Yenişafak Gazetesi muharrirlerinden Ahmet Ünlü bugünkü köşesinde kamu kurumlarında yaşanan etik ihlallerini yazdı.
Ünlü yazısında:
Örnek 1- Bir üniversitede gastroenteroloji alanında Prof. Dr. olarak vazife yapan bir öğretim üyesi kendisine muayene için gelen hastaları üniversite yerine özel kliniğinde tedavi yapmaktadır. Özel kliniğinde yüksek fiyatlarla hastalardan muayene fiyatı alan Prof. Dr. olağan kurallar altında üniversite hastanesinde yapılabilecek tetkikleri anlaştığı bir merkezde yaptırmaktadır. Ameliyat gerektiği hallerde ise ameliyatlar üniversite hastaneleri yerine mutabakatlı olduğu özel hastanelerde yapılmaktadır. Bu akademisyen konusunda çok ehil olduğu için hastalar mecburen özel kliniğine gitmekte ve özel hastanelerde ameliyat olmaya zarı olmaktadırlar.
İnsanı hayrete düşüren ise özel klinikte yapılan tedavi fiyatları için fiş yahut fatura verilmediği üzere istenilmesi halinde de ek olarak Katma Paha Vergisi fiyatı fiyata eklenmektedir. Bu hadise o kadar sıradan hale getirilmiştir ki ne denetleyen, ne etiklik sorgulaması yapan, ne de vergi kontrolü yapan bulunmamaktadır. Zavallı hastalar ise yazgılarına razı olarak kuzu kuzu tedavi fiyatını ve başka tetkik masraflarını ödemekte ve doktora muhtaç oldukları için de hiçbir formda şikayetçi olmamaktadırlar. Etik ve kanun ihlallerinin bu kadar aleni yapılmasına hayret etmemek mümkün değildir. Nereden bakılırsa bakılsın ortada hem etik dışı birçok hadise var, hem de açıkça kanunlara ters uygulama sıradan hale getirilmiştir.
Başka yandan, 2547 sayılı Kanun’da öğretim üyelerinin hangi hallerde öteki işler yapacağı belirtilmiş olup, bu türlü bir yol büsbütün kanun dışındadır. Yani hiçbir biçimde hastaların özel kliniğe yönlendirilmesi ve yapılan tedavilerde kayıt dışı süreçlere cevaz verilmesi mümkün değildir. Özetle üniversiteler, öğretim üyelerinin showroom’u olarak kullandırılmamalıdır. Daha evvel bu durumlar öğretim üyeleri ve tabipler için geçerliydi ve yapılan yasal düzenleme ile ya kamu ya özel seçeneği sunularak sorun çözülmüştü. Lakin, öğretim üyeleri bir formda tekrar sistem dışına çıkmayı becerdiler ve gelinen durum ortada.
Örnek 2- Vilayet’e yeni atanan vali, ya da ilçeye atanan kaymakam tatillerde kullandığı aracı beğenmeyerek özel kalem müdürüne bir formül bularak bu araçları değiştirmesini ve özel plaka takılmasını istemektedir. Bu araç tıpkı vakitte çocuklarını da okula götürüp getirmede kullanılmaktadır. Malum resmi plaka olunca toplumsal medyaya düşme riski bulunmaktadır. Yeterli de eşler ne yapsın? Olağan vatandaşlar üzere çarşı ve pazara gidecek halleri yok ya. Onlara da özel plakalı bir araç temin edilmesini ister.
Örnek 3- İdari ve Mali İşler Daire Lideri olarak vazife yapan memur, kurumun çalıştığı firma sahiplerince tatil köyünde ailece fiyatsız tatile davet edilmiştir. Davete icabet edilerek ailece bir hafta fiyatsız tatil yapılmış, tatil dönüşünde de firmaya ilişkin hakedişlerin denetim edilerek ödeme yapılması gerekmektedir. Alınan gereçlerin şartnamede yazılanlarla uyumsuz olduğu müdür tarafından daire liderine hatırlatılınca, bu cins detaylara takılmayın ve ödeme evrakını bir an evvel bana gönderin diye talimat verir. Bir keze mahsus eksikliği görmeyeceğini bundan sonra ise daha dikkatli olunmasını firma yetkililerine söyleyeceği sırada, firma sahibi, tatilden yengenin şad kalıp kalmadığını sorar. Daire liderine tatil zehir olmuştur fakat yapacak da fazla bir şey kalmamıştır.
