Ahmet Meşhur’un bugünkü köşe yazısı şöyle;
Memur ödemesinde temel alınan aylıkla, kesintide temel alınan aylık niye farklı?
Memurlara yapılan ödemeye vakit zaman aylık, vakit da maaş kavramının kullanıldığını görürüz. Memura ödeme yapılırken uygulanan aylık kavramıyla ceza verirken uygulanan aylık kavramı verilen görüşlerle birbirinden farklılaşmaktadır ve uygulama birliği şimdi sağlanamamıştır. Bu nedenledir ki uygulamada kullanılan aylık kavramı kadar muğlak olan öbür bir kavram yoktur. İsterseniz öncelikle aylık kavramını izah edelim.
Aylık kavramı nedir?
Aylık kavramından bahsedildiğinde ilgili çalışanın gösterge ve ek göstergesinin toplamının memur maaş katsayısı ile çarpımından oluşan meblağ anlaşılmalıdır. Hakikaten en yüksek devlet memuru aylığı denilince de “Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı”nın gösterge ve ek göstergesinin toplamı olan 1500+8000 = 9500 sayısı temel alınmaktadır. Buna nazaran en yüksek devlet memuru aylığı 9500*0,154461= 1.467,37 TL anlaşılmakta ve uygulama da bu tarafta yapılmaktadır.
Aylık kavramının memurlara ödenen artırım, tazminat ve başka ödemeleri kapsamadığı bilindiği için yapılan kimi yasal düzenlemelerde 657 sayılı Kanun’da geçen aylık kavramının yanında başka her türlü ödemeler yahut artırım ve tazminatlar üzere kavramlara yer verildiği görülmektedir. Yani aylık kavramının içerisine gösterge ve ek göstergenin dışındaki ödemeler girmemektedir.
Maaş ise memurlara yapılan bütün ödemeleri içine alan bir kavramdır.
Aylık kavramı memurun lehine yahut aleyhine uygulanırken değişmektedir
Memura yapılan ödemelerde aylık kavramının içerisine gösterge ve ek göstergesi dikkate alınırken aleyhine olan durumlarda ise memura yapılan bütün ödemelerin temel alınması benimsenmektedir. Bu durumu örnekle açıklamak gerekirse; Vekalet aylığı ödemesinde gösterge ve ek gösterge temel alınmaktadır. Yeniden vekaleten yapılan vazifelerde duruma nazaran artırım ve tazminat farkları ayrıyeten ödenmektedir.
Yeniden 657 sayılı Kanun’un 121. unsurunda yer alan; “Üstün muvaffakiyet dokümanı verilenlere, merkezde bağlı yahut ilgili bakan ve vilayetlerde valiler tarafından uygun görülmesi halinde en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) % 200’üne kadar ödül verilebilir” tabirindeki aylık kavramına gösterge ve ek gösterge ek edilerek hesaplama yapılmaktadır. Hasebiyle hiç kimse burada yer alan sözden en yüksek Devlet memuruna yapılan bütün ödemeleri anlamamaktadır.
Mevzuyu uzatmamak için daha fazla örneğe yer vermeye gerek olmadığını düşünüyoruz.
Memurun aleyhine olan aylıktan kesme cezasında ise aylık kavramına memura ödenen bütün ögelerin yani taban aylık, kıdem aylık, artırımlar ve tazminatların ya da fiyat ve tazminatların dahil edildiğini görüyoruz. Halbuki kanunda geçen söz motamot şudur: “Aylıktan kesme: Memurun, brüt aylığından 1/30 – 1/8 ortasında kesinti yapılmasıdır.” Şayet kanun koyucu bütün ödemelerin aylık kavramına dahil olmasını isteseydi metni ona nazaran yazardı.
Memurun cezalandırıldığı durumlarda aylık kavramına bu türlü bir gizem oluşturulmasını anlamak mümkün değildir. Zira, hem ödül unsurunda hem de ceza unsurunda yer alan aylık kavramı birebirdir. Sorunun kaynağında ise tartışmalı mevzuların mevzuat düzenlemesi yerine görüşlerle çözülmeye çalışılması yatmaktadır. Halbuki memurun cezalandırılmasında daha müşfik ödüllendirilmesinde ise daha cömert bir yol seçilmesi gerekirdi. Maalesef uygulama tam aykırısı tarafta işletilmektedir.
Devlet Işçi Başkanlığı “aylık” kavramını nasıl tanımlıyor?
