18 yaşından evvel memurluk vazifesine nasıl başlanır? Memurların toplumsal güvenlik süreçlerinde temel alınan doğum tarihleri nasıl belirlenir, emeklilik yaş dolumu nasıl hesaplanır, yaş haddi dolmuş olmasına karşın çalışma durumları nasıl olur, mevzularını değerlendirmekteyiz.
1-18 YAŞINDAN EVVEL MEMURLUK VAZIFESINE NASIL BAŞLANIR?
Genel kural, 18 yaşını tamamlamayan memur olarak vazifeye başlayamaz. Lakin, 18 yaşın altında vazifeye başlama halinde kazai rüşt kararı aranmaktadır, bu koşulu yerine getiren 18 yaşın altında olsa da memurluk statüsünde vazifeye başlayabilmektedir.
Ayrıntılar:
Kazai rüşt, Türk Uygar Kanunu Unsur 12 kararında yer alan “Onbeş yaşını dolduran küçük, kendi isteği ve velisinin isteğiyle mahkemece ergin kılınabilir.” kararı ile ergin kılınma yani bu halde yapılan süreç sonucunda kişinin hukukî süreçlerini kendisinin yapmasına imkan verme durumudur ve bu biçimde bireyler artık kendi işlerini veli yahut vasi olmadan yapabilecek duruma girerler.
İşte, toplumsal güvenlik süreçlerinde de bu bahisle ilgili kararlar bulunur.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu Husus 40, memuriyete girişte yaş şartlarını belirlemiştir. Buna nazaran genel olarak 18 yaşını tamamlayanlar Devlet memuru olabilmektedirler. Ayrıyeten, bir meslek yahut sanat okulunu bitirenler en az 15 yaşını doldurmuş olmak ve Türk Uygar Kanunu unsur 12 kararına nazaran göre kazai rüşt kararı almak kuralıyla Devlet memurluklarına atanabilirler.
5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu Unsur 12 kararında de, 5434 sayılı Kanunla tanınan hakların başlangıcının 18 yaşını bitirmiş olmaları gerektiği belirlenmiştir. 5434 sayılı Kanunun Ek Husus 21 de 18 yaşın istisnası olarak, bir meslek yahut sanat okulunu bitirenlerden Türk Uygar Kanunu kararlarına nazaran kazai rüşt kararı almak suretiyle Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığına tabi ve tahsilleri ile ilgili vazifelere atananlar hakkında, 18 yaşın bitirilmiş olması koşulu aranmamaktadır.
5434 sayılı Kanunda bulunan karar, tıpkı halde 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu Husus 6’da da yer almaktadır.. Bu husus kararına nazaran de, 18 yaşını doldurmamış olanlar Devlet memuru olamıyor, fakat bir meslek yahut sanat okulunu bitirenlerden, 4721 sayılı Türk Uygar Kanunu kararlarına nazaran mahkemece ergin kılınmak suretiyle, tahsilleriyle ilgili vazifelerde çalışanlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması kuralı aranmamaktadır.
Örnek olarak:
– Harp okulunda, Fakülte ve Yüksekokullarda TSK hesabına okuyan yahut bağımsız kendi hesabına okumakta iken askeri öğrenci olanlar; astsubay sınıf okulu ve astsubay meslek yüksekokulu öğrencileri şayet öğrenci iken kazai rüşt kararı almış olurlarsa, bunların subay yahut astsubay misyonuna fiili olarak başladıkları tarihten itibaren geçen müddetleri fiili hizmet müddetinden sayılmaktadır.
– Hemşirelik mezunu olup 18 yaşından evvel kazai rüşt kararı alıp sıhhat hizmetleri sınıfında hemşire olarak mesleği ile ilgili vazifeye başlarlarsa misyona başladıkları tarihten itibaren geçen müddetleri fiili hizmet mühletinden sayılmaktadır.
– Lakin, okudukları okullar itibariyle farklı bir meslek kümesine başlarlarsa, kazai rüşt kararı geçerli olmaz, 18 yaşını doldurdukları tarihten itibaren ki çalışmaları fiili hizmet mühletinden sayılır.
2- MEMURLARIN TOPLUMSAL GÜVENLİK SÜREÇLERINDE TEMEL ALINAN DOĞUM TARİHLERİ NASIL BELİRLENMEKTEDİR:
Devlet memurları genel olarak 18 yaşını doldurdukları vakit memur statüsünü kazanmaktadırlar.
5434 e tabi olanlar:
Gerek misyonda gerekse emeklilikte geçerli doğum tarihinin hangi tarih olacağı hususu 5434 sayılı Kanun Husus 105 kararında açıklanmıştır. Buna nazaran 18 yaşın doldurulduğu tarihin tespitinde;
Memurluğa birinci kere başladıklarında Kurumlarına ibraz ettikleri nüfus cüzdanlarındaki doğum tarihleri temel alınmaktadır.
Şayet, nüfus cüzdanı ile nüfus kayıtları ortasında doğum tarihleri farklı olursa nüfus kayıtları temel alınmaktadır.
18 yaşını tamamladıktan sonra yaş düzeltmesi yapılmışsa 18 yaşını tamamladıkları doğum tarihleri temel alınır.
Ayrıyeten, 18 yaşını tamamlamadan evvel doğum tarihi itibariyle bir düzeltme yapılmışsa düzeltilen doğum tarihi temel alınır.
Türk Silahlı Kuvvetleri mensuplarının yaş hadleri sebebiyle emeklilik süreçleri; doğum tarihlerinde ay ve gün yazılı olmayanlar ile doğum günleri 1 Eylülden evvel olanlar için 1 Eylül, doğum günleri 1 Eylül ve daha sonra olanlar için müteakip yılın 1 Eylül tarihinde yapılır.
