Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu’na nazaran yıllık enflasyon, besin ve temel mal kümelerinde artarken, güç kümesinde geriledi, hizmet kümesinde ise yataya yakın seyretti.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) kasım ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 2,30 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 14,03 olduğunu açıklamasının akabinde TCMB’nin Kasım Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora nazaran enflasyondaki yükselişin temel sürükleyicisi besin ve temel mal kümeleri oldu. Hizmet ve güç kümeleri yıllık enflasyonlarındaki artış ise daha hudutlu kaldı. Besin enflasyonundaki yükselişte birikimli döviz kuru tesirleri, temel girdi niteliğindeki ziraî emtia fiyatlarının seyri ve mevsim geçişine bağlı arz istikametli ögeler rol oynadı. Temel mal enflasyonundaki artışta, başta araba olmak üzere, güçlü tüketim malları öne çıkarken, bu gelişmede güçlü kredi ivmesinin gecikmeli tesirlerine bağlı talep taraflı ögeler ve Türk lirasındaki paha kaybının gecikmeli yansımaları gözlendi. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimleri yükseldi.
Bu devirde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 1,72 ve 1,78 puan artarak yüzde 13,72 ve yüzde 13,26 olarak gerçekleşti. Alt kümelerin yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir evvelki aya nazaran besin, temel mal, hizmet, alkol-tütün-altın ve güç kümelerinin katkıları sırasıyla 1,01, 0,89, 0,15, 0,05 ve 0,04 puan arttı. Mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle üç aylık ortalamalara nazaran B ve C göstergelerinin eğilimlerinde artış gözlendi. Bu devirde, enflasyon eğilimi temel mal kümesinde daha bariz olmak üzere, temel mal ve hizmet kümelerinde arttı.
– Lokanta-otel kümesi aylık fiyat artışı besin fiyatlarındaki görünümün de tesiriyle hızlandı
Rapora nazaran, hizmet fiyatları kasım ayında yüzde 0,62 arttı. Küme yıllık enflasyonu 0,50 puan artışla yüzde 11,42 olarak gerçekleşti. Yıllık enflasyon lokanta-otel, ulaştırma, başka hizmetler kümelerinde yükselirken, kira kümesinde yatay seyretti, haberleşme hizmetlerinde ise geriledi.
Mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle incelendiğinde, lokanta-otel kümesi aylık fiyat artışı besin fiyatlarındaki görünümün de tesiriyle hızlandı. Ulaştırma hizmetleri fiyatları, kara yolu ile şehirlerarası yolcu nakliyatı fiyatlarındaki düşüşün tesiriyle yatay seyretti. Öteki hizmetler kümesindeki yükselişte döviz kuru gelişmelerine bağlı olarak fiyatları artan ulaştırma araçlarının bakım ve tamiratı, temel hastane hizmetleri ve dişçilik fiyatları tesirli oldu.
– Araba fiyatlarında birikimli döviz kuru tesirleri
Temel mal enflasyonu kasım ayında 3,23 puan artışla yüzde 15,32 oldu. Bu devirde yıllık enflasyon güçlü mal ve öteki temel mallarda yükselirken, giyim ve ayakkabı kümesinde geriledi. Sağlam tüketim malları fiyatları güçlü kredi ivmesinin gecikmeli tesirlerine bağlı talep taraflı ögeler ile Türk lirasındaki paha kaybının yansımalarıyla yüksek bir oranda artarak (aylık yüzde 5,68) temel mal enflasyonunun ana sürükleyicisi oldu.
Böylece bu kümede yıllık enflasyon yüzde 26,50’ye ulaştı. Sağlam mallarda fiyat artışları alt kalemler genelinde sürerken, araba fiyatlarında birikimli döviz kuru tesirlerine bağlı olarak yüzde 9,70 artış kaydedildi. Bu devirde başka temel mal kümesi fiyatları üzerinde Türk lirasındaki paha kaybının gecikmeli tesirleri barizleşti. Giyim ve ayakkabı kümesinde zayıf seyreden sektörel talep şartlarının dezenflasyonist tesirleri bu periyotta de devam etti ve küme yıllık enflasyonu yüzde 0,76 olarak gerçekleşti.
