Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu’na nazaran, milletlerarası emtia fiyatlarındaki yükseliş ve kimi dallarda barizleşen arz kısıtlarının tesiriyle üretici fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi devam etti.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) şubat ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 0,91 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 15,61 olduğunu açıklamasının akabinde TCMB’nin Şubat Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora nazaran, memleketler arası emtia fiyatlarındaki yükseliş ve kimi dallarda barizleşen arz kısıtlarının tesiriyle üretici fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi devam etti. Yıllık enflasyon alt kümeler genelinde yükselirken, bu artışa en bariz katkı temel mal ve besin kümelerinden geldi. Bu devirde, birikimli döviz kuru tesirlerinin kısmen hafiflemesiyle güçlü tüketim malları ve başka temel mallarda fiyatlar ölçülü bir seyir izlerken, giyim yıllık enflasyonu yükselişini sürdürdü.
Besin enflasyonu işlenmiş besin fiyatları öncülüğünde artarken, bu gelişmede alt kalemler prestijiyle çiğ süt alım fiyatlarındaki artışın süregelen yansımaları, et fiyatları ve memleketler arası ziraî emtia fiyatlarının tesiri öne çıktı. Güç fiyatları milletlerarası petrol fiyatlarındaki yükselişe rağmen, döviz kuru gelişmeleri ve eşel taşınabilir uygulaması sonucunda aylık bazda sonlu bir artış gösterse de, küme yıllık enflasyonu düşük baz nedeniyle yükseldi. Bu periyotta hizmet yıllık enflasyonu bir ölçü arttı. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları yükselirken, eğilimleri temel mallar kaynaklı olarak geriledi.
Bu periyotta B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları, sırasıyla 0,92 ve 0,71 puan artarak, yüzde 16,92 ve yüzde 16,21 olarak gerçekleşti. Alt kümelerin yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir evvelki aya nazaran temel mal, besin, güç ve hizmet kümelerinin katkıları sırasıyla 0,30, 0,21, 0,11 ve 0,05 puan arttı, alkol-tütün-altın kümesinin katkısı ise 0,03 puan azaldı.
2021 yılıyla birlikte tüketici enflasyon sepetindeki tartılar güncellendi. Ocak ayında tüketici enflasyon sepetinde yapılan yük güncellemesinin şubat ayı prestijiyle enflasyon patikasına 0,4 puan yükseltici tesir yaptığı hesaplanıyor. Bu tesirin, nisan ayında 0,5 puana ulaştıktan sonra kademeli olarak azalarak, yıl sonu prestijiyle ortadan kalkacağı öngörülüyor. Mevsimsellikten arındırılmış datalarla, üç aylık ortalamalara nazaran B ve C göstergelerinin eğilimleri bir ölçü gerilemekle birlikte yüksek düzeyini korudu. Bu periyotta, çekirdek enflasyon eğilimindeki kısmi iyileşme temel mallardan kaynaklanırken, hizmet eğilimi yataya yakın seyretti. İşlenmiş besin eğiliminde ise yüksek düzeyler korundu.
– “Cep telefonu görüşme ve internet fiyatına bağlı olarak haberleşme hizmetleri enflasyonu yükseldi”
Rapora nazaran, hizmet fiyatları şubat ayında yüzde 1,04 arttı, küme yıllık enflasyonu 0,22 puan yükselerek yüzde 11,74 olarak gerçekleşti. Bu yükselişte haberleşme ve lokanta-otel kümeleri tesirli olurken, yıllık enflasyon ulaştırma kümesinde geriledi, kira ve öteki hizmetlerde ise yataya yakın seyretti.
Bu periyotta özel bağlantı vergisinin yüzde 7,5’ten yüzde 10’a çıkarılmasının tesiriyle, cep telefonu görüşme ve internet fiyatına bağlı olarak haberleşme hizmetleri enflasyonu yükseldi.
Lokanta-otel yıllık enflasyonundaki artışta ise yemek hizmetleri belirleyici olurken, bu gelişmede besin fiyatları ve taban fiyat artışının tesirli olduğu değerlendirildi. Öte yandan, bu kümede konaklama hizmetleri tarafında enflasyondaki düşük düzeyler korundu. Öbür hizmetler kümesinde sıhhat ve bakım-onarım kümesinde üst taraflı seyir sürerken, sigorta, paket tıp, eğlence-kültür ve eğitim üzere salgın devrinde enflasyonu düşük seyreden kalemler daha olumsuz bir görünümü sınırladı.
– “İlaç fiyatlarındaki artışın bir kısmının mart ayı sayılarına yansıyacağı not edilmeli”
Rapora nazaran, temel mal fiyatları şubat ayında yüzde 0,12 geriledi, küme yıllık enflasyonu 1,52 puan artışla yüzde 21,70 olmuştur (Grafik 5). Yıllık enflasyon, giyim ve ayakkabı ile güçlü mallarda yükselirken, başka temel mallarda yatay seyretti.
Giyim ve ayakkabıda dönem indiriminin geçen seneye kıyasla hudutlu olması nedeniyle yıllık enflasyon 4,27 puan artarak yüzde 6,18’e yükseldi ve temel mal kümesi enflasyonunu üst çeken ana sürükleyici oldu.