5510 a tabi olanlar:
Birinci kere zarurî olarak çalışmaya başladıkları tarihte, yani SGK primlerine tabi olduğu tarihte nüfus kayıtlarında bulunan doğum tarihleri temel alınmaktadır.
Çalışmaya başladıkları tarihten sonra sonraki yaş düzeltmeleri dikkate alınmamaktadır. Memur olarak vazifeye başladıkları tarihteki nüfus kayıtlarındaki doğum tarihleri temel alınmıştır. Yani memur vazifeye 25 yaşında da başlasa, bu yaşa kadar yaptıracağı yaş tashihleri geçerli olacaktır.
Tekrar, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Kıyı Güvenlik Komutanlığı mensuplarının 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun 40 ıncı unsurunda belirlenen yaş hadleri sebebiyle emeklilik süreçleri, doğum tarihlerinde ay ve gün yazılı olmayanlar ile doğum günleri 1 Eylülden evvel olanlar için 1 Eylül, doğum günleri 1 Eylül ve daha sonra olanlar için müteakip yılın 1 Eylül tarihinde yapılmaktadır.
Kıymetlendirmemiz:
5434 e tabi olanlarda:
18 yaşının doldurulmasından evvel yapılmış olan yaş tashihleri toplumsal güvenlik hukukunda geçerli olur,
Lakin 18 yaşının doldurulmasından sonra yapılmış olanlar ise geçersiz olur.
5510 a tabi olanlarda:
Memur olarak vazifeye başladıkları tarihteki nüfus kayıtlarındaki doğum tarihleri temel alınmıştır. Yani memur vazifeye 25 yaşında da başlasa, bu yaşa kadar yaptıracağı yaş tashihleri geçerli olacaktır.
Genel kıymetlendirme:
Eski memurlar yaş tashihlerinde dezavantajlı olmaktadırlar. Çünkü, eski memurlarda 18 yaş kesin olarak belirtilmiştir.
Yeni memurlar yaş tashihlerinde avantajlı olmaktadırlar. Bunlar için 18 yaş kesin bir tarih olarak belirtilmemiş, memur olarak vazifeye başladıkları tarihteki nüfus kayıtlarındaki doğum tarihleri temel alınmıştır. Yani memur misyona 25 yaşında da başlasa, bu yaşa kadar yaptıracağı yaş tashihleri geçerli olacaktır.
3-YAŞ DOLUMU HESAPLAMASI;
Emeklilikte, yaşın doldurulması mı, yoksa yaşa girilen tarih mi temel alınır? Genelde bu hesaplamayı memurlar yapmaktadırlar.
Memurlar, emekli olmadan evvel yaptıkları hesaplamalar, büsbütün alacakları aylık ve ikramiye hususlarına endeksli olmaktadır. Tabi ki bu hesaplamada değerli olan memurun hizmet müddeti ve emekli olacakları yaş kümesinin hangi tarih olacağıdır.
Emeklilikte yaş hesaplamasında kesinlikle yaşın dolum tarihi temel alınır, girilen yaştan gün alma kabul edilmez:
Sonuç olarak, emeklilikte yaş hesaplamalarında yaşın girildiği tarih değil, yaşın doldurulduğu tarih olmaktadır.
Örnek: 12.08.1978 doğumlu bayan yahut erkek bir devlet memurunun 53 yaşına tabi olduğunu kabul ettiğimizde, lakin bu yaşın dolum tarihinde emekliliğe hak kazanır. Yani 12.08.1978 + 53 = 12.08.2031 tarihinde yaşını doldurmuş olur. Fakat bu tarihten sonra hizmet mühleti de tamamsa emekli olabilir.
22.10.1958 doğumlu bir devlet memuru yaş haddinden (Kadın yahut erkek memur 65 yaşından dolayı) emekliye sevki 65 yaşını dolduracağı tarihte olur. 22.10.1958 + 65 = 22.10.2023 tarihinde kurumu bu kişiyi emekliye sevk eder. Yani 22.10.2022 tarihi yaşa girildiği tarih olur, bu tarihte resen emeklilik olmaz, resen emeklilik 65 yaşının biteceği 22/10/2023 tarihinde olur.
4-YAŞ HADDİNDEN ZARURÎ EMEKLİLİK SÜRECININ GÖZDEN KAÇIRILMASI, YANİ FAZLADAN ÇALIŞMA MÜDDETLERININ OLMASI DURUMUNDA SÜREÇ NASIL OLUR?
Bir memur mecburî olarak vazife yapabileceği (genel olarak 65 yaş haddini) yaş haddini doldurmasına karşın kusurlu olarak yahut yanlış yaş hesaplanması sonucunda çalışmaya devam ederse/ettirilirse bu memurun yaş haddini doldurduğu tarihten sonraki mühletleri emeklilik süreçlerinde hizmet olarak dikkate alınmaz. 65 yaşını doldurmuş bir memur, memur olarak misyon yapamayacağından 65 yaşından sonraki müddetleri emeklilik süreçlerinde dikkate alınmaz. Fakat, bu halde çalışmalar emeklilik hizmetlerinde dikkate alınmasa da fiilen bir çalışma olduğundan kendilerine ödenen vazife aylıklarının geri tahsil edilemeyeceğini de belirtebiliriz. Yani bu biçimde bir çalışma memur için hiçbir vakit olumsuz bir duruma (emekli aylığı, emekli ikramiyesi, misyon aylığı vb. gibi) yol açmayacağını da söyleyebiliriz.
Memurlar