Manisa Vilayet Emniyet Müdürlüğü buyruğunda polis memuru olarak vazife yapan davacı tarafından; Emniyet-Sen isimli sendikanın faaliyetlerine katıldığı ileri sürülerek meslekten çıkarılma cezası teklifleri ile muhatap olması ve çeşitli disiplin cezaları ile cezalandırılmasının doğurduğu ıstırap, dışlanma ve meslek etrafından soyutlanmanın kişilik haklarını zedelediği, ruh sıhhatinin bozulmasına sebep olduğu ileri sürülerek uğradığı manevi ziyana karşılık 50.000,00 TL ödenmesi için dava açılmıştır.
Mahallî mahkeme, 10.000,00 TL’lik kısmının kabulü, anılan meblağı aşan kısmın ise reddine karar vermiştir.
Danıştay ise bu kararı bozmuştur:
Davacının meslekten çıkarılması teklifiyle müsabakasına ve çeşitli disiplin cezaları almasına neden olan süreçlerin hukuka karşıtlığı tespit edilmiş ise de; her hukuka ters süreç nedeniyle duyulan hüzün manevi tazminat ödenmesini gerektirmeyeceğinden olayın gelişimi ve mahiyeti değerlendirildiğinde, olayda davalı yönetimin ağır hizmet kusurunun bulunmadığı, hasebiyle davacıya manevi tazminat verilmesini gerektirecek koşulların oluşmadığı sonucuna varılmıştır.
T.C. DANIŞTAY BEŞİNCİ DAİRE
Temel : 2016/7271
Karar : 2018/18043
Tarih : 06.12.2018
Dava, Manisa Vilayet Emniyet Müdürlüğü buyruğunda polis memuru olarak vazife yapan davacı tarafından; Emniyet-Sen’in faaliyetlerine katılması nedeniyle meslekten çıkarılma cezası teklifleri ile muhatap olması ve çeşitli disiplin cezaları ile cezalandırılmasının doğurduğu keder, dışlanma ve meslek etrafından soyutlanmanın kişilik haklarını zedelediği, ruh sıhhatinin bozulmasına sebep olduğu ileri sürülerek uğradığı manevi ziyana karşılık 50.000,00 TL ödenmesine karar verilmesi istemiyle açılmıştır.
Davacının meslekten çıkarılması teklifiyle müsabakasına ve çeşitli disiplin cezaları almasına neden olan süreçlerin hukuka karşıtlığı tespit edilmiş ise de; her hukuka ters süreç nedeniyle duyulan ıstırap manevi tazminat ödenmesini gerektirmeyeceğinden olayın gelişimi ve mahiyeti değerlendirildiğinde, olayda davalı yönetimin ağır hizmet kusurunun bulunmadığı, hasebiyle davacıya manevi tazminat verilmesini gerektirecek kuralların oluşmadığı sonucuna varılmıştır.
İstemin Özeti:
Manisa 1. Yönetim Mahkemesinin 15.3.2016 tarih ve E:2015/252, K:2016/287 sayılı kararının, kabule ait kısmının dilekçede yazılı nedenlerle, 2577 sayılı İdari Yargılama Yordamı Kanununun 49. hususu uyarınca temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
Savunmanın Özeti:
Temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuştur.
Danıştay Tetkik Hakimi Fikri:
Manisa Vilayet Emniyet Müdürlüğü buyruğunda polis memuru olarak misyon yapan davacı tarafından; Emniyet-Sen isimli sendikanın faaliyetlerine katıldığı ileri sürülerek meslekten çıkarılma cezası teklifleri ile muhatap olması ve çeşitli disiplin cezaları ile cezalandırılmasının doğurduğu hüzün, dışlanma ve meslek etrafından soyutlanmanın kişilik haklarını zedelediği, ruh sıhhatinin bozulmasına sebep olduğu ileri sürülerek uğradığı manevi ziyana karşılık 50.000,00 TL ödenmesi istenilmektedir.
1. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının “Cumhuriyetin nitelikleri” başlıklı 2. unsurunda “Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, ulusal dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel prensiplere dayanan, demokratik, laik ve toplumsal bir hukuk Devletidir.” kuralı yer almaktadır.
2. Anayasa’nın 51. hususunun birinci fıkrasında, “Çalışanlar ve patronlar, üyelerinin çalışma bağlarında, ekonomik ve toplumsal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için evvelce müsaade almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.” kuralına yer verilerek sendika kurma ve üyelik hakkı anayasal garantiye bağlanmıştır.
3. İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına Ait Kontratın “Toplantı ve dernek kurma özgürlüğü” başlıklı 11. unsurunda de;
1. Herkes barışçıl olarak toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir. Bu hak, çıkarlarını korumak emeliyle diğerleriyle birlikte sendikalar kurma ve sendikalara üye olma hakkını da içerir.
2. Bu hakların kullanılması, maddeyle öngörülen ve demokratik bir toplum içinde ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu sisteminin sağlanması ve cürüm işlenmesinin önlenmesi, sıhhatin yahut ahlakın yahut diğerlerinin hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olanlar dışındaki sınırlamalara tabi tutulamaz. Bu unsur, silahlı kuvvetler, kolluk kuvvetleri yahut devlet yönetimi mensuplarınca yukarda anılan hakların kullanılmasına legal sınırlamalar getirilmesine pürüz değildir.
4. 25.11.1992 günlü, 3847 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan ve unsur olarak tüm çalışanların sendika kurma ve sendikaya üye olma özgürlüklerini garantiye bağlayan Sendika Özgürlüğüne ve Örgütlenme Hakkının Korunmasına Ait 87 sayılı Milletlerarası Çalışma Örgütü(ILO) Mukavelesi’nin 9. unsuruyla, Sözleşme’de öngörülen teminatların silahlı kuvvetler ve polis mensuplarına ne ölçüde uygulanacağının ulusal mevzuatla belirleneceği tabir edilerek silahlı kuvvetler ve kolluk mensuplarının sendika kurma haklarıyla ilgili olarak taraf devletlere takdir yetkisi tanınmıştır.
5. Ankara Valiliğince, Ankara 9. İş Mahkemesinin E:2013/653 sayılı belgesinde Emniyet-Sen’in kapatılması için açılan davada, 4688 sayılı Kanun’un 15/j. hususunun Anayasa’ya tersliği öne sürülerek, Anayasa’nın 152. hususu uyarınca Anayasa Mahkemesine itiraz yoluna başvurulması üzerine, Anayasa Mahkemesinin 29.1.2014 tarih ve E:2013/130 K:2014/18 sayılı kararında; “25.6.2001 günlü, 4688 sayılı Kamu Vazifelileri Sendikaları ve Toplu Mukavele Kanunu’nun “Sendika üyesi olamayacaklar” başlıklı 15. unsurunun, 4.4.2012 günlü, 6289 sayılı Kanun’un 31. hususunun (b) bendiyle değiştirilen birinci fıkrasının (j) bendinin (Emniyet hizmetleri sınıfı ve emniyet teşkilatında çalışan öteki hizmet sınıflarına dahil işçi,) Anayasa’nın 5., 11., 13. ve 51. hususlarına karşıtlığı ileri sürülerek iptaline karar verilmesi istemiyle açılan davada, emniyet hizmetleri sınıfında çalışan işçinin sendika kuramayacağına ve sendikalara üye olamayacağına ait Kanun hususunun Anayasaya karşıt olmadığına oyçokluğuyla karar verilmiştir.
6. Anayasa Mahkemesinin üstte anılan kararında; “Sendikalar, mensuplarının (çalışanların) hak ve menfaatlerini korumak maksadıyla, yeniden bunların üretimden gelen güçlerine dayanarak faaliyet gösteren örgütlü yapılardır. Kişisel olarak zayıf durumda bulunan çalışanlar, örgütlenmek ve sendikalaşmak suretiyle teşebbüsçü karşısındaki pazarlık güçlerini artırmakta, gerek hak ve menfaatlerinin korunmasında gerekse sıkıntılarının tahlilinde aktif bir pozisyon elde etmektedirler. Bu bakımdan, sendikalaşmanın toplumsal adaletin tesisine hizmet eden kıymetli bir demokratik araç olduğu söylenebilir. Bununla birlikte, toplumsal adaletin tesisi bakımından gerekli görülen sendikalaşma olgusunun, kamu bölümünde var olması gereken disiplin ve hiyerarşik sistemi etkileme potansiyeline sahip olduğu da aşikardır. Sendikalaşmanın disiplini etkileme potansiyelinin bulunması, işin tabiatından kaynaklanmakta olup kural olarak sadece bu münasebetle örgütlenme özgürlüğünün bir kesimi olan sendika kurma hakkının ortadan kaldırılması, demokratik toplum gerekleriyle örtüşmez. Bunun yanında, sıkı bir disiplin ve hiyerarşik tertip gerektiren kimi mesleklerde disiplinin bozulması, kamu nizamını tehdit edici boyutlara ulaşabileceğinden bu üzere durumlarda, kamusal faydaya üstünlük tanınarak ilgili meslekle hudutlu olarak sendikalaşmanın yasaklanması gerekli hale gelebilir. Öbür bir sözle, demokratik toplum nizamının sürdürülmesindeki üstün kamusal fayda, sendikacılığın disiplini etkileme potansiyelini, disiplin temeline dayanan meslekler tarafından ihmal edilebilir olmaktan çıkarmakta ve bu mesleklerde sendikacılığın yasaklanmasına haklı bir temel oluşturabilmektedir.” belirlemeleri yapılmıştır.
