbul’da 17 Ağustos 1999 zelzelesinden evvel yapılmış büyük bir yapı stoğu vardır. Son gerçekleşen 5.8’lik sarsıntıda iki okul boşaltılmıştır. ‘Topun ağzındaki yapılar’ bu orta şiddetli sarsıntıyla kendilerini muhakkak etmişlerdir. Kolonlarda oluşan çatlaklar, donatılardaki korozyon münasebetiyle betonla ortasında aderansın kaybolduğu, boşluklar nedeniyle kendini göstermiştir. Geçtiğimiz periyot, Zeytinburnu’nda, Kartal’da zaten göçen binalar olmuştur. Bir an evvel bu tip yapıların İnşaat Mühendisleri Odası dayanağı ile belediyeler tarafından ayıklanması gerekiyor. Bu derece zayıf binaların toptan göçme tehlikesini önleyecek güçlendirme ekonomik olmuyor ise yapının yıkılıp yenisinin yapılması gerekmektedir.Risk altında yapılar bulunuyor. Bunların, üniversitelerimiz, araştırma kurumlarımız, meslek odalarımız, belediyelerimiz ve devlet işbirliği ile bir sarsıntı seferberliği kapsamında ya ortadan kaldırılması ya da güçlendirilmesi gerekiyor.”
Memurlar
