– Yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına ait fezlekelerin gündeme alınmasındaki süreç, mevzuata nazaran birkaç kademede işliyor. Bir milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması hakkındaki istemlerin Meclis Başkanlığınca ilgili komiteye havale edilmesiyle süreç başlıyor.
Meclis’e son olarak milletvekili dokunulmazlıklarının kaldırılması istemiyle 25 milletvekili hakkında hazırlanan 33 fezleke sunuldu. Kelam konusu fezlekeler, TBMM Lideri Mustafa Şentop’un imzasıyla Anayasa ve Adalet Komitesi Üyelerinden Şurası Karma Kurula havale edildi. 33 fezlekeden 28’i HDP milletvekilleri hakkında.
– Dokunulmazlığın kaldırılması süreci
Hakkında hata isnadı bulunan milletvekillerinin dokunulmazlığının kaldırılıp kaldırılmamasına ait istemler, Adalet Bakanlığına sunuluyor. Bakanlık, istemi gerekçeli bir yazıyla Cumhurbaşkanlığına, Cumhurbaşkanlığı ise TBMM Başkanlığına iletiyor.
Meclis Başkanlığına gelen fezlekelerin gündeme alınmasındaki süreç, İçtüzüğe nazaran işliyor. Milletvekili dokunulmazlığı, İçtüzüğün “Yasama Dokunulmazlığı ve Üyeliğin Düşmesi” başlıklı dokuzuncu kısmının “yasama dokunulmazlığı” alt başlıklı birinci kısmında düzenleniyor. Buna nazaran, bir milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması hakkındaki istemler, TBMM Başkanlığınca “Gelen Kağıtlar” listesinde yayınlanarak Anayasa ve Adalet Komitesi Üyelerinden Şurası Karma Komiteye havale ediliyor.
Kelam konusu fezleke ile Meclis’teki mevcut fezlekeler, sevk edildikleri Karma Komitede bekletilebiliyor ya da kurulda gündeme alınabiliyor. Fezlekelerin gündeme alınması halinde süreç başlıyor. Karma Komite toplanıyor ve hangi fezlekeye ilişkin belgeyi değerlendireceğine karar veriyor.
Karma Komitenin Lideri, Başkanvekili, Sözcü ve Katibi, Anayasa Komitesinin Lideri, Başkanvekili, Sözcüsü ve Katibi oluyor.
– Hazırlık Komitesi kuruluyor
Karma Komite Lideri, dokunulmazlık evraklarını incelemek üzere her siyasi partinin Hazırlık Kuruluna verebileceği üyeleri ortasından isim çekme suretiyle 5 üyeli bir Hazırlık Komitesi teşkil ediyor. Hazırlık Kurulu, kendine saklı oyla bir lider ve sözcülük misyonunu de yapacak bir katip seçiyor. Hazırlık Kurulu, kurulduğu andan itibaren en geç 1 ay içinde belgeyi inceleyerek raporunu hazırlıyor. Bu kurul bütün kağıtları inceleyip gerekirse o milletvekilini dinliyor lakin şahit dinleyemiyor.
Hazırlık Kurulu, yasama dokunulmazlığının kaldırılması istikametinde karar alırsa belge Karma Komiteye havale ediliyor. Karma Komite da 1 ay içinde Hazırlık Komitesi raporunu ve eklerini görüşerek sonuçlandırıyor.
Karma Komite, dokunulmazlığın kaldırılmasına yahut kovuşturmanın milletvekilliği sıfatının sona ermesine kadar ertelenmesine karar veriyor. Karma Komite kovuşturmanın ertelenmesini kararlaştırmışsa bu istikametteki raporu Genel Heyette okunarak bilgiye sunuluyor. Bu rapora milletvekilleri tarafından 10 gün içinde itiraz edilmezse katılaşıyor, itiraz edilmesi halinde ise rapor Genel Heyet gündemine alınıyor. İtiraz edilmeyen evraklar Cumhurbaşkanlığına gönderiliyor.