(Mülga) Devlet Işçi Başkanlığı’nın 14.06.2013 tarihli ve 9600 sayılı görüşünde 399 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye tabi memur ve kontratlı işçi hakkında yapılan disiplin soruşturmaları sonucu verilen aylıktan kesme cezasına mevzu olan aylığın nelerden oluştuğu sorusuna verilen yanıtlarda şu tabirlere yer verilmiştir; Diplin soruşturmaları sonucu verilen aylıktan kesme cezasına temel olan meblağın, 399 sayılı Kanun Kararında Kararname eki I sayılı cetvele tabi devlet memurları için gösterge ve ek gösterge sayısı toplamının bütçe kanunlarıyla tespit edilen katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak brüt fiyattan, II sayılı cetvele tabi kontratlı işçi içinse brüt kontrat fiyatından oluşması gerekmekte olup, bu ölçü üzerinden disiplin cezasında öngörülen oranda kesinti yapılması gerektiği belirtilmiştir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı “aylık” kavramını nasıl tanımlıyor?
Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Denetim Genel Müdürlüğü’nün 20.03.2017 tarihli ve 2761 sayılı görüşünde brüt aylık daha geniş olarak yorumlanmıştır. Bu görüşte; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125’inci unsuru gereği disiplin soruşturmaları sonucunda memurlara verilen aylıktan kesme cezası uyarınca yapılacak olan kesintinin hesabında, ek gösterge, taban aylığı, kıdem aylığı, varsa yabancı lisan tazminatı, makam, temsil ve misyon tazminatları, başka artırım ve tazminatlar ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin ek 9’uncu unsurunda öngörülen ek ödemenin aylık ile birlikte dikkate alınması; anılan Kanun Kararında Kararname’nin ek 9’uncu unsuruna nazaran fiyat ve tazminat ödemesinden yararlanan işçi bakımından da aylıktan kesme cezası uyarınca yapılacak olan kesintinin kelam konusu ödemeler üzerinden yapılması gerektiği söz edilmiştir.
Uygulama nasıl olmalıdır?
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 43’üncü unsurunun değişik (B) bendinde; “Bu kanuna tabi kurumların takımlarında bulunan çalışanın aylıkları, hizmet sınıfları, vazife çeşitleri ve aylık alınan dereceler dikkate alınarak bu kanuna ekli (I) ve (II) sayılı cetvelde gösterilen ek gösterge sayılarının eklenmesi suretiyle hesaplanır” kararı yer almaktadır.
Danıştay Beşinci Dairesi’nin E:1987/ 2391, K: 1989/338 sayılı kararında ise aylık fiyat kavramının, gösterge (ek gösterge dahil) sayılarının genel bütçe kanununda o yıl için tespit edilen katsayı ile çarpılması sonucunda bulunacak ölçüsü söz ettiği belirtilmektedir.
Münasebetiyle üstte yer verilen açıklamalar uyarınca; Aylıktan kesme cezasına devlet memurunun gösterge ve ek göstergesinin aylık katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak brüt meblağdan disiplin cezasında öngörülen oranda kesinti yapılmasıdır.
Öbür yandan, Açıklamalı 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu kitabında (N. Kardoğan, S. Kahramanoğlu, M. Ünver, s. 240) brüt aylık kavramından aylık gösterge ve ek gösterge sayılarının memur aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpımından oluşan fiyatın anlaşılması gerektiği belirtilmiştir. Münasebetiyle uygulamanın tekrar gözden geçirilmesinin faydalı olacağını düşünüyoruz. Aksi takdirde ödülde farklı, cezada farklı bir uygulama üzere garip bir durum ortaya çıkar.
Ayrıyeten, 666 sayılı KHK ile getirilen düzenleme sonrasında ödemelerin farklı ögeler üzerinden yapılması ise mevzuyu daha farklı bir boyuta taşımıştır.
Görüleceği üzere, aylık kavramı hayli farklı anlaşılmaya müsaittir. Gerçekten, aylık kavramını DPB ile Hazine ve Maliye Bakanlığı farklı farklı anlamışlardır. Bu mevzunun tahlili içinse tartışmalı bahislerin görüşlerle çözülmeye çalışılmasından vazgeçilerek torba kanunlardan birisinde küçük bir düzenleme ile sorunu kökten çözmek gerekmektedir. Sizce de 657 sayılı Kanun’u düzeltmeye bir yerlerden başlama vakti gelmedi mi?
Memurlar