Salgının birinci günlerinden itibaren Türkiye’nin en büyük pandemi merkezi olarak onbinlerce Kovid hadisesinin tedavi gördüğü Sancaktepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Feriha Öz Acil Durum Hastanesi ve Çekmeköy Devlet Hastanesi uzmanları, çocuklarda Kovid sonrası görülen “gizemli sendrom” Mis-C hakkında değerli ikazlarda bulundu. Sancaktepe Şehit Prof. Dr. İlhan Varank Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Acil ve Çocuk Sıhhati Hastalıkları Klinik Şefi Prof. Dr. Sevecen İnanç ile Çocuk Ağır Bakım Uzmanı Dr. Fatih Varol, kendi merkezlerinde Eylül ayından beri 20’ye yakın Mis-C olayı izlediklerini ve bunların 15’inin ağır bakımda tedavi edildiğini, dördünün ise ömür dayanak ünitesi ECMO’ya girecek kadar ağırlaştığını söyledi. Uzmanlar, Mis-C ile takip edilen çocuklarda PCR testlerinin negatif olduğunu ve çoklukla antikor testiyle teşhis konarak tedavilerine başlandığının altını çizdi.
“BİR AYLIK BEBEKTE DE GÖRÜLDÜ”
Prof. Dr. Tatlı İnanç, pandeminin birinci dalgasında Kawasaki’ye benzeyen Mis-C olayları yayınlandığında kendi kliniklerinde de Temmuz-Haziran ayında bir iki olguya rastladıklarını söyleyerek asıl tırmanışın ikinci dalgada, Eylül ayından itibaren olduğuna işaret etti. Prof. Dr. İnanç, şu bilgileri verdi: “Bugüne kadar yaklaşık 4 ay içerisinde, çocuk kliniğinde ve çocuk ağır bakımda 20 Mis-C olayı yatırdık. En küçük hastamız 1-1,5 aylıktı. En büyük çocuğumuz ise 17 yaşındaydı. Olaylarımızın birçoğunda PCR testleri negatifti. Bu hastalar Kovid’i asemptomatik olarak geçirmiş, birçoklarının Kovid geçirdiğinden haberi bile yoktu. Kimilerinin temas hikayesi vardı, kimilerinde bu da yoktu lakin büyük çoğunluğunda antikor testi Kovid geçirdiğini gösteriyordu. Bize Mis-C kuşkulu olaylar geldiğinde, öteki viral sebepleri de (grip vb) ekarte etmek için öbür testleri de yapıyoruz. Lakin hiçbiri olumlu çıkmazsa antikor testi ile Mis-C açısından doğrulama sağlıyoruz. Hatta 1-2 hadisemizde antikor da saptayamadık fakat hastaların yakın temas hikayesi ve ayrıyeten Sıhhat Bakanlığı, DSÖ ve İngiltere ile Amerika’daki uzmanlık derneklerinin yayınladığı rehberlere uygun laboratuvar ve klinik bulgular tarafından kıymetlendirerek Mis-C tanısı koyduk.”
“İYİLEŞSE BİLE UZUN VADELİ TAKİP GEREKİYOR”
Mis-C olaylarının aslında çok kritik olduğuna değinen Prof. Dr. İtimat, kelamlarını şöyle noktaladı: “Birçok hastamızda plazma değişimi, intravenöz (damar yolundan) immünglobülin yahut steroid (kortizon) tedavisine karşın hemoperfüzyon (kandaki toskinlerin temizlenmesi), hatta ECMO’ya kadar gitmek zorunda kaldık. Ömür dayanak ünitesi olarak bilinen ECMO çok güç bir uygulamadır. Dünyada bu çocukların ECMO’da kaybedilme oranı yüzde 25’lerde. Biz merkez olarak bu mevzuda çok başarılıydık, yalnızca 1 çocuğumuz kaybettik; yüzde 75’ini taburcu ettik. Ancak bu hastaların taburculuktan sonra da uzun müddet takip edilmesi gerekiyor. Zira birçok sistemi tutan, inflamatuar bir hastalık Mis-C ve hangi organda nasıl bir hasar bırakacak, bunu uzun müddetli çalışmalar gösterecek. Biz kendi Mis-C olaylarımızın bilgilerini Türkiye’deki öteki hadiselerle birlikte topluyoruz. Pek yakında bu sonuçlarda ve uzun devir sonuçları da ortaya çıkacaktır. Kendi ünitemizde tedavi ettiğimiz hastalarımızı da aylık yahut taburcu ettiğimiz gündeki durumuna nazaran muhakkak sıklıklarla denetime çağırıp uzun periyodik takibe aldık.”
“ÇOK HAFİF HADİSELER BİLE AĞIRLAŞABİLİYOR”
Çocuk Ağır Bakım Uzmanı Dr. Fatih Varol ise bilhassa ikinci dalgada Mis-C olaylarında artış görüldüğüne değinerek “20’ye yakın Mis-C hastası çocuk takip ettik ve bunların 15’ini çocuk ağır bakıma yatırdık. Çok hafif hadiseler olmakla birlikte, çok ağır seyreden olaylarımız da oldu. ağır seyreden hastalarımız da başta hafif başlangıçlı olduğu için, Mis-C hadiselerini genel manada ağır bakımda izlemek gerekiyor. Zira çok hafif hadiseler bile ağırlaşabiliyor” dedi. Mis-C teşhisini her hastaya birebir belirtilerle koymadıklarının da altını çizen Dr. Varol, “Temas hikayesi, antikor testi olumluluğu, geçirilmiş Kovid ya da Kovid PCR olumluluğu olması gerekiyor. Bağışıklık sisteminin çok cevabı olan bir hastalık bu, abartılmış bir bağışıklık cevabı olduğu için ekseriyetle Kovid enfeksiyonundan bir müddet sonra ortaya çıkıyor. Hasebiyle tanıyı da bu halde netleştirebiliyoruz” diye konuştu.