Talep istikametli tesirlerin yanı sıra memleketler arası emtia fiyatları ve arz istikametli kısıtlar nedeniyle yıllık enflasyonu yüksek seyreden güçlü tüketim mallarında, döviz kuru tesirlerinin kısmen hafiflemesiyle fiyat artışlarının hayli yavaşladığı gözlendi. Şubat ayında, altın hariç sağlam tüketim mallarında yüzde 0,25 ile ölçülü bir fiyat artışı gerçekleşirken, düşük baz nedeniyle yıllık enflasyon 0,73 puan artarak yüzde 34,28 oldu. Öteki temel mallarda fiyatlar yüzde 0,19 gerilerken, yıllık enflasyon yatay seyretti.
Referans fiyat uygulamasına bağlı olarak, aylık yüzde 6,09 artan ilaç fiyatları daha olumlu bir görünümün önüne geçtiği belirtilen raporda, “İlaç fiyatlarındaki artışın bir kısmının mart ayı sayılarına yansıyacağı not edilmeli.” sözü kullanıldı.
– “Uluslararası emtia fiyatlarındaki gelişmelerin de tesiriyle katı-sıvı yağlardaki yüksek oranlı artışlar sürdü”
Güç fiyatları şubat ayında yüzde 0,25 arttı. Doğal gaz ve şebeke suyu fiyatları bu periyotta sırasıyla yüzde 0,80 ve yüzde 0,59 oranında yükseldi. Şubat ayında petrol fiyatlarındaki yükselişe rağmen Türk lirasındaki pahalanma ve eşel taşınabilir uygulamasının tesiriyle akaryakıt fiyatlarındaki artış yüzde 0,16 ile hudutlu kaldı. Bu gelişmelerle, güç kümesi yıllık enflasyonu geçen yılın tıpkı periyodunda gerileyen petrol fiyatlarının oluşturduğu düşük bazın tesiriyle 0,96 puan artarak yüzde 8,82’ye yükseldi.
Besin ve alkolsüz içecek fiyatları şubat ayında yüzde 2,57 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 0,29 puan yükselerek yüzde 18,40 oldu. Yıllık enflasyon işlenmiş besin kümesinde 1,61 puan artışla yüzde 19,72’ye yükselirken, işlenmemiş besin kümesinde baz tesirleriyle 1,07 puan azalarak yüzde 17,01’e geriledi. Bu periyotta, taze meyve-sebze enflasyonu bir ölçü gerilerken, başka işlenmemiş besin kümesinde et fiyatlarındaki artışlar sürmüş, çiğ süt referans fiyatındaki ayarlamanın gecikmeli tesirleri süt fiyatlarına (yüzde 5,17) yansımaya devam etti. Şubat ayında işlenmiş besin fiyatları aylık bazda yüzde 2,27 ile süratli artış eğilimini sürdürdü. Et fiyatlarındaki artış paralelinde işlenmiş et eserleri fiyatlarında yükseliş (yüzde 3,03) gözlenirken, çiğ süt fiyat ayarlamasının dolaylı tesirleri, başta peynir ve öbür süt eserlerinde olmak üzere (yüzde 5,78), ilgili kümelerde hissedilmeye devam etti.
Milletlerarası emtia fiyatlarındaki gelişmelerin de tesiriyle katı-sıvı yağlardaki yüksek oranlı artışlar sürdü. Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı besin kümesi yıllık enflasyonu yüzde 20,75’e yükseldi. Ocak ayında alkollü içeceklerden alınan ÖTV’nin artırılmasının sarkan tesiriyle alkollü içecekler kümesinin yıllık enflasyonu şubat ayında 2,31 puan artarak yüzde 20,79 oldu.
– “Tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlü bir biçimde devam etti”
Yurt içi üretici fiyatları şubat ayında yüzde 1,22 yükseldi, yıllık enflasyon 0,93 puan artarak yüzde 27,09 oldu. Üretici fiyatlarında gözlenen bu yükselişte, memleketler arası emtia fiyatlarındaki artışlar ve tedarik zincirinde süregelen problemler belirleyiciydi. Şubat ayında Türk lirasındaki değerlenmeye karşın petrol, kimyasal eserler, besin, ağaç ve mantar ve kağıt üzere girdi sağlayıcı dallarda yüksek oranlı fiyat artışları devam etti. Bu doğrultuda petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi gerilemekle birlikte yüksek düzeyini korudu.
Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon güç ve dayanıksız tüketim malları kümesinde yükselirken, orta malı ve sağlam tüketim kümelerinde yataya yakın seyretti, sermaye malı kümesinde ise geriledi.
Aylık bazda ise sermaye malı kümesi dışındaki bütün alt kümelerde fiyatlar yükselirken, bilhassa dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki artış dikkati çekti. Orta malları kümesi fiyat artışında dokumacılık iplik ve elyafları, ahşap eserler, inşaat dalı ile ilişkili eserler ve kağıt eserleri öne çıktı.
Güç kümesi fiyatlarındaki görünümde petrol fiyat artışının yansımaları izlenirken, sağlam tüketim malları kümesinde mobilya ve konut aletleri fiyatlarındaki artışlar bu devirde de sürdü. Dayanıksız tüketim mallarında ilaçların yanı sıra et ve süt eserleri ile katı-sıvı yağlarda daha bariz olmak üzere besin imalatı genelindeki fiyat artışları dikkati çekti. Öteki taraftan, sermaye malı kümesi fiyatlarındaki düşüşte metal yapı eserleri ile bilgisayar ve etraf üniteleri öne çıktı. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlü bir formda devam etti.
Memurlar
