Koronavirüs aşısı geliştiren 13 merkezden biri olan Selçuk Üniversitesi Tıbbi Genetik Kısmı’nda Türkiye’de birinci kere genetik teknoloji kullanılarak m RNA temelli koronavirüs aşısı laboratuvar ortamında sentezlenerek, hayvan testleri kademesine geldi. Tıbbi Genetik Kısmı Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ender Koçak başkanlığında yürütülen projede Dicle Üniversitesi, İnönü Üniversitesi, Etlik Üniversitesi, Cerrahpaşa Üniversitesi, Uşak Üniversitesi, Karatay Üniversitesi’nden de bilim insanları misyon alıyor.
TÜRKİYE’NİN BİRİNCİ M RNA TEMELLİ AŞI ÇALIŞMASI
Türkiye’nin birinci m RNA aşı çalışmasına 15 Haziran’da başladıklarını belirten Tıbbi Genetik Kısmı Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Az Koçak şöyle dedi:
“Selçuk Üniversitesi Covid-19 platformunda 2 aşı çalışmasıyla temsil edilmekte. Biz Covid-19 platformu dahilinde m RNA aşı teknolojisine dayalı bir çalışma yapıyoruz. Bu m RNA teknolojisi, dünyada da yeni bir teknoloji. Yaklaşık 4-5 yıllık geçmişi var. Bizim aslında takım olarak daha evvelce kanser aşıları üzerinde ilgimiz vardı. Bilhassa bu tarafta okumalar ve çalışmalar içerisindeydik. Biz takım olarak aslında bu süreçte vicdanen bu istikamette birtakım çalışmalar içerisine girme zorunluluğunu kendimizde hissettik ve bu istikamette bir proje geliştirme süreci içerisine girdik. TÜBİTAK projemizi çok kısa mühlet içerisinde kabul etti. Ancak Covid-19 projesinde yer alan aşı kümeleri içerisinde en geç başlayan biz olduk, Haziran 15’te çalışmalara başladık. Türkiye’de birinci m RNA çalışmasını biz yapıyoruz. m RNA teknolojisi dünyada 3’üncü aşı teknolojisi olarak tanımlanıyor.”
‘MRNA’YI OLUŞTURUYORUZ’
MRNA temelli koronaviris açı çalışmasını anlatan Doç. Dr. Az Koçak, “3’üncü kuşak aşı teknolojisi bu. MRNA’yı oluşturuyoruz. Sonra mRNA’yı bireylere kas yoluyla uyguluyoruz. Bu m RNA hücrelere gidiyor, hücrede sitoplazmaya gidiyor. Orada ribozomlar tarafından virüsün proteinine dönüştürülüyor. Bu proteinler meydana geldiği için bağışıklık hücrelerimiz bunları tanıyor ve antikor oluşturuyor. RNA’lar DNA’dan genler var, DNA’lar RNA’lara dönüştürlüyor. RNA’lar x geninin RNA’sı oluyor. Hücrede sitoplazmaya giriyor. Sitoplazma da ribozomlarda proteinlere dönüştürülüyor. Bizim hücrelerde oluşan süreci taklit ediyor. Protein üretim teknolojisi de diyebiliriz. Buna sentetik biyoloji de diyoruz” dedi.