7. Anayasanın “Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması” başlıklı 13. unsurunda, “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın sadece Anayasanın ilgili hususlarında belirtilen sebeplere bağlı olarak ve fakat kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın kelamına ve ruhuna, demokratik toplum nizamının ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük unsuruna ters olamaz.”
“Çalışma hakkı ve ödevi” başlıklı 49. hususunda, Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat düzeyini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli önlemleri alır.” düzenlemesine yer verilmiştir.
8. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihadıyla gelişmiş ve yargı organlarınca benimsenerek yargılamada ölçü olarak benimsenen “Ölçülülük kontrolü, “ulaşılmak istenen gayeden yola çıkılarak bu gayeye ulaşılmak için seçilen aracın denetlenmesidir”. Anayasa Mahkemesi ölçülülük unsurunu elverişlilik, gereklilik ve orantılılık ögelerini içerecek formda tanım etmektedir. Birinci öge olan elverişlilik, güdülen maksat ile seçilen araç ortasında bir nedensellik bağının olmasını gerektirir. İkinci öge, güdülen maksada ulaşmayı sağlayacak tıpkı seviyede tesirli, ama hak ve özgürlükler açısından daha az sınırlayıcı bir aracın bulunmamasını söz eder. Bir öbür sözle, seçilen araç mevcut şartlar içinde emel için en uygun seçenek olmalıdır. Üçüncü öge olan orantılılık ise, farklı menfaatler ortasındaki dengeyi ya da karşılıklı ilişkiyi tabir etmektedir.
9. Dava evrakının incelenmesinden, polis memuru olan davacının, Emniyet-Sen ismiyle kurulan bir kamu vazifelileri sendikasına üye olduğu, anılan sendikaya üyeliği, sendikal faaliyetleri nedeniyle davacı hakkında çok sayıda disiplin soruşturması yapıldığı, soruşturmalar sonucunda getirilen teklifler üzerine sendikal faaliyetleri nedeniyle çeşitli disiplin cezalarına çarptırıldığı, bu cezalar ortasında meslekten çıkarma teklifleri, uzun ve kısa vadeli durdurma, aylıktan kesim cezalarının yer aldığı, anılan cezalara karşı açılan davalarda cezaların iptaline ve bu süreç nedeniyle davacının mahrum bırakıldığı nakdî haklarının yasal faizi ile birlikte tazminine karar verildiği, davacının sendikal faaliyetleri nedeniyle maruz kaldığı disiplin cezaları nedeniyle uğradığını ileri sürdüğü manevi ziyanların tazmini istemiyle temyizen incelenen davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
10. Uyuşmazlıkta, davacının ve emniyet hizmetleri sınıfı işçisinin sendikal faaliyetine ait süreç incelendiğinde, emniyet hizmetleri sınıfında yer alan işçinin sendikal faaliyetine ait düzenlemeler konusunda memleketler arası kontratlarla taraf devletlere takdir yetkisi tanındığı, ülkemiz bakımından bu takdir hakkının bu sınıftaki işçi için mutlak yasak olarak düzenlendiği anlaşılmaktadır. Davacı ve bir küme emniyet işçisinin sendikal haklarını kullanmak üzere sendikaya katıldığı, emniyet hizmetleri sınıfı çalışanının sendika kurması ve kurulan sendikaya üye olabilmesine ait Kanun hususunun Anayasa Mahkemesi nezdinde itiraz yoluyla iptal davasına mevzu edildiği, Anayasa Mahkemesince bu yasağın emniyet hizmetleri sınıfı çalışanı açısından oyçokluğuyla Anayasaya muhalif olmadığına karar verildiği, bu süreçte İdarece örgütlenme hakkını kullanan çalışana çeşitli disiplin yaptırımları uygulandığı görülmektedir. Bu disiplin yaptırımları ortasında çalışanın kamu vazifesinden ilişiğinin kesilmesine, çalışma hakkının kısıtlanmasına, maaş ve özlük haklarının elinden alınmasına yol açan meslekten çıkarma yaptırımlarının uygulandığı yahut meslekten çıkarılma tehdidini de içeren soruşturmalara maruz bırakıldığı, bu yaptırımın niteliği dikkate alındığında milletlerarası kontratlarla teminata alınan örgütlenme özgürlüğüne dair bu kadar ağır/ölçüsüz yaptırıma maruz kalan çalışanın yaşadığı iş ortamında dışlanma, pasifize edilme, yalnızlaştırma, değersizlik hissi, ailesinde ve toplumsal etrafında yaşadığı telaş ve tasa, gelecek telaşı, soruşturma, dava açma ve davaları takip kademeleri dikkate alındığında, davacının maddi ve manevi olarak yıpranmadığından kelam etmek imkanlı değildir.
