Dava, hizmet müddetlerinin birleştirilmesi ve alacak istemine ilişkindir. Davalı OYAK’a bağlı bir şirkette çalışırken burası kapatılmış ve OYAK üyeliği mucibince kesilen paralar iade edilmiştir. Daha sonra OYAK Bank’ta işe başlamış ve tekrar OYAK’a üye olmuş ve prim ödemeye başlamıştır.
Hizmet birleştirmesi yapılarak emeklilik yardımında bulunulması için yaptığı müracaat reddedilmiştir.
Lokal Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiştir.
Karar, davalı vekilince istinaf edilmiştir.
Yargıtay bu kararı aşağıdaki münasebet ile bozmuştur.
OYAK’ın kuruluşundan itibaren bir ticari şirket üzere faaliyette bulunmasının amaçlandığını açıktır. Özel hukuk kararlarına tabi öteki şirketlerle eşit şartlarda rekabet edebilmesi için de OYAK’ın bir özel hukuk hukukî bireyi olarak nitelendirilmesi gerekmektedir.
Öte yandan, her ne kadar 205 sayılı Kanunda “Milli Savunma Bakanlığına bağlı” tabirine yer verilse de, bu söz ile yönetim hukuku açısından teknik manada bakanlık bağlı kuruluşu kastedilmemektedir. Çünkü davalı kurum, bağlı kuruluş olmanın önşartı olan bakanlığın asli misyonlarını ifa etmediği üzere Ulusal Savunma Bakanlığı ile ortasında hiyerarşik yahut vesayet bağı da bulunmamaktadır.
Kaldı ki, OYAK’ın mali ve idari bakımdan özerk olduğunun belirtilmesi, öbür bir idari makamın onayına gereksinim duymaksızın tek başına karar alıp bu kararları yürütebilme, kendi bütçesini oluşturabilme ve oluşturduğu bütçeyi kurumun gayelerini gerçekleştirmek için kullanabilme yetkisine sahip olmasını tabir etmektedir. Bağlı kuruluş, tarifi ile idari ve mali özerklik kavramları birbiriyle örtüşmeyeceğinden idari ve mali özerkliğe sahip bir kuruluşun bağlı kuruluş olarak nitelendirilmesi hukuken de mümkün değildir.
Son olarak belirtilmelidir ki, davacı ne asker kişidir ne de askeri hizmete ait bir uyuşmazlık kelam mevzusudur. Davacı, kurumun sermayesinin % 50 sinden fazlasına sahip olduğu iştiraklerinde çalışan bir kişi olup isteğe bağlı üyelik statüsündedir.
Asker kişi olmayan üyelerle, askeri hizmetten kaynaklanmayan kurum-üye ortasındaki davalarda isimli yargının vazifeli olduğu tartışmasızdır.
T.C. YARGITAY DÖRDÜNCÜ HUKUK DAİRESİ
Temel : 2020/771
Karar : 2020/1990
Tarih : 17.06.2020
MAHKEMESİ : … Bölge Adliye Mahkemesi … Hukuk Dairesi
BİRİNCİ DERECE
MAHKEMESİ : … Asliye Hukuk Mahkemesi
Davacı … vekili Avukat … tarafından, davalı … aleyhine 14/05/2014 gününde verilen dilekçe ile OYAK üyelik müddetlerinin birleştirilmesi ve buna dayanılarak emeklilik yardımı yapılması/alacak istenmesi üzerine mahkemece yapılan yargılama sonunda; davanın kabulüne dair verilen 02/07/2018 günlü karara karşı taraf vekillerinin istinaf başvurusu üzerine yapılan incelemede; istinaf müracaatının kabulü ile yargı yolu caiz olmadığından davanın yoldan reddine dair verilen 19/12/2019 günlü … Bölge Adliye Mahkemesi 25. Hukuk Dairesi kararının Yargıtayca duruşmalı olarak incelenmesi davalı vekili tarafından mühleti içinde istenilmekle temyiz dilekçesinin kabulüne ve ölçü itibariyle duruşma isteminin reddine karar verildikten sonra tetkik hakimi tarafından hazırlanan rapor ile belge içerisindeki kağıtlar incelenerek gereği görüşüldü.
Dava, hizmet müddetlerinin birleştirilmesi ve alacak istemine ilişkindir.
