– Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ), kritik dizaynın tamamlanmasıyla jet eğitim uçağı Hürjet için ağır biçimde ayrıntı modül üretimine geçti, yıl sonunda montaj çalışmalarına başlanması hedefleniyor.
TUSAŞ Eğitim Uçakları Program Müdürü Tuncay Çopur, AA muhabirine, Hürjet’in, Ağustos 2017’de şirketin öz kaynaklarıyla Jet Eğitim Uçağı Geliştirme Projesi olarak başlatıldığını söyledi.
Nisan 2018’de kavramsal tasarım aktivitelerinin, Temmuz 2019’da ön tasarım faaliyetlerinin, Şubat 2021’de kritik tasarım faaliyetlerinin muvaffakiyetle sonuçlandırıldığını söz eden Çopur, tasarım döngülerinin sonuçlanmasıyla üretim faaliyetlerine geçildiğini bildirdi.
Birinci ayrıntı modüllerin ocak ayı prestijiyle üretilmeye başlandığını belirten Çopur, “Kritik dizaynın tamamlanmasıyla birlikte de ağır biçimde ayrıntı kesim üretim faaliyetlerimize başladık. 4 bin 400 civarında ayrıntı modül üretimi hedefleniyor. Yüzde 80 yan sanayi, yüzde 20 TUSAŞ’ta üretilecek formda planlıyoruz.” dedi.
Jet eğitim uçağı modeline uygun olarak tasarım aktivitelerine devam ettiklerini anlatan Çopur, uçağın farklı rollerde kullanılabilecek altyapıya sahip bulunduğuna dikkati çekti.
Çopur, şu bilgileri verdi:
“Örneğin halihazırda Türk Yıldızları’nın kullandığı, kumandanlarımızın uçtuğu akrotim yerine geçebilecek bir uçak altyapısına da sahiptir. Yeniden Deniz Kuvvetlerimizin uçak gemisine inip kalkabilecek altyapıya sahiptir ve bununla ilgili Deniz Kuvvetlerimizle görüşmelerimiz devam etmektedir. Halihazırda biz tasarımlarımızı Hava Kuvvetlerimizin muhtaçlıklarını göz önüne alarak dondurmuş durumdayız. Halihazırda TUSAŞ ve Hava Kuvvetleri pilotlarının görüşleriyle de geliştirme faaliyetlerimize devam ediyoruz. Çok kısa vadede haziran ayı prestijiyle büsbütün üretimlerimize başlamayı, bu yılın son çeyreğinde montaj faaliyetlerine başlamayı hedefliyoruz. Son gayemiz de belirli konfigürasyonda inançlı uçuşumuzu 2022 yılının aralık sonu prestijiyle gerçekleştirmiş olmak. Bu süreçten sonra da sertifikasyon faaliyetlerimiz de devam edecek ve bir aksilik olmazsa 2025-2026’da bu eserimizi kullanıma sunmayı hedefliyoruz.”
– Yurt dışı muhtaçlıklar da düşünüldü
Tuncay Çopur, geliştirme faaliyetlerini sürdürürken yalnızca yurt içi değil, yurt dışındaki muhtaçlıkları da gözettiklerini, milletlerarası alanda rekabet edebilecek bir platform ortaya çıkarmaya çalıştıklarını söyledi.
Çeşitli tanıtım faaliyetlerinde bulunduklarını anlatan Çopur, tasarım faaliyetlerinin büsbütün dondurulmasıyla bu faaliyetlerin hızlanacağını, milletlerarası alanda tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine ağır halde devam edeceklerini vurguladı.
Proje kapsamında 2 farklı prototip üretmeyi hedeflediklerini belirten Çopur, “Nihai montaj faaliyetlerimize bu yılın son çeyreğinde başlayıp 2022 son çeyreğinde de tamamlanmış, yer testlerini icra edebileceğimiz, iniş grupları üzerinde olan, motor çalıştırabileceğimiz prototip uçağımızı gösteriyor olacağız. 2022 yılının son çeyreğinde de yer testlerimizi yapıp aralık sonu prestijiyle da birinci uçuşumuzu icra etmeyi hedefliyoruz.” diye konuştu.
– Farklı vazifelere hazırlıklı bir uçak olacak
Öncelikli maksadın 2025-2030’lu yıllarda ulusal ve memleketler arası alanda muhtaçlık duyulan bir jet eğitim uçağı tasarlayıp üretmek olduğunu vurgulayan Çopur, bunun yanında çeşitli rollerde de gereksinimin karşılanabileceğini değerlendirdiklerini anlattı.
