Yenişafak Gazetesi köşe müelliflerinden Ahmet Ünlü bugünkü yazısında ‘memurlar ile çalışanlar ortasındaki farkı’ açıkladı
Ünlü yazısında:
1- Süreksiz iş göremezlik ödeneği karşısındaki durum
Çalışanlar iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kollarından istirahatli bulunduğu günler için (üçüncü gününden başlamak üzere her gün için Yatarak tedavilerde günlük karının yarısı, ayaktan tedavilerde ise günlük yararın üçte ikisidir) SGK tarafından ödenen süreksiz iş göremezlik ödeneği alırlar. Kamu çalışanları fiyatlarını tam alırken ve süreksiz iş göremezlik ödeneğini kurumlarına iade ederken özel dal personelleri için bu türlü bir durum kelam konusu değildir.
Memurlar için süreksiz iş göremezlik ödeneği kelam konusu değildir. Memurların birtakım hastalıklar dışında bir takvim yılı içinde kullanılan hastalık müsaade mühletleri toplamının 7 günü aşması halinde, aşan mühletlere isabet eden artırım ve tazminatlar % 25 eksik ödenmektedir.
2- İş teminatları açısından kıymetli farklar vardır
Emekçiler 4857 sayılı İş Kanunu’na, memurlar ise 657 sayılı Kanun’a tabi olarak istihdam edilmektedir. Teminat olarak memurların sahip olduğu iş garantisi ile çalışanların sahip olduğu iş garantisi kıyaslanmayacak kadar memur lehinedir. İş akdi feshedilen bir emekçi işe iade davasını kazansa dahi mahkemece belirlenen tazminatları ödenmek kaydıyla misyona başlatılmayabilir ya da öteki bir misyona başlatılabilir. Bu açıdan memurların sahip olduğu garanti epeyce fazla olup, memurların Yüksek Disiplin Konseyi Kararı olmadan memuriyeti sona erdirilemez. Yüksek Disiplin Şurası Kararı ile vazifesi sona erdirilenlerden idari yargıda davayı kazananların vazifeye başlatılmaması üzere bir durum ise kelam konusu değildir.
3- Müsaadeye çıkan personele avans ödemesi mecburî memur için bu türlü bir hak yok
Yıllık müsaadeye ayrılan emekçilere müsaade periyoduna ait fiyatı avans olarak ödenmek zorundadır. Yıllık Fiyatlı Müsaade Yönetmeliği’ne nazaran; patron yahut patron vekili, yıllık fiyatlı müsaadesini kullanan her personele müsaade periyoduna ait fiyatı ile ödenmesi bu periyoda rastlayan öteki fiyat ve fiyat niteliğindeki haklarını izine başlamadan evvel peşin olarak vermek yahut avans olarak ödemek zorundadır. Memurlar açısından bu türlü bir durum kelam konusu değildir.
4- Personel ve memurların fazla çalışma fiyatları ortasında uçurum var
4857 sayılı İş Kanunu’nun 41, 42, 43 ve 44’üncü hususunda emekçilere yapılacak fazla çalışma fiyatının ve kaidelerinin ayrıntılarına yer verilmiştir. Her bir saat fazla çalışma için verilecek fiyat olağan çalışma fiyatının saat başına düşen ölçüsünün yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenmekte ve yıllık fazla çalışmanın mühleti 270 saatten fazla olamamaktadır. Ayrıyeten, toplu mukaveleyle yüzde elli sayısı daha da arttırılabilmektedir. Hakikaten 2019-2021 yıllarını kapsayan toplu mukavelede kamu çalışanına % 75 oranında fazla mesai ödenmesi öngörülmektedir.
5- Memur için müsaade parası yokken personel için müsaade parası vardır
İş kontratının, rastgele bir nedenle sona ermesi halinde personelin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık müsaade mühletlerine ilişkin fiyatı, mukavelenin sona erdiği tarihteki fiyatı üzerinden kendisine yahut hak sahiplerine ödenmek zorundadır. Memurlar için bu türlü bir durum kelam konusu değildir.
Memurlar maaşlarını misyona başladıklarında peşin olarak almakta iken personeller çalıştıktan sonra almaktadır. Memurlar mevt ve emeklilik dışında peşin aldıkları maaşları misyondan ayrıldıklarında ödemektedirler.
6- İkale mukavelesiyle işten ayrılmada ödenen fiyatlar
Emekçi ve patronun karşılıklı olarak mutabakat ile iş kontratını sona erdirmesi durumudur. Yani patron belli meblağdaki bir ödeme (makul yarar) karşılığında iş akdini sona erdirebilmektedirler. Yargıtay, somut olayın koşulları itibariyle ihbar ve kıdem tazminatına ilaveten bir aylık fiyat meblağında bir ek ödemeyi makul fayda açısından kâfi görmüştür. Memurlar açısından bu türlü bir uygulama kelam konusu değildir.
7- Müsaade müddetleri bazen emekçi lehine bazen memur lehinedir
Yıllık müsaadelerde personel lehine düzenlemelerin olduğu görülmektedir. Çalışanlarda işgünü temel alınmaktadır. Personeller açısından bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden; beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden; on beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden az olamaz. Ayrıyeten, on sekiz ve daha küçük yaştaki personellerle elli ve daha üst yaştaki emekçilere verilecek yıllık fiyatlı müsaade mühleti yirmi günden az olamamaktadır. Ayrıyeten, toplu kontratla bu müddetler arttırılabilmektedir. Memurlar açısından ise tatil günleri de yıllık müsaadeye dahildir. Buna nazaran, yıllık müsaade müddeti, hizmeti 1 yıldan on yıla kadar (On yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gündür. Zarurî hallerde bu mühletlere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebilmektedir.