Örnek 4- Bir kontrol elemanı, denetlemek üzere gittiği bir inşaat firmasında kontrole temel evrakları firma yetkililerinden ister. Onlar da çabucak firmanın hür muhasebeci mali müşavirlerini arayarak kontrol elemanının istedikleri evrakları belirtilen müddette teslim etmelerini isterler. Kontrolün ilerleyen etabında kontrol elemanı yetkililere meskenlerin maliyetini ve satış fiyatını düşük bulduğunu söz eder. Firma yetkilisi de aslında kontrolden ne çıkacağını bilmediği için eline gelen fırsatı kıymetlendirerek tanıdığı varsa birebir koşullarla hatta daha da uygun fiyata satış yapacaklarını, bu fiyatlara dahi satmakta zorlandıklarını belirtir. Kontrol elemanı da tanıdığı olduğunu ve bu koşullarda konut alabileceklerini söyler. Firma yetkilileri, kontrol elemanının tanıdığıyla irtibata geçerek uzun vadeli ve uygun taksitlerle konut satışını gerçekleştirirler. Halbuki denetleyici pozisyonunda bulunan kamu vazifelilerinin, mevzuata alışılmamış olarak kendileri için hizmet, imkan yahut gibisi çıkarlar talep etmesi etik davranış prensiplerine karşıttır.
Örnek 5 – Belediye liderinin oğlu inşaat gereçleri satmaktadır. Belediyeye iş yapan firmalar, belediye liderinin hiçbir yönlendirmesi olmadan oğlunun firmasından inşaat materyali almak için ağır bir gayret içine girmişlerdir. Belediye lideri ne yapmalıdır? Oğluna inşaat gereci satışının yanlışsız olmayan bir yana kaydığını anlatmalı, kendisinden materyal alan firmalarla şeffaf olmayan hiçbir iş yapmamasını ve kendi firmasından gereç alan firmaların öbür firmalardan farklı bir muameleye tabi tutulmayacağını açıklamalıdır. Aksi takdirde hadise merhum Menderes’in ticaret yapmak isteyen oğluna söylediği “oğlum ticarette beni alır beni satarsın” durumuna dönerek belediye lideri alınır ve satılır hale gelir. Bu nedenle kritik makamlara gelen şahısların kendisi dahil aile efradının da yaptıklarına dikkat etmesi gerekmektedir.
Örnek 6- Genel müdür, kurumdan ihale alan firmanın sahibine, bir dernek kurduğunu ve bu derneğin hayır hasenat işleri ile uğraştığını birçok çocuğa burs imkanı sağladıklarını söz eder. Bunu duyan firma yetkilisi kendisinin de bu derneğe bağış yapmak istediğini belirtir. Zahire bakıldığında genel müdür firma sahibinden hiçbir talepte bulunmamış, firma yetkilisi büsbütün kendi isteği ile bağış yapmak istemiştir. Genel müdürün imalı bir formda ve dolaylı yoldan firma yetkilisinden bağış istemesi yanlışsız mudur? Kamu vazifelilerinin, kamu hizmetlerini yürütürken spor kulübü, dernek vb. kuruluşlara direkt yahut dolaylı olarak bağış ya da yardım yapılmasına aracılık yapmaları etik değildir. Âlâ niyetlerle başlayan bu çeşit süreçler bir mühlet sonra mecrasından çıkarak farklı alanlara kayabilir.
Örnek 7- Yapılacak büyük bir satın alma ihalesi öncesinde, kurumun üst yöneticisinin, ihale şartnamesini hazırlayacak olan memuru makamına çağırarak, şartnameyi aşikâr bir firmanın ihaleyi kazanacağı halde hazırlamasını istemesi etik midir? Ya da ihale öncesinde bir firmaya evvelden haber vererek hazırlık yapmasını söylemesi. Üst yöneticinin ihale mevzuatına alışılmamış talimat vermesi yasal ve etik değildir. Memurun da bu türlü bir talimatı yerine getirmemesi gerekir. Bunlar etik ihlali olduğu üzere tıpkı vakitte da hem disiplin hem de isimli istikametten cürümdür.
Yeniden açık ihale yerine daima olarak işleri modüllere ayırarak direkt temin yordamıyla istenilen firmalardan mal ve hizmet satın alınması kamu ziyanı oluşturmasa da hem disiplin hatası hem de etik ihlalidir.
Örnek 8- Bir kurumun üst yöneticisinin, daima vazife yaptığı Ankara’dan çocuklarının ikamet ettiği öteki bir kente hafta sonları gitmek için kendisini görevli-izinli göstermek suretiyle hem uçak hem de harcırah imkanlarından yararlanması etik ihlalidir. Yeniden kurumun misafirhanesindeki odalardan en az üç adedinin üst seviye için daima boş tutulması etik değildir. Nasıl da tanıdık geliyor değil mi?
Üstte yer verilen örnekler ne kadar tanıdık geliyor değil mi? Etik komitesine yahut etik şurasına husus intikal ettirilmediği sürece rastgele bir sorun yoktur. Bilinmelidir ki bürokratlara emanet edilen her makam ve imkan yalnızca ve yalnızca kamu hizmetlerinin sunumunda kullanılmak zorundadır. Sakın yanlış anlaşılmasın, bildiğim özel şeyleri yazmadım, yalnızca ve yalnızca herkesin bildiklerini özet olarak yazdım. Bilhassa tabip öğretim üyelerinin özel kliniklerindeki hasta tedavileri masaya yatırılmalıdır. Bakalım, rastgele hazırladığımız elbise kimlere uyacak? Unutmayalım ki yaptıklarımızdan ve yapmak zorunda olup da yapmadıklarımızdan hesaba çekileceğiz.
Memurlar