11-Bu durumda, Devlet tarafından emniyet çalışanının sendikal faaliyetine ait bu takdir hakkının yasaklama formunda uygulanmış olmasının, bu hakkı kullanan çalışan bakımından da mutlak ve ölçüsüz sonuçlara yol açmasının demokratik toplumda gerekli olmadığı ve bilhassa meslekten çıkarma yaptırımlarının ölçüsüz uygulandığı sonucuna ulaşıldığından, davacının uzun bir periyodu kapsayan bu süreçte yaşadığı telaş, tasa, dışlanma nedeniyle uğradığı manevi zararın tazmini gerektiği kanısıyla Mahkeme kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ İSMİNE
Karar veren Danıştay Beşinci Dairesince gereği görüşüldü:
Dava, Manisa Vilayet Emniyet Müdürlüğü buyruğunda polis memuru olarak misyon yapan davacı tarafından; Emniyet-Sen’in faaliyetlerine katılması nedeniyle meslekten çıkarılma cezası teklifleri ile muhatap olması ve çeşitli disiplin cezaları ile cezalandırılmasının doğurduğu hüzün, dışlanma ve meslek etrafından soyutlanmanın kişilik haklarını zedelediği, ruh sıhhatinin bozulmasına sebep olduğu ileri sürülerek uğradığı manevi ziyana karşılık 50.000,00 TL ödenmesine karar verilmesi istemiyle açılmıştır.
Manisa 1. Yönetim Mahkemesinin 15.3.2016 tarih ve E:2015/252, K:2016/287 sayılı kararıyla; polis memuru olan davacının almış olduğu disiplin cezalarının, Disiplin Tüzüğü’nde belirlenmiş kural ve yasakların, davacının sendikaya üye olması ve sendikal faaliyetleri nedeniyle ihlal edilmiş olduğu kabul edilerek tesis edilmiş olması ve anılan süreçlerin iptaline ait yargı kararlarının münasebetleri de gözönünde bulundurulduğunda, davacıya verilen disiplin cezalarının salt hukuka alışılmamış olmasının davalı yönetim tarafından “ağır hizmet kusuru” olarak kabul edilmesine hukukî imkan bulunmamakla birlikte; davacının kamu misyonunun sona ermesi korkusu yaşaması, aldığı disiplin cezaları ve nakdî kesintiler nedeniyle toplumda ve toplumsal etrafında aksilikler yaşanmasına, çalışma arkadaşları ortasında yalnızlaştırılması ve dışlanması, kendisinin ve ailesinin kaygılanması, üzülmesi ve ruhsal ve toplumsal sıkıntılar yaşamasına neden olduğu gözönünde bulundurulduğunda olayın davacı istikametinden “ağır manevi” sonuçlara neden olduğunun kabulü gerektiğinden; manevi tazminatın niteliği gözönünde bulundurularak davacının tazminat isteminin 10.000,00 TL’lik kısmının kabulü, anılan fiyatı aşan kısmın ise reddine karar verilmiştir.
Davalı Yönetim, Yönetim Mahkemesi kararının kabule ait kısmının hukuka muhalif olduğunu ileri sürerek temyizen incelenerek bozulmasını istemektedir.
Anayasanın 125. unsurunun son fıkrasında; “İdare kendi hareket ve süreçlerinden doğan ziyanı ödemekle yükümlüdür.” kararına yer verilmiş olup, 2577 sayılı İdari Yargılama Yöntemi Kanunu’nun 2. hususunun (b) fıkrasında idari aksiyon ve süreçlerden ötürü şahsî hakları direkt muhtel olanların tam yargı davası açabilecekleri kurala bağlanmıştır.