Çopur, şunları kaydetti:
“Bunlardan birincisi akrotim muhtaçlığını karşılayacak bir uçak tasarlayabilmek. Devamında çeşitli tatbikatlarda kullanılan ters kuvvet uçağı olarak kullanılan bir uçak versiyonunu da çıkarmayı hedefliyoruz. Paralelde bunların ilerleyen devirde harbe hazırlığa geçiş evresinde çeşitli versiyonları da olabilir. İlerleyen süreçte bunlar da gündeme gelebilir. Bu gereksinimleri da ileride karşılayabilecek biçimde altyapımızı olgunlaştırmaya ve potansiyel ihtiyaçları toplayıp hepsini mevcut uçakta altyapımıza yansıtmaya çalışıyoruz. Tıpkı vakitte ulusal ve milletlerarası alanda eğitim uçağı gereksiniminden harbe hazırlık uçağına geçiş kademesinde bir eğitim gereksinimini görüyoruz. Bu boşluğu da dolduracak bir platform tasarlayıp üreteceğiz. Ulusal Muharip Uçak Projesi’nde pilotlarımızın eğitim gereksinimlerini öncesinden karşılayabilecek bir eğitim uçağı tasarlayıp geliştirmeyi ve kullanıma sunmayı hedefliyoruz.”
– TCG Anadolu’ya yönelik çalışmalar
Hürjet’in, Türkiye’nin en büyük savaş gemisi olacak TCG Anadolu’ya iniş kalkış yapabilmesine yönelik çalışmalara ait de bilgi veren Çopur, şöyle konuştu:
“Deniz Kuvvetleri Komutanlığımızla yaptığımız toplantılarda bu hususu değerlendirdik. Halihazırda bu gereksinimin karşılanabilmesine yönelik gerek uçak üzerinde gerekse gemi üzerinde ne çeşit sistemlere, revizyonlara gereksinimler var kıymetlendiriyoruz ve bu iş birliğinin devam etmesi için de bir protokol hazırlığı içindeyiz. Bu protokolümüz yakın vakitte imzalanırsa hem uçak üzeri ihtiyaçlara hem de gemi üzerinde ne cins modifikasyonlar yapılması gerektiğine yönelik ayrıntı çalışmalarımızı yapıp bunları tasarım faaliyetlerimize yansıtacağız. Şu ana kadar yaptığımız faaliyetlerde uçağımızın da gemiye inip kalkabilecek, operasyonel muhtaçlıkları karşılayabilecek düzeyde olduğunu kıymetlendiriyoruz. Birkaç sistemin entegre edilmesine gereksinim olabilir. Bunu da ilerleyen süreçte ayrıntılı formda değerlendirip tasarım faaliyetlerimize yansıtıyor olacağız.”
Uçağın yaklaşık 14 metre uzunlukta, 4 metre yükseklikte ve 9,5 metre kanat uzunluğunda olmasının hedeflendiğini belirten Çopur, tek motorlu uçağın azamî suratının 1,3 macha kadar çıkmasını hedeflediklerini, 45 bin feet düzeyinde uçuş gerçekleştirebileceğini öngördüklerini söyledi.
Tuncay Çopur, uçakta üçer adet kanat altında ve bir adet gövde altında olmak üzere 7 istasyon bulunduğunu ve bunların farklı gayeler için kullanılabileceğini lisana getirdi.
– Mühendislik simülatörüyle tasarım basamağında gelişiyor
Hürjet Projesi’nde mühendislik simülatöründen de faal biçimde yararlandıklarını belirten Çopur, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Normalde simülatör denildiğinde insanların aklında uçakların teslim edilmesi sonrasında pilot eğitimlerinde kullanılan simülatörler gelir. Bu 270 derece simülatörü. Platformumuzu kullanıcı gereksinimlerini dikkate alarak geliştirmek istediğimiz için hem TUSAŞ hem kullanıcı pilotları ile birlikte bu simülatörde uçuşlar yaparak uçuş denetim yüzeylerini, hareket kabiliyetlerini ve pilot uçak arayüzlerini kıymetlendirerek onların yorumları, muhtaçlıkları doğrultusunda dizayna geri dönüp gerekli değişiklikleri yapabiliyoruz.
Kullanıcılardan aldığımız geri beslemeler bazen çok geç olabiliyor ve değişiklikleri dizaynlar donduktan sonra uygulamak hem vakit hem de maliyet gerektiren şeyler. Bugün prestijiyle bu muhtaçlığı tespit edip pilotlarla durumu değerlendirip muhtaçlık duyulabilecek değişiklikleri de Hürjet’e yansıtmayı hedefliyoruz. Bu simülatör vasıtasıyla gelebilecek pilot yorumlarını bugün prestijiyle alıp ileride doğabilecek ilave muhtaçlıkları da şimdiden uçaklarımıza, tasarım süreçlerimize yansıtmayı hedefliyoruz.”
Memurlar