Dokunulmazlığın kaldırılması istikametindeki Karma Kurul raporları, direkt Genel Konsey gündemine giriyor. Genel Heyet, raporu kabul ederek dokunulmazlığın kaldırılmasını kararlaştırabileceği üzere, raporu reddederek yargılamanın devir sonuna ertelenmesine de karar verebiliyor.
Kovuşturma ertelenmiş ve bu karar Genel Konseyce kaldırılmamış ise periyot yenilenmiş olsa bile milletvekilliği sıfatı devam ettiği sürece ilgili hakkında kovuşturma yapılamıyor.
– Genel Heyet evresi
Milletvekillerine dağıtılan Karma Komite raporu, Genel Konseyde okunarak görüşülüyor. Biri lehte başkası de aleyhte olmak üzere, iki milletvekili rapor üzerinde konuşma yapıyor. Fezlekesi olan milletvekili isterse Hazırlık Kurulunda, Karma Komitede yahut Genel Konseyde kendi savunmasını yapabiliyor ya da öbür bir milletvekili arkadaşına savunma yapması için bu hakkını verebiliyor. Kelam ve savunma talebi yoksa görüşmeler tamamlanıyor. Daha sonra Karma Kurulun yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına dair raporu oylamaya sunuluyor. Genel uygulamaya nazaran açık oylama yapılıyor. Genel Şurada dokunulmazlıkların kaldırılmasına ait oylamada, karar kâfi sayısı (151) kâfi oluyor.
– Her milletvekili ve belge için başka oylama yapılıyor
Genel Konseydeki oylamada, her milletvekili ve fezleke için farklı oylama yapılıyor. Bir milletvekili hakkında iki belge varsa iki evrak farklı ayrı oylanıp karara bağlanıyor. Dokunulmazlık hangi belge hakkında kaldırıldıysa sırf o fezleke hakkında yargılama yapılabiliyor. Milletvekilinin devir sonuna bırakılan evrakı hakkındaki dokunulmazlığı devam ediyor.
Genel Şura kararından sonra milletvekilinin dokunulmazlığı, kelam konusu evrak için kaldırılmış oluyor.
Meclis Başkanlığı, belgeyi Cumhurbaşkanlığı aracılığıyla Adalet Bakanlığına gönderiyor. Bakanlık da dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili hakkında gereğinin yapılması için evrakı ilgili savcılığa havale ediyor. Savcılık da evrakın ulaşmasının akabinde soruşturmaya kaldığı yerden devam ediyor, kelam konusu milletvekilini tutuklanması talebiyle mahkemeye de sevk edebiliyor ya da tutuksuz olarak yargılanmasına da devam edebiliyor.
– Dokunulmazlığı kalkıyor ancak milletvekilliği devam ediyor
Bir milletvekilinin dokunulmazlığının kalkmasıyla milletvekilliği düşmüyor, devam ediyor. Milletvekili maaşını alıyor ve başka toplumsal haklarından yararlanıyor. Tutuklanmamışsa Meclise gelerek yasama çalışmalarına da katılabiliyor. Bir vatandaş tutuksuz olarak nasıl ömrünü sürdürüyorsa milletvekili de o formda çalışma hayatına devam edebiliyor.
Lakin milletvekili hakkındaki ceza katılaştıktan sonra Genel Heyette okunuyor ve o vakit milletvekilliği düşürülüyor.
Milletvekilinin yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına yahut milletvekilliğinin düşmesine karar verilmesi halinde, Genel Heyet kararının alındığı tarihten itibaren 7 gün içinde ilgili milletvekili yahut bir başka milletvekili, kararın Anayasaya, kanuna yahut İçtüzüğe karşıtlığı argümanıyla iptal için Anayasa Mahkemesine başvurabiliyor. Anayasa Mahkemesi, iptal istemini 15 gün içinde kesin karara bağlıyor.
Memurlar