Doğum yapan memurlara doğum nedeniyle verilen müsaadeler emekçilere nazaran daha avantajlıdır.
8- 15.10.2008 öncesinde çeyiz yardımında emekçiler daha avantajlıydı
15.10.2008 öncesinde memur olanların dul ve kız yetimlerinin çeyiz parası emekçilerin kız yetimlerine ödenen çeyiz parasının yarısı kadardı. Yani SSK’daki çeyiz parası fiyatı, gelir/yetim aylığı alan kız çocuğunun aylık ölçüsünün 24 katı, memurların dul ve yetimlerine ise almakta oldukları dul yahut yetim aylıklarının on iki aylık meblağı kadardı. 5510 sayılı Kanun’la bu durum eşitlendi. 5510 sayılı Kanun öncesinde çalışanların dullarına çeyiz parası ödenmezken memurların dul eşleri de çeyiz parası alabilmekteydi.
9- Mevt yardımında memurlar daha avantajlı
657 sayılı Kanun’un mevt yardımı ödeneğini düzenleyen 208’inci hususuna yeterince ölen devlet memuru için 9500 * 0,154461 = 1.467 * 2 = 2.934 TL meblağında vefat yardımı ödenecektir. Ayrıyeten, 5510 sayılı Kanun’un 37’nci unsuru yeterince gerekli kaideler yerine getirilmişse üstte belirtilen 2.934 TL’nin yanında ayrıyeten SGK tarafından 2020 yılı için belirlenen 800,77 TL fiyatındaki cenaze ödeneği de verilecektir. Sigortalının ölmesi halinde yapılacak vefat yardımıyla ilgili olarak, 5510 sayılı Kanun’un evlenme ve cenaze ödeneği başlıklı 37’nci hususunda ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir. 5434 sayılı Kanun kapsamında olan emekliler için ödenecek vefat yardımı fiyatı ise 5434 sayılı Kanun’un ek 4’üncü hususu mucibince emeklinin bir aylık meblağı kadardır.
10- Memurun nakil hakkı vardır, personelin nakil hakkı yoktur
Memurların kurumlar ortası naklen atanmaları mümkünken personellerin kurumlar ortası naklen atama hakkı yoktur.
11- Emekçi atamaları ile memur atamaları farklıdır
Personellerin kamu kurum ve kuruluşlarına atanmaları İş-Kur üzerinden KPSS yahut kura usulüyle yapılmaktadır. Son yapılan mevzuat değişikliğiyle KPSS yerine kura prosedürü daha yaygın hale getirildi. Memur atamaları ise KPSS sonuçlarına nazaran ÖSYM tarafından merkezi yerleştirme usulüyle yapılmaktadır. Hekim ve eczacılar için de kura ile atama yapılmaktadır. Memurlar için genel olarak merkezi yerleştirme sonrasında ayrıyeten kelamlı imtihan yapılmazken (son vakitlerde kelamlı imtihan yapılan kurum sayısı artmaktadır) çalışanlar için İş-Kur tarafından her bir takım için gönderilen dört kat aday ortasından kelamlı imtihan yapılabilmektedir. Tekrar eski mahkumlar kamuda personel olabilirken memur olarak atanamazlar.
12- Memurlara siyaset yasağı varken emekçilere yoktur
Memurlar açısından siyaset yasağına ters hareket memuriyetten çıkarma cezasını gerektirirken personellere siyaset hürdür. Kamu personelleri partilere üye olabilmekte, hatta birçok kamu emekçisi seçimlere katılarak belediye meclis üyeliği dahi yapabilmektedir.
13- Emeklilik açısından kıymetli farklar bulunmaktadır
Emekçiler 5510 sayılı Kanun’un 4/a hususuna tabi sigortalı olarak çalışırlar, memurlar ise 5510 sayılı Kanun’un 4/c unsuruna tabi sigortalı olarak misyon yaparlar. Emekli olabilmek için sigortalı olarak çalışılması gereken gün sayısı memurlar için daha fazladır. Ayrıyeten, ek ödemeler memurların sigorta matrahına (prime temel kazançlara) dahil olmazken çalışanlarınkine dahil olmaktadır. Bu durum emeklilik öncesi maaşı düşürse dahi emeklilikte alınacak emekli maaşını arttırmaktadır. Birebir fiyatı alan biri memur, oburu personel olan iki işçinin alacağı ikramiye/kıdem tazminatı ortasında emekçi lehine önemli fark vardır. Kamuda çalışan usta unvanlı bir emekçi, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Lideri kadar kıdem tazminatı alabilir.
14- Yemek, yol fiyatı vb. haklar açısından kıymetli farklar vardır
Personeller toplu kontratla fiyatsız yemek yiyebilirlerken memurlar, Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği’nin 4’üncü unsuruna dayanılarak hazırlanan bildirimlere nazaran belirlenen fiyata nazaran öğlen yemeklerini yiyebilmektedirler. Tekrar memurlar, iş yerlerine giderken yol fiyatı alamazken personellere günlük iki yahut dört otobüs biletine tekabül eden fiyat ödenebilmektedir.
Memurlar