‘BIONTECH VE MODERNA’YI TAKİP ETTİK’
Dünyanın önde gelen firmaları BioNTech ve Moderna’yı takip ederek, daima projelerini geliştirdiklerini, bunun sonucunda da 4 aşı prototipi oluşturduklarını söyleyen Doç. Dr. Koçak şöyle konuştu:
“3 ay boyunca bu mevzu üzerinde yoğunlaştık. Çabucak gerisinden kendi m RNA’mızı dünyada da önde gelen kümeleri da takip ederek, aktiflik oranı yüksek bunun yanında istediğimiz karşılığı alabilecek formda dizayn etmeye çalıştık ve bu mühlet içerisinde kendi aşımızı dizayn ettik. Yakın vakitte da kendi laboratuvarımızda sentezledik. Türkiye’nin m RNA teknolojisiyle geliştirilmiş birinci aşısı oldu. Ve biz şu anda hayvan çalışmaları evresine geçmiş bulunmaktayız. 2 ay içerisinde bu süreci tamamlamayı planlıyoruz. Daha sonra da insan üzerinde çalışmayı planlıyoruz. Bizim şu anda ön görümüz yaz ayı içerisinde insanlara uygulanabilir hale getirmek. Ancak biz alternatifli olarak gitmeye çalışıyoruz. Bu mühlet içerisinde protokolleri oturtup, bu mevzuda eksikliklerimizi tamamladıktan sonra art geriye 3 yeni dizaynlar oluşturduk. 3 tane dizaynın da 1 ay içerisinde sentezlerini tamamlamayı planlıyoruz. Bu sentezleri planladıktan sonra yaklaşık 4 tane prototip aşıları hayvanlara uygulamaya başlayacağız. Burada aktifliği yüksek bir aşıyla yürümeyi bundan sonraki süreci onunla götürmeyi planlıyoruz. Zira aşıda en değerli şeylerden birisi muhakkak bir aktifliği yakalamak. Bizim takip ettiğimiz BioNTech ve Moderna üzere takımların bu mevzuda yüzde 90- 95 civarında bir aktifliği yakalaması bizi sevindirdi. Biz de süreç içerisinde aşımızı daima modifiye ettik bu aktifliği yakalayabilmek için.”
2021 YAZ ORTALARINDA İNSANLARA UYGULANABİLECEK
Aşının yakın vakitte hayvan deneylerinde kullanılacağını belirten Doç. Dr. Koçak, “Aşılardan bir tanesi hayvanlara uygulanmaya hazır. 1 ay sonra öteki üç adedinin de eklenmesiyle 4 adedini de hayvanlara uygulamaya başlayacağız. Bir tanesi için 10 gün içerisinde başlayacağız. Bu müddet içerisinde öbür aşıları da uyguladıktan sonra en tesirli olanla yolumuza devam etmeyi planlıyoruz. Bizim planımız yaz ayları. Yaz aylarında insanlara uygulanabilecek seviyeye getirmeyi planlıyoruz. Yaz ortalarında süreç istediğimiz üzere tamamlanırsa, insanlara uygulamaya başlamış olacağız” dedi.
‘VİRÜSE YAKALANIP, GELEYİM SİZDEN UZAK ÇALIŞIRIM DİYENLER OLDU’
Aşı çalışmalarında fedakarlıklarla dolu bir süreç yaşandığını söyleyen Doç. Dr. Az Koçak, “Arkadaşlar çok büyük fedakarlıklarla çalışıyorlar. Anadolu’nun çeşitli üniversitelerinden hocalarımız bu çalışmalar içerisinde yer alıyor. Bunun yanında yüksek lisans öğrencilerimiz, uzmanlık öğrencilerimiz de çalışmanın içerisindeler. Hepsi fedakarlık içerisinde, günde 4 saat uykuyla çalışıyorlar. Hafta sonları hepsi burada. Buranın ışığı çabucak hemen hiç sönmedi diyebilirim. Bizim grubumuzun çabucak, çabucak yarısı virüse yakalandı. Bir pandemi hastanesinde çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Arkadaşlar daima fedakarlıklar gösterdi. Hatta virüse yakalandıkları vakit bile bizi arayıp ‘hocam iyi hissediyorum ben gelemez miyim? diyen arkadaşlar oldu. ‘Gelsem de sizden uzakta çalışsam’ diyenler oldu. Biz burada projemizde çalışan enfeksiyon hastalıklarında çalışan hocalarımızla danışarak süreci devam ettirdik. Bazen içimiz sızlayarak çalışmaları sınırlamak zorunda kaldığımız periyotlarımız de oldu” diye konuştu.
Gen dizayn teknolojileri laboratuvar ortamında yapılıyor.
Memurlar