Davacı, 01/09/1996-31/12/2002 tarihleri ortasında OYAK Genel Müdürlüğüne bağlı … Pazarlarında mali işler kısmında sivil memur olarak çalıştığını ve bu periyotta 205 sayılı Kanunun 17/b hususu kapsamında OYAK üyeliğinin bulunduğunu, … Pazarlarının kapatılması ile üyeliğinin sona erdiğini ve bu tarihe kadar OYAK üyeliği için aylığından yapılan kesintilerin kendisine iade edildiğini, 20/05/2003 tarihinde bu kere OYAK Bank’ta çalışmaya başladığını, yeniden 205 sayılı Kanunun 17/b hususu kapsamında OYAK üyesi olma istemi ile kuruma başvurduğunu, davalının kendisine seçenekler sunduğunu, kendisine uygun olduğunu düşündüğü seçeneğin gereği olarak bir ölçü para yatırdığını ve üyeliğinin yine başladığını, bu kapsamda aylığından kesintiler yapıldığını, ortadan 3 yıl geçtikten sonra, OYAK Genel Müdürlüğü tarafından üyelik müddetlerinin birleştirilmesi talebinin kabul edilmediğinin bildirildiğini, davalı kuruma bu sürecin düzeltilmesi için müracaat ettiğini, fakat sorunun çözülemediğini, 31/12/2007’de OYAK Bank’ın satılması ile üyeliğinin sona erdiğini, 10 yıldan fazla müddettir üyeliğinin bulunduğu davalı kuruma emeklilik yardımında bulunulması için yaptığı müracaatın, davalı tarafça müddetin kesintisiz olması gerektiği münasebeti ile reddedildiğini, halbuki 205 sayılı Kanunun 21. unsurunda kesintisiz olma kuralının bulunmadığını belirterek 01/06/1996-31/12/2002 tarihleri ile 20/05/2003-31/12/2007 tarihleri ortasında fiilen OYAK üyesi olarak geçen mühletlerin birleştirilmesine, 205 sayılı Kanunun 21. Unsuru yeterince fazlaya ait hakları gizli kalmak kaydı ile 1.000,00 TL OYAK emeklilik yardımının yasal faiziyle birlikte tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı vekili, davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiştir.
Karar, davalı vekilince istinaf edilmiştir.
… Bölge Adliye Mahkemesince; … Yardımlaşma Kurumunun kanunla kurulduğu, toplumsal yardım maksatlı bir kuruluş olduğu, daimi ve süreksiz üyelerin iştirakinin iradelerine bağlı bırakılmadığı, üyeliğin mecburî olduğu, üyelik aidatının devlet memuru olan tahakkuk memurlarınca aylık bordrolarda gösterildiği ve bu suretle re’sen tahsile imkan tanındığı, kuruma üyelik aidatlarının tahsili konusunda Amme Alacaklarının Tahsil Adabı Kanununa nazaran cebren tahsil imkanı sağlandığı, faaliyet bahislerinin kanunla tayin edildiği, yönetim ve denetleme sisteminin özel hukuk hükmî şahıslarının tabi olduğu statü dışında şekillendirildiği, kurumun malları ile gelir ve alacaklarına devlet malları hak ve rüçhanlığı kazandırıldığı, idari vesayet formunda bir denetimle faaliyette bulunmasının öngörüldüğü, iştigal alanının 205 sayılı Kanunla sonlandırıldığı, kurumun temsilcilerinin, genel ve denetleme konseylerinin devlet casuslarından oluşturulduğu, hasebiyle kamusal niteliğinin ağır bastığı münasebeti ile davaya bakmakla misyonlu yargı yerinin idari yargı mercileri olduğu belirtilerek birinci derece mahkemesi kararının kaldırılmasına davanın yargı yolu caiz olmadığından adaptan reddine karar verilmiştir.
Bölge adliye mahkemesi kararına karşı davalı vekilince OYAK’ın kamu kurumu olmadığı, davaya bakmakla vazifeli yargı yerinin isimli yargı olduğu münasebeti ile temyiz müracaatında bulunulmuştur.
205 sayılı … Yardımlaşma Kurumu Kanununun 1. hususunun 2. fıkrasında davalı Kurumun statüsünün “bu kanun ile özel hukuk kararlarına tabi olup, mali ve idari bakımdan muhtar ve hükmi şahsiyeti haiz bir teşekküldür.” formunda düzenlendiği, birebir Kanun’un 17/b unsurunda ise “Uzman erbaşlar ile Ulusal Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Kumandanlığı teşkilatında, … Yardımlaşma Kurumu ve bu Kurumun sermayesinin % 50 sinden fazlasına sahip olacağı yahut iştirak edeceği şirketlerde çalışan bilumum maaşlı ve fiyatlı memur ve müstahdemlerden istek edenler Kuruma daimi üye olabilirler” denilerek kuruma isteğe bağlı üye olabileceklerin sayıldığı, davacının da anılan düzenlemeye dayanarak daimi üye olma istemi ile başvurduğu anlaşılmaktadır.
