Zelzele Bilimci Prof. Dr. Naci Görür, toplumsal medya üzerinden gerçekleşen 5N1K yayınında gazeteci Kenan Taş’ın sorularını yanıtladı.
Gerçekleşmesi beklenen sarsıntı hakkında açıklamalarda bulunan Görür, “Türkiye’nin belli bir tektonik yapısı var ve faal fay nesilleri var. Biz yer bilimciler olarak bu fay jenerasyonları hakkında araştırma yapıyoruz. Uzun vakit sarsıntı olmayan bölgelerde gerilim biriktiği için oralara daha çok dikkat veriyoruz. Milletlerarası araştırmalar yapan araştırmacıların da çalışmalarını takip ederek birlikte öngörülerde bulunuyoruz. Halkın anlayacağı halde de ihtarlarda bulunuyoruz” biçiminde çalışmalarından bahsetti.
”Önceden sarsıntının yeri ve vakti bilinemez”
Zelzele olmadan evvelki erken ikaz sistemi hakkında bilgi veren Naci Görür, “Deprem ihtarıyla zelzele kestirimi farklı şeyler. Erken ikaz dediğimiz, halkı tahliye etmek ya da konutları terk etmeleri uyarısı seviyesine bilim şimdi gelmedi. Evvelden sarsıntının yeri ve vakti bilinemez. Ancak erken ikazdan bizim anladığımız fayların bulunduğu alanlara yerleştirilen sensörler ile stratejik ünitelere ikaz gönderiyor. İGDAŞ, İSKİ üzere kurumlar anında aksiyon alarak yangın, su baskını ihtimalini düşürüyor. Bilhassa AB kriterlerine nazaran zelzelesi evvelden bilmek ya da kestirmek demek o zelzelenin tüm bilgilerini varsayım etmek demektir. O da şimdi dünyada yapılmadı. Kimi ülkelerde zelzelesi evvelce varsayım etmek için çalışmalar yapıyor. İyonosferdeki değişim, derin tektonik gazların incelenmesi üzere çalışmalar yapılıyor. Muhakkak bir vakit sonra bilim zelzelesi evvelden kestirebilir hale gelecekti” dedi.
”Maksimum 30 sene içerisinde sarsıntı olması yüzde 64 olarak verildi”
Görür, üzerinden geçen Marmara sarsıntısı hakkında beklentilerini de şu biçimde açıkladı: “Bu süreç en kritik süreç. Türkiye’de diğer yerlerde de olabilir fakat benim iki bölge üzerinde hassasiyetim var. Biri İstanbul. İstanbul’un 1999 sarsıntısı Marmara’nın altındaki kabuğa yüklenen gerilim olağanda 250 senede birikecek olan güç 45 saniyede bu kabuğa enjekte edildi. Hasebiyle bu kabuk daha fazla dayanabilecek durumda değil. Azamî 30 sene içerisinde zelzele olması yüzde 64 olarak verildi. Yani sarsıntının eli kulağında denebilir.
”İstanbul’u sahiden en az 7,2 civarında bir sarsıntı bekliyor”
1999 yılından baz alırsak 30 sene içerisinde olması beklenen demiştik lakin 15 sene öncesi ya da sonrasında da sarsıntı gerçekleşebilir. Bunlar jeolojik olarak çok küçük ölçeklerdir. İstanbul’u nitekim en az 7,2 civarında bir sarsıntı bekliyor. 1999-2014 yılları ortasında yapılan araştırmalarda iki fayın Marmara altında kilitlendiğini ve gerilim biriktirdiğini görüyoruz. Oradaki kayaların dayanma gücü yenildiği an zelzele olur.”
Yeşilköy ile Silivri açıkları
Gerilim altındaki fayın Yeşilköy açıkları ile Silivri açıklarında yaklaşık 65 km olan Kumburgaz fay kolu olduğuna değinen Görür, fayın kırıldığı takdirde asgarî 7,2’lik sarsıntı üreteceğini söyledi. Görür, “Diğer gergin sınır olan Adalar’ın güneyinde olan 45 km uzunluğundaki fay kırılırsa en fazla 7.0 şiddetinde sarsıntı üretecektir” dedi.
”Bu işin latifesi yok”
Fayların birebir anda kırılabileceğine dikkat çeken ve kırılması akabinde zelzelenin büyüklüğünün 7.6’yı bulabileceğini tabir eden jeolog, “İki fayın tıpkı anda kırılması 1766 yılında gerçekleşmiştir. Biri Mayıs oburu Ağustos ayında olmak üzere peş peşe kırılmıştır ve İstanbul 7’nin üzerinde 2 sarsıntıya şahit olmuştur. Bu işin latifesi yok. Başka hassasiyetle baktığım bahis Erzincan ile doğusunda Bingöl ortasında olan fay: Yedisu fayı. Burada en son sarsıntı 1700’lerde olmuştur. 1939’daki Erzincan zelzelesi de buraya ağır güç yüklemiştir. Burada da yakın vakitte en az 7 büyüklüğünde sarsıntı olabilir. Umarım yetkililer de bizi dinliyor ve tedbir alıyorlardır” formunda ihtarda bulundu.
“1 milyon 800 ton şiddetinde TNT patlaması kadar güç çıkarabilir”
Görür, fay uzunlu ve sarsıntı şiddeti ortasında ilgi olduğuna dikkat çekti. Jeolog, “Fay uzunluğu itibariyle ne kadar fazla kırılırsa o şiddette zelzele gerçekleşecektir. Şiddet ve büyüklüğü ortasında fark vardır. Şiddeti zelzelenin hissedilme oranı büyüklüğü ise sarsıntı sırasında açığa çıkan güç ölçüsünü anlatır. 7 şiddetindeki sarsıntı 1 milyon 800 ton şiddetinde TNT patlaması kadar güç çıkarabilir” biçiminde mevzuyu özetledi.
Kentin sarsıntıya hazır olmadığından bahseden Görür, kentsel dönüşümün hakikat yapılmadığını fakat yapılan kısmın yararlı olacağını belirtti.
”Şehir ne yazık ki zelzeleye hazır değil”
1999 zelzelesinden bu yana birebir kararlılıkla gelinse kentin sarsıntıya hazır olabileceğini söyleyen jeolog, “İSKİ ve İGDAŞ altyapısını inançlı hale getirmeye çalışıyor. AFAD çok kendini geliştirdi, görevlendirmeler yaptı. Kentsel dönüşüm biraz müteahhitlik projesi olarak algılandı. Avrupa Yakası’ndansa Anadolu Yakası’nda kimi semtlerde daha çok dönüşüm yapıldı. Asıl değerli olan can kaybının önlenmesi için çok kökten çalışmalar yapılamadı. Halk da sarsıntı seferberliği içerisine giremedi. Bu türlü olunca da kent ne yazık ki zelzeleye hazır değil. Evvel halkın ve idarelerin eğitimi, afete karşı hazırlığı olması, yapı stoğunun, altyapı sisteminin sarsıntıya inançlı hale gelmesi lazım. Ekonomik olarak da ele alınması lazım. Avrupa Yakası ülkenin ekonomik can damarlarından biri. Maalesef tam manasıyla hazır değiliz. Nüfus 17 milyon olduğunu düşünürsek yüzde 60 yapının da gecekondu olduğunu varsayarsak can kaybının fazla olacağını söyleyebiliriz” dedi.
Memurlar
