Koronavirüs teşhis ve tedavi formüllerinde daima yeni şeyler öğreniyoruz. Virüsü taşıyan hastayı tespit etmek için uygulanan testlerin güvenilirliği hala tartışmalı. Bazen PCR negatif biri hasta, bazen de müspet biri sağlıklı çıkabiliyor. Koronavirüs testleri ikiye ayrılıyor; ‘PCR’ ve ‘antikor’. Bu iki testi yüksek ateş, nefes darlığı, öksürük, ani tat ve koku alma kaybı üzere şikayetlerle hastaneye giden herkes yaptırabiliyor. PCR burun ve boğazdan alınan sürüntüyle, antikor testiyse kandan yapılıyor. Antikor testi süratli sonuç vermesiyle de biliniyor, 10 dakika içinde kişinin negatif yahut müspet olduğunu öğrenebiliyorsunuz.
Hürriyet’ten Melis Yılmaz, hestler hakkındaki ayrıntıları Dr. Cihat Olcay Dinçel’le görüştü.
Şu anda uygulanan kaç çeşit test var?
Piyasada faal olarak yapılan iki test var. PCR testte virüsün kendisini, burun ve boğazdan aldığımız sürüntüde ararız. Antikor testlerdeyse bedenimizin virüse karşı oluşturduğu karşılık olan antikorları kanda ararız. Parmak ucundan alınan bir damla kandan bakılan, 10 dakikada sonuç veren bir sistem var. Bir de damardan alınan kandan farklı bir usul kullanılarak bakılabiliyor.
Nedir bu PCR test?
Bu test, koronavirüsün RNA’sını tespit etmek üzere tasarlanmış. Sürüntü çubuklarıyla alınan örnekler, çok dikkatli bir formda taşınıp laboratuvarda test ediliyor. Testi yapan şahısların, çok özel koşullarda, sıkı tedbirler alması gerekiyor. Ortalama 24-48 saat içinde sonuçlanıyor.
Pekala sıklıkla “Testim negatif çıktı fakat hastaymışım” yakınması duyuyoruz. Neden bu türlü oluyor?
Testin hakikat sonuç vermesi birçok faktöre bağlı. Kâfi ölçüde numunenin gerçek vakitte ve gerçek formülle alınması, taşınma kurallarının da uygun olması halinde testler gerçek sonuç verir.
İkinci uygulama olan antikor testini anlatabilir misiniz?
Serolojik test ismi da verilen bu metotta, kanda virüse karşı bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikorlar aranıyor. Virüs bedenimize girdikten sonra bağışıklık sistemimiz tarafından o virüsle savaşmak üzere özel proteinler üretilir. Bu protein askerlere antikor deriz. Süratli test iki tip antikoru ölçebiliyor, bunlar IgM ve IgG. Bu antikorlar, kişi iyileştikten sonra kanın bilhassa plazma kısmında ortalama 3-5 ay boyunca barınabiliyor.
Antikor testinin de iki tipi var yani.
Süratli olan sistemde iki damla kan alınıyor, test kitine kanla birlikte özel bir solüsyon damlatılıyor ve 10 dakika içinde sonuç ortaya çıkıyor. IgM antikoru virüse karşı bağışıklık sisteminin süratle verdiği karşılıktır. Koronavirüs bedene girdikten 5-7 gün sonra kanda belirmeye başlar, 21-24 gün civarı kaybolur. IgG antikoru ise daha geç verilen lakin uzun müddet kaybolmayan bir karşılıktır. Koronavirüs bedene girdikten 14-16’ncı günlerde oluşmaya başlıyor, haftalarca müspet kalabiliyor.
İşe dönmeye uygun musunuz?
Bu testin olumluluğu iyi haber manasına mı geliyor?
Evet, hastalığın geçirilmiş, iyileşmiş ve etkin bağışıklık kazanılmış olduğunu gösteriyor. Lakin hastalığın erken fazlarında antikor testler negatif çıkacağı için aldatıcı olabilir. Bu nedenle hastalığı değil, hastalığın atlatılıp kişinin işe dönmeye uygun olup olmadığını antikor testlerle anlayabiliriz.
Damardan kan alma usulüyle yapılan testi anlatır mısınız?
‘Total antikor’ olarak isimlendirilir bu test. Immunoassay tekniğiyle kanda bulunan antikorların rakamsal olarak toplamı ölçülür. Süratli teste nazaran daha uzun müddette sonuç verir ama verdiği sonuç rakamsal olarak ölçülebilir olduğundan antikor seviyesini takipte daha faydalı olabilir ve neredeyse nihaidir.