– Yıllık enflasyon, işlenmemiş besin kümesinde yüzde 27,02 oldu
Rapora nazaran güç fiyatları kasım ayında yüzde 0,84 arttı. Bu devirde katı yakıt fiyatları yüzde 3,44, akaryakıt fiyatları ise memleketler arası petrol fiyatlarını takiben yüzde 1,37 yükseldi. Bu gelişmelerle birlikte, güç yıllık enflasyonu 0,30 puan artarak yüzde 4,28 olarak gerçekleşti.
Besin ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu kasım ayında 4,57 puan artarak yüzde 21,08’e yükseldi. Bu periyotta yıllık enflasyon, işlenmiş besin kümesinde 1,43 puan artışla yüzde 15,92, işlenmemiş besin kümesinde ise 8,24 puan artışla yüzde 27,02 oldu. İşlenmemiş besin kümesinde mevsimsellikten arındırılmış datalar, gerek meyve ve zerzevat gerekse başka işlenmemiş besin fiyatlarının değerli ölçüde yükseldiğine işaret etti.
Taze meyve ve zerzevat fiyatlarının yüksek aylık artışında mevsim geçişine bağlı arz taraflı ögelerin yanı sıra döviz kurundaki birikimli bedel kayıplarının tesirli olduğu değerlendirildi. Öteki işlenmemiş besinde, girdi fiyatlarındaki gelişmeleri takiben tavuk ve yumurta kalemleriyle birlikte, döviz kuruna hassaslığı yüksek olan pirinç ve bakliyat fiyatları güçlü bir formda yükseldi.
İşlenmiş besinde olumsuz görünüm kasım ayında da devam etti ve aylık fiyat artışı yüzde 2,26 oldu. Kimi ülkelerce salgın karşısında alınan ihtiyati önlemler memleketler arası tahıl fiyatlarını olumsuz etkilemeye devam etti. Artan maliyetler sonucunda ekmek ve tahıllar kümesinde süregelen yüksek fiyat artışları kasım ayında yüzde 3,32 ile besbelli formda hızlandı. Öteki işlenmiş besin fiyatları yüzde 1,6 artarken, gerek döviz kuru gelişmeleri gerekse memleketler arası fiyatlara bağlı olarak katı ve sıvı yağ fiyatları aylık yüzde 5,11 yükselişle öne çıktı. Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı besin kümesi yıllık enflasyonu yüzde 18,35’e yükseldi. Özetle, besin kümesi enflasyonundaki yükselişte döviz kuru gelişmeleri, milletlerarası ziraî emtia fiyatlarının seyri ve mevsim geçişine bağlı arz istikametli ögelerin tesiri hissedildi.
– Dayanıksız tüketim mallarındaki yükselişte et eserleri ve katı-sıvı yağlar belirleyici oldu
Yurt içi üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) kasım ayında yüzde 4,08 yükseldi, yıllık enflasyon 4,91 puan artarak yüzde 23,11 oldu. Üretici fiyatlarında gözlenen bu artışta döviz kuru ve emtia fiyatlarındaki gelişmelerin belirleyici olduğu değerlendirildi. Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış eğilimi bu devirde bariz ölçüde yükseldi.
Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon tüm alt kümelerde yükseldi. Aylık bazda orta malları kümesi fiyat artışında demir-çelik ve plastik eserler öne çıkarken, sermaye malı fiyatlarındaki yükselişte motorlu kara taşıtları ile parça-aksesuarları ve metal yapı eserleri tesirli oldu.
Güçlü tüketim malları fiyatlarında genele yayılan artışlar gözlenirken, dayanıksız tüketim mallarındaki yükselişte et eserleri ve katı-sıvı yağlar belirleyici oldu. Güç kümesi fiyatlarındaki artışta rafine edilmiş petrol eserleri ile elektrik üretimi ve dağıtımı fiyatları öne çıktı. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti.
Memurlar
