TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi‘nde (MAM) 30 yıldır çalışmalar yürüten Doç. Dr. Havva Kazdal Zeytin, ülkenin birinci ulusal helikopter motorunda kullanılan türbin kanatçıklarının üretilmesinde yer alarak gösterdiği muvaffakiyetle gururlandırıyor.
Yüksek lisans eğitiminin akabinde yaklaşık 4 yıl özel bölümde mühendis olarak çalışan Zeytin, araştırma tutkusu ağır basınca 1991’de başvurduğu ilan üzerine TÜBİTAK MAM’da çalışmaya başladı.
Burada yaptığı çalışmalarla Türk endüstrisi için kıymetli kazanımlar sağlayan Zeytin, son olarak en kritik teknolojiler ortasında yer alan tek kristal türbin kanatlarının TÜBİTAK ve TEI iş birliğiyle üretilmesinde değerli rol oynadı.
“150 emekçinin çalıştığı alüminyum piston fabrikasında işe başladım”
Doç. Dr. Havva Kazdal Zeytin, AA muhabirine yaptığı açılamada, Rize’nin Muradiye köyünde dünyaya geldiğini ve ilkokulu bitirene kadar köyde yaşadığını söyledi.
Zeytin, İstanbul’da bir iş yeri açan babasının ailesini de yanına aldığını anlatarak, “1973 yılında çıktım Rize’den. Muradiye İlkokulundan çıkıp İstanbul Nişantaşı’nda okula başlayınca sudan çıkmış balık üzere oluyorsunuz. Konuşmam da düzgün değildi, Karadeniz ağzıyla konuşuyordum. Ortaokula başladığım vakit sınıfta ayırt ediliyordum fakat çok kısa müddette adapte oldum.” diye konuştu.
İstanbul Teknik Üniversitesi Metalurji Mühendisliği Kısmından mezun olduğunu, yüksek lisansını da tıpkı üniversitede yaptıktan sonra özel kesimde çalışmaya başladığını aktaran Zeytin, “24 yaşında bayan mühendis olarak 150 emekçinin çalıştığı bir alüminyum piston fabrikasında işe başladım. Dökümhanede 2,5 yıl kadar çalıştım. Tek bayan mühendistim. Orası bana çok şey kattı.” sözlerini kullandı.
“İçimdeki araştırma duygusu çok yüksekti”
Zeytin, daha sonra Dilovası’nda Türkiye’nin en büyük alüminyum fabrikalarından birinde 1,5 yıl çalıştığını lisana getirerek, “Üretim planlamada çalıştım lakin bana kâfi gelmiyordu. İçimdeki araştırma duygusu çok yüksekti. TÜBİTAK MAM Gereç Enstitüsünde açılan ilana başvurdum. 1991’de Materyal Enstitüsünde çalışmaya başladım.” dedi.
TÜBİTAK MAM Gereç Enstitüsünde 30 yıldır birçok projede misyon aldığını belirten Zeytin, şöyle devam etti:
“Çok çeşitli projelerde çalıştım ancak en büyük projemiz 2005’te Kalkınma Bakanlığından bir dayanakla otomotiv çelikleriyle ilgiliydi. Bu projeyle çelik çalışmaya başladık. Çok hoş işler yaptık, yüksek dirençli ve hafif çelikler yaptık. Bunlar bilhassa otomotiv için çok kıymetli. Buhar türbin kanadı projesi vardı, bir dövme firmasıyla birlikte yapmamı istediler. ‘Türkiye’de kimse yapamaz.’ deniliyordu. 2012’de alıp 2013’te birinci buhar türbin kanatlarını teslim ettik.”
“2015’te uçak motor türbin kanatlarının prototipini tek kristal olarak ürettik”
Zeytin, havacılıkla ilgili ulusal projeler başlayınca Savunma Sanayi Müsteşarlığının TÜBİTAK üzerinden SAVTAG projesi açtığını lisana getirerek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Biz de projeyi kollamaya başladık ancak dökümhanemizin altyapısı yetersizdi. Bir fizibilite raporu hazırladık ve bütçe istedik. Birinci dayanağımız 2013’te TÜBİTAK MAM’dan geldi. O bütçeyi aldıktan sonra dökümhanemizdeki vakum indüksiyon ocağımızı sipariş ettik. Ocağımız geldikten sonra 2015’te uçak motor türbin kanatlarının prototipini tek kristal olarak o aygıtta ürettik. Turboşaft motor geliştirme vazifesi TEI’ye, o motorun türbin kanatlarının geliştirilmesi misyonu de TÜBİTAK MAM’a verildi. Biz bir konsorsiyumla projeye girdik. Ben de kritik metaliz materyaller kümesinin başkanıydım ve bu misyon bana verilmişti. Proje yazılmasından, Ar-Ge planlamasından, ekipmanların alınmasından, seçilmesinden, teknik şartnamelerinin hazırlanmasından, eğitiminden takımın kurulmasına kadar ben sorumluydum.”
Projeye 10 şahısla başladıklarını grubu büyüterek 30 bireyle çalışmalarına devam ettiklerini anlatan Zeytin, “Teknolojiye hakim olduktan sonra TEI turboşaft motorunun birinci ve ikinci kademe türbin kanatlarının üretimini bize verdi. Biz 2018’den beri de onlar için çalışıyoruz. Yani prototip üretim yapıyoruz. Bizim ürettiğimiz türbin kanatları TEI’nin geliştirdiği motora takılacak. Evvel yerde denenecek, sonra Gökbey’e takılacak. İnşallah TEI’nin motoru ve bizim türbin kanatlarımızla uçtuğunu da görürüz. Bundan sonra da çalışmaya devam ediyoruz. TEI motoru geliştiriyor. Motoru geliştirdikçe de malzemeyi geliştirmemiz gerekiyor. Biz de işin materyal geliştirme ayağında her vakit olmayı ümit ediyoruz.” sözlerini kullandı.
“Bilim bayanlar için hoş bir alan”
Zeytin, bayanın dünyadaki rolüne değinerek, “Kadın olarak metalurji üzere ağır endüstride çalışmak hiç kolay değil. Hele dökümhane, çelikhane üzere sahiden ağır endüstrinin en ağır şartlarında çalışmak kolay değil ancak bunu da başarabiliyorsunuz. İnanmak çok kıymetli.” diye konuştu.
Türk bayanının zeki ve çalışkan olduğunu vurgulayan Zeytin, “Hayatı tek başına idame ettiren çok bayan var lakin talih verilmemiş. O bayanlar iş hayatına katılsa ben ülkemizin çok daha süratli kalkınacağını düşünüyorum.” dedi.
Zeytin, bilimin bayanlar için hoş bir alan olduğuna işaret ederek, “Bizim ön sezilerimiz çok kuvvetli. Çok farklı bakabiliyoruz ve araştırmacılığın da bu türlü olması gerekiyor. Ön sezilerin ve duygusal zekanın çok yüksek olması gerekiyor. O yüzden bayanların bilim alanında çok başarılı olacağına inanıyorum ancak özverili çalışmak gerekiyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Memurlar