Koronavirüs testlerini herkes istediği vakit yaptırabilir mi?
PCR test Sıhhat Bakanlığı denetiminde pandemi hastanelerinde rastgele bir COVID-19 semptomu (yüksek ateş, nefes darlığı, öksürük, ani tat ve koku alma kaybı vb.) taşıyan şahıslara rutin olarak yapılıyor. Rastgele bir semptom taşımayan bireyler isterse özel laboratuvarlarda yaptırabiliyor. Antikor testler de çok yaygın; birçok sıhhat kurumunda isteyen herkes yaptırabilir.
Güvenilirliği birçok etkene bağlı
Test sonuçları ne kadar inançlı?
PCR güvenilirliği birçok etkene bağlıdır. Testi yapan kişinin burundan ve boğazdan kâfi ölçüde sürüntü almasından tutun, bu sürüntülerin laboratuvarda incelenmesine kadar tüm süreçler tesirlidir. Kesin bir yüzde vermek mümkün değil, ülkeden ülkeye, kentten şehire değişiklik gösterebilir. Ama şu söylenebilir; optimal kurallarda her şey olması gerektiği üzere olursa olumluluğu en muteber test PCR testtir. Antikor testlerin güvenilirlikleri yapılan teste nazaran ve hastalığın seyrine nazaran değişiklik gösterebilir. Testler kanda antikor ararlar, lakin antikor virüs bedene girdikten çabucak sonra oluşmaz, ortalama 5-7 günden sonra oluşmaya başlar, ayrıyeten antikorlar oluştuktan sonra çok uzun mühlet bedende kalmayabilir.
PCR negatif mi sağlam, müspet mi?
PCR müspet sonuçları sağlam, negatif sonuçları çok sağlam değildir. Yani test müspet geldiğinde güçlü bir biçimde olumlu olduğuna inanabiliriz fakat negatif gelirse bu muhakkak negatif olduğunuz manasına gelmez.
Dizi setlerinde taşınabilir testler yapılıyor. Bunun hakkında ne düşünüyorsunuz?
Kalabalık ve yakın temaslı çalışma ortamları nedeniyle buralarda tertipli test yapılması hakikat bir yaklaşım. Ama bakılan testler şayet antikor testlerse daha evvel belirttiğim üzere kişinin o anda virüsü taşıyıp taşımadığını göstermez. Bugün virüsü taşıyan kişinin antikor testi en iyi ihtimalle 5-7 gün sonra pozitifleşir. Bu müddette temas ettiği şahıslara bulaştırabilir. PCR testler kişi hasta olduğu anda olumluluk verir. Bu nedenle buralarda PCR testi yapılması daha gerçek olacaktır.
Toplumsal medyada süratli sonuç kitleri reklamlarını görüyoruz, nedir bunlar?
Süratli test kitleri muhtemelen antikor testlerdir ancak bu testlerin FDA onayı almış, Sıhhat Bakanlığı tarafından güvenilirliği onaylanmış markaların tescilli satıcılarından alınması hakikat olacaktır. Piyasada birçok uydurma test var.
Semptom göstermenize gerek yok
Meskene yahut işyerine kuryenin getirdiği kitlerle yapılan PCR testler de yeni bir metot. Birtakım özel hastanelerin uyguladığı bu sistemde evvel randevu oluşturuyorsunuz. Semptom göstermenize gerek yok, “COVID + olduğuma dair şüpheleniyorum” demeniz kâfi. Oluşturduğunuz randevudan sonra kullanma kılavuzunun da içinde olduğu test kitini getirip siz uygulamayı yapana kadar bekliyorlar. Uygulamada zorlanırsanız imajlı aramayla hemşireye ulaşıp takviye alabiliyorsunuz. Sürüntüyü aldıktan sonra kuryeye teslim ediyorsunuz ve 12 saat içinde testinizin sonucunu alıyorsunuz. Bu uygulamanın bir çeşidi de bulunduğunuz yere gelen hemşirenin sürüntü alması. İşleyiş tıpkı; tek fark, kendiniz değil, test kitini getiren hemşire tarafından testinizin yapılıyor olması. Test fiyatları 350-700 lira ortası değişiyor, özel yahut devlet sigortası karşılamıyor.
Memurlar