Tüzel statüsünün incelenmesinden; davalı OYAK’ın Ulusal Savunma Bakanlığı’nın ana hizmetlerine ait bir vazife üstlenmediği, 205 sayılı Kanun ile üyelerine kanunda düzenlenen toplumsal yardımları ve hizmetleri sağlamak maksadı ile kurulmuş, özel hukuka tabi bir kuruluş olduğu, bir bakanlık ile ortasında hiyerarşik alaka yahut vesayet bağının olmadığı, 205 sayılı Kanun’un 5. unsurunda belirtildiği üzere idare heyetinin, Genel Heyeti tarafından ibra edildiği, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından denetlenmediği, kontrolün kendi kontrol organı tarafından gerçekleştirildiği, Ulusal Savunma Bakanlığının organlarının oluşumunda hudutlu bir yetkiye sahip olduğu, üyelerin atanması, azli üzere üstün yetkileri haiz olmadığı, asli ve daima hizmetlerini yürüten çalışanın kamu vazifelisi statüsünde olmadığı, gelirlerinin; üyelerinin aylıklarından yapılan kesintilerden, kurum mevcutlarının işletilmesinden elde edilen karlardan ve yapılan bağışlardan oluştuğu, kamu kaynaklarını kullanmadığı, 5018 sayılı Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanununda kamu bütçesi içinde yer alan kurumların ekli cetvelde sayma sureti ile belirlendiği ve ekli cetvellerde belirtilen kurum ve kuruluşlar ortasında davalı OYAK’ın yer almadığı, keza 205 sayılı Kanun’un 1. hususunun 2. fıkrasında açıkça OYAK’ın özel hukuk kararlarına tabi olduğunun belirtildiği, birebir Kanun’un 33. hususunda de OYAK’ın ticaret şirketi üzere faaliyette bulunmasına ait düzenlemeye Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yer verildiği, OYAK’ın 26.07.1962 tarihinde … Ticaret Odasına 11267 sicil numarası ile kayıt yaptırdığı anlaşılmaktadır. Buna nazaran, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu mucibince basiretli bir tacir (m 18) üzere hareket etme yükümlülüğü de bulunan OYAK’ın kuruluşundan itibaren bir ticari şirket üzere faaliyette bulunmasının amaçlandığını açıktır. Özel hukuk kararlarına tabi öbür şirketlerle eşit şartlarda rekabet edebilmesi için de OYAK’ın bir özel hukuk hukukî bireyi olarak nitelendirilmesi gerekmektedir. Öte yandan, her ne kadar 205 sayılı Kanunda “Milli Savunma Bakanlığına bağlı”(m 1/1) tabirine yer verilse de, bu söz ile yönetim hukuku açısından teknik manada bakanlık bağlı kuruluşu kastedilmemektedir.Zira davalı kurum, bağlı kuruluş olmanın önşartı olan bakanlığın asli misyonlarını ifa etmediği üzere Ulusal Savunma Bakanlığı ile ortasında hiyerarşik yahut vesayet bağı da bulunmamaktadır. Kaldı ki, OYAK’ın mali ve idari bakımdan özerk olduğunun belirtilmesi (205 SK 1), öbür bir idari makamın onayına muhtaçlık duymaksızın tek başına karar alıp bu kararları yürütebilme, kendi bütçesini oluşturabilme ve oluşturduğu bütçeyi kurumun hedeflerini gerçekleştirmek için kullanabilme yetkisine sahip olmasını tabir etmektedir. Bağlı kuruluş, tarifi ile idari ve mali özerklik kavramları birbiriyle örtüşmeyeceğinden idari ve mali özerkliğe sahip bir kuruluşun bağlı kuruluş olarak nitelendirilmesi hukuken de mümkün değildir. Son olarak belirtilmelidir ki, davacı ne asker kişidir ne de askeri hizmete ait bir uyuşmazlık kelam bahsidir. Davacı, üstte zikredilen 17/b unsur uyarınca kurumun sermayesinin % 50 sinden fazlasına sahip olduğu iştiraklerinde çalışan bir kişi olup isteğe bağlı üyelik statüsündedir. Asker kişi olmayan üyelerle, askeri hizmetten kaynaklanmayan kurum-üye ortasındaki davalarda isimli yargının vazifeli olduğu tartışmasızdır.
Açıklanan tüm bu sebeplerle davanın görüm ve tahlilinde isimli yargının vazifeli olduğu, münasebetiyle işin temelinin incelenmesi gerektiği gözetilmeksizin, yargı yolu caiz olmadığından davanın yoldan reddine karar verilmesi gerçek değildir.
SONUÇ: Temyiz olunan … Bölge Adliye Mahkemesi 25. Hukuk Dairesi kararının üstte açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, belgenin anılan daireye GÖNDERİLMESİNE ve peşin alınan harcın istek halinde geri verilmesine 17/06/2020 gününde oy birliğiyle karar verildi.
Memurlar