“YAŞAM DAYANAK ÜNİTESİ ECMO’YA GİDEN HASTALAR DA OLDU”
Bilhassa iki yahut daha fazla organ tutulumu ile ağır seyreden hastalarda, çeşitli medikal ve girişimsel tedaviler uyguladıklarını belirten Dr. Varol, şu bilgileri verdi: “Medikal tedavi olarak en çok damar yolundan immünglobulin ve steroid (kortizon) tedavisi tercih ediyoruz. Bunlara cevapsız olaylarda hemofiltrasyon dediğimiz, sitokin tutucu filtre olarak tanımlayabileceğimiz (çünkü bu hastalıkta bağışıklık sistemindeki stokin fırtınası kelam konusu), süreci yapıyoruz. Plazma değişimi ile plazmadaki antikorlar ve sitokinleri temizlemek için bir tedavi uyguluyoruz. Bunlara karşın ECMO’ya giren hastalarımız da oldu. Bu hastalar çok önemli kalp ve dolanım sistemi destekleyici ilaç muhtaçlığı ile yatıyorlar. Çok önemli organ yetersizlikleri oluyor. Bu tablonun hemoperfüzyon altında çok süratli bir halde düzeldiğini fark ettik.”
“İNGİLTERE MUTASYONU MİS-C OLAYLARINDA ARTIŞA YOL AÇABİLİR”
İngiltere’deki mutant varyantının genç ve çocuklarda biraz daha baskın olduğuyla ilgili çeşitli gözlemsel çalışmalar olduğuna da işaret eden Dr. Varol, şu ikazlarda bulundu: “Bu da çocuklarımız açısından riskin şimdi bitmediğini gösteriyor. İki nedenden ötürü, birincisi yüz yüze eğitim başlayacak, ikincisi de çocuklarımız şimdi aşılı değil. Münasebetiyle çocuk Kovid’i sessiz ya da belirtisiz geçirse bile Mis-C gelişme riski göz gerisi edilmemeli. Aileler çok da fazla telaşa kapılmadan, ateş düşürücülere karşın düşmeyen, uzamış ateş, eşlik eden kaşıntı, döküntü, kusma, ishal üzere belirtilerin varlığında, hele ki öncesinde Kovid hikayesi varsa, kesinlikle doktora başvurmalı ve bu çocuklar Mis-C açısından da değerlendirilmeli. Bu semptomlar öbür viral ya da bakteriyel enfeksiyonlarda da görülüyor ancak Mis-C’nin de akılda tutulması gerekiyor.”
“HER KOVİD GEÇİREN ÇOCUKTA MİS-C GELİŞECEK DİYE BİR ŞEY YOK”
Kovid geçiren her çocukta Mis-C gelişecek diye bir kural olmadığına işaret eden Dr. Varol, “Birçok PCR olumlu ya da antikor olumlu olan lakin hiç Mis-C semptomu göstermeyen çocuk hastalar da var. Tıpkı biçimde, Kovid’in ne kadar hafif ya da ağır geçirildiğiyle de ilgisi yok bunun. Yeni tanıdığımız bir hastalık Mis-C, ağır geçiren çocuklarda genetik bir yatkınlık mı var bunu araştırıyoruz. Memleketler arası bir çalışmaya katıldık, bunun sonuçları bize gerçek sebepleri gösterecektir” sözlerini kullandı.
“ÜÇ AYDIR TESTİ NEGATİFE DÖNMEYEN LÖSEMİ HASTASI”
Kovid’den ne kadar mühlet sonra Mis-C sendromunun geliştiğine dair bir standart da olmadığına dikkat çeken Dr. Fatih Varol, kelamlarını şöyle noktaladı: “Kovid’den ortalama 2 ila 3 hafta sonra ortaya çıkıyor ekseriyetle. Fakat bu süreçte hastaların PCR’ları negatife dönmüş oluyor. Antikorları oluşmuş oluyor. 2-3 haftadan daha geç de ortaya çıkabilir ancak Kovid enfeksiyonu sırasında gelişmesini beklemiyoruz. Şunu da söylemek gerekiyor, Kovid geçirdiği bilinen ailelerdeki çocuklarda PCR negatif bile olsa sonrasında Mis-C açısından bu semğtomların takip edilmesi kıymetli. Burada izlediğimiz ağır Mis-C hastalarında çoklukla çok önemli bir bağışıklık sistemi sorunu ya da öbür bir kronik hastalık görmedik. Bir hastamızda immün yetersizlik vardı inflamatuar bağırsak hastalığı vardı hastanın. Fakat bugünlerde takip ettiğimiz çok esktrem bir hadisemiz var. 14 yaşında T hücreli ALL tanısı ile yatırdığımız (lösemi). Kemoterapi alırken Kovid gelişmiş lakin tam 3 aydır PCR testi olumlu. Bir türlü negatife dönmüyor. Çok önemli kemik iliği depresyonu (baskılanması) var. Lakin birebir vakitte bu hasta sepsis bulgularıyla geldi bize. Ona karşın Mis-C tanısı koyduk zira kalp bulguları bu istikamette olumluydu. Bu hastada hemoperfüzyona başladık ve durumu iyiye gitti. Hastayı teneffüs aygıtından ayırmayı planlıyoruz. Mis-C’nin erişkinlerde değil de çocuklarda görülmesi ise çocukların bağışıklık sisteminin erişkinlerden çok farklı olmasından kaynaklanıyor. Ayrıyeten genetik nedenler de olabilir.”
Memurlar