Kamu yönetimleri görmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerini yürütürken kanunlara ve genel olarak hukuka uygun hareket etmek zorunda olup, aksi durumda şahısların uğrayacakları ziyanları anılan Anayasa kuralı mucibince tazminle yükümlüdürler.
Yönetimin tazmin yükümlülüğünden kelam edilebilmesi için ortada bir zararın bulunması ve bunun yönetime yüklenebilen bir süreç yahut aksiyondan doğması, öteki bir deyişle ziyanla idari faaliyet ortasında illiyet bağı bulunması gerekmektedir. Manevi ziyanlar da Anayasa’da tabir edildiği biçimiyle tazmin edilmesi gereken zararlardandır.
Yargı içtihatlarında kabul edildiği üzere, manevi tazminat; kişinin manevi bedellerinde meydana gelen eksilme ile duyulan acı, keder ve sarsıntının bir ölçü parayla kısmen de olsa hafifletilmesini sağlamak hedefine yönelik olup, bir manevi tatmin aracıdır. Manevi tazminatın bu niteliği dikkate alındığında, manevi tazminata hükmedilmesini gerektirecek ziyan; mevt, bedensel ziyan ve kişilik haklarına hücum hallerinde kelam konusu olabilecektir.
Dava belgesinin incelenmesinden, polis memuru olan davacının, Emniyet-Sen ismiyle kurulan, kamu vazifelileri sendikasına üye olduğu, anılan sendikaya üyeliği ve sendikal faaliyetleri nedeniyle davacı hakkında çok sayıda disiplin soruşturması yürütüldüğü, soruşturmalar sonucunda getirilen teklifler üzerine sendikal faaliyetleri nedeniyle çeşitli disiplin cezalarına çarptırıldığı, bu cezalar ortasında uzun ve kısa periyodik durdurma, aylıktan kesim cezalarının yer aldığı ayrıyeten kimi soruşturmalar sonucunda meslekten çıkarma teklifleri getirildiği anılan cezalara ait olarak davalar açılığı, dava konusu cezaların iptaline ve bu süreçler nedeniyle davacının mahrum bırakıldığı mali haklarının yasal faizi ile birlikte tazminine karar verildiği, anılar kararların temyiz evresinde olduğu, davacının sendikal faaliyetleri nedeniyle maruz kaldığı disiplin cezaları nedeniyle uğradığını ileri sürdüğü manevi ziyanların tazmini istemiyle temyizen incelenen davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Manevi tazminat; yaşanılan olay nedeniyle duyulan hüznün kısmen giderilmesi emelini taşıyan bir tazminat çeşidi olup, yönetimin her hukuka karşıt süreci nedeniyle duyulan keder manevi tazminata hükmedilmesi sonucunu doğurmayacaktır. Manevi tazminata hükmedilmesini gerektirecek ziyan; kişilik haklarına atak, yargı kararlarının uygulanmaması ve idari süreçlerdeki çok ağır tüzel sakatlıkların bulunması üzere hallerde kelam konusu olabilecek ve her somut olayda olayın oluş biçimi ve niteliği göz önüne alınarak manevi tazminat şartlarının var olup olmadığı yargı organları tarafından belirlenecektir. Lakin, kişinin kendi tavır ve davranışları nedeniyle duyduğu keder ve acı nedeniyle idarece tazmini gereken manevi zararın doğduğundan kelam edilemeyeceği de açıktır.
Bu durumda, davacının meslekten çıkarılması teklifiyle müsabakasına ve çeşitli disiplin cezaları almasına neden olan süreçlerin hukuka karşıtlığı tespit edilmiş ise de; her hukuka alışılmamış süreç nedeniyle duyulan ıstırap manevi tazminat ödenmesini gerektirmeyeceğinden olayın gelişimi ve mahiyeti değerlendirildiğinde, olayda davalı yönetimin ağır hizmet kusurunun bulunmadığı, münasebetiyle davacıya manevi tazminat verilmesini gerektirecek koşulların oluşmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, Manisa 1. Yönetim Mahkemesinin 15.3.2016 tarih ve E:2015/252, K:2016/287 sayılı kararının; 2577 sayılı İdari Yargılama Metodu Kanunu’nun süreksiz 8. unsuru mucibince uygulanmasına devam edilen 3622 sayılı Kanun ile değişik 49. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendi uyarınca BOZULMASINA, üstte belirtilen konular gözetilerek tekrar bir karar verilmek üzere belgenin ismi geçen Mahkemeye gönderilmesine, bu kararın bildiri tarihini izleyen 15 (onbeş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 06.12.2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
Memurlar
