NASA’nın Mars misyonunda imzası olan Türk bilim insanı Prof. Dr. Behçet Açıkmeşe, BBC Türkçe’ye açıklamalarda bulundu. Washington Üniversitesi’nde çalışmalarına devam eden ve Amazon’un sahibi Jeff Bezos’un kurduğu uzay araştırma şirketi Blue Origin’le ortak bir proje yürüten Prof. Açıkmeşe, JPL’de yaklaşık 10 yıl çalıştı. Lakin JPL’den ayrıldıktan 9 yıl sonra, Curiosity için geliştirdiği algoritma, 18 Şubat 2021’de tekrar Mars’a inen Perseverance isimli uzay aracına da uyarlanarak kullanıldı.
“YEDİ DAKİKALIK TERÖR”
Açıkmeşe, geliştirdiği algoritmayı şöyle anlattı: “Curiosity robotunu indiren ve yakın vakitte da Perseverance robotunun indirilmesinde kullanılan temelde dört tane kıymetli güdüm denetim sistemleri algoritması var. ‘Yedi dakikalık terör’ diyorlar, atmosfere dokunmayla yere inmesine kadar geçen mühlet. Bu algoritmalar uzay aracı üzerinde otomatik olarak kimi kararları veriyorlar ve uzay aracını denetim ediyorlar. Işık süratiyle bir şey yolladığınızda oraya ulaşması yaklaşık 12 dakika sürüyor lakin toplam iniş mühleti 7 dakika. Hasebiyle uzaktan kumanda imkansız. Yere 20 metre arada aracı vinç indiriyor, o anda benim algoritmam denetim etmeye başlıyor uzay aracını. O üstteki aracı jetlerle döndürüp olabildiğince uzağa uçurmam gerekiyor ki oraya çakılmasın, uzağa bir yere yollamam gerekiyor yani. Bunu yaparken de aşağıdaki tekerlekli robotu yakmamam gerekiyor. Onu yakında bir yere düşürürseniz inceleme yapan robotlu araca mahzur olabilir, bir ton sorun çıkarabilir. Dikkatle yapmazsanız oradaki robotu yakabilirsiniz, roketten çıkan gazlar oraya sensörlere vurursa, esasen sıcak ve çok süratli biçimde hareket eden gazlar, ziyan verebilir. Âlâ denetim etmezseniz, yakınlarda bir yere düşüp o bölgeyi kirletebilir. Zira robot orada araştırma yapacak
‘ELON MUSK’LA GÖRÜŞMEDİM’
Açıkmeşe, SpaceX’in daha evvel kendisine iş teklif ettiğini ancak ‘ufak bir şirket’ olduğu için kabul etmediğini söyleyip, “Bir gün oradaki arkadaşımı ziyarete gittim. ‘Seni şu anda Elon Musk’la tanıştırayım lakin tanıştırırsam sana direkt iş teklif eder’ dedi. Ben hazır değildim, bu sebeple görüşmek istemedim. Şayet sorarsa ve o anda hazır değilsem, ‘hayır’ demek de istemiyorum. Şahsî sebeplerden akademik olmayı daha çok tercih ettim. Daha evvel, 2005’te SpaceX ulaştı bana gelir misiniz diye ancak o vakit yeni ve ufacık bir şirketti, cevap bile vermemiştim” sözlerini kullandı.
‘TÜRKİYE UZAY AJANSI’NDAN TEKLİF GELİRSE DÜŞÜNÜRÜM’
Açıkmeşe, Türkiye Uzay Ajansı’ndan kendisini bir teklif gelmediği ancak teklif gelirse yardımcı olacabileceğini belirtip, “Henüz bana bir talep ya da teklif gelmedi. Beni orada bilen beşerler var, Türkiye’de etkin değilim tahminen o yüzden ancak şimdi hiçkimse benimle bağlantıya geçmedi.
“Teklif gelirse natürel düşünürüm, yardımcı olabilirsem çok iyi olur. NASA’ya çalıştığım için dışarıya çalışmam mümkün olmayabilir. Lakin şayet olağan olarak yardım etmenin olmanın bir yolu varsa elimden gelen yardımı gösteririm. Dünyaya roket yahut rastgele bir uzay aracı indirme deneyimi olan kaç kişi var? Güdüm denetim sistemlerinde üç beş kişi var, orada işlerine yarayabilirim” dedi
PROF. DR. BEHÇET AÇIKMEŞE KİMDİR?
ODTÜ İnşaat Mühendisliği’ni 1992’de bitirdikten sonra Purdue Üniversitesi’nden burs alarak yüksek lisans ve akabinde doktorasını tamamlayan Açıkmeşe, 2003’te NASA’nın Güdüm Denetim Tahlil Kümesi ‘Jet Propulsion Laboratory’de (JPL) çalışmaya başladı.
Burada geliştirdiği algoritmalardan birisi, 6 Ağustos 2012’de Mars’a ulaşan Curiosity aracının daha geniş bir alanda inceleme yapabilmesine kritik bir katkıda bulundu.
Bugün Washington Üniversitesi’nde çalışmalarına devam eden ve Amazon’un sahibi Jeff Bezos’un kurduğu uzay araştırma şirketi Blue Origin’le ortak bir proje yürüten Prof. Açıkmeşe, JPL’de yaklaşık 10 yıl çalıştı. Fakat JPL’den ayrıldıktan 9 yıl sonra, Curiosity için geliştirdiği algoritma, 18 Şubat 2021’de yeniden Mars’a inen Perseverance isimli uzay aracına da uyarlanarak kullanıldı.
Memurlar
