Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Siyaseti Heyeti (PPK) toplantı özetinde, “Gelişmekte olan ülkelerin portföy piyasalarında, iyileşen risk algısına bağlı olarak, bir evvelki PPK periyodunu takiben yüksek ölçülü girişler devam etmiştir.” tabirlerine yer verildi.
Heyetin 21 Ocak’taki toplantısına ait yayımlanan özette, aralık ayında tüketici fiyatları yüzde 1,25 arttığı, yıllık enflasyonun 0,57 puan yükselerek 2020 yılını yüzde 14,60 düzeyinde tamamladığı belirtildi.
Enflasyondaki yükselişte temel mal kümesinin ana belirleyici olduğu söz edilen özette, güç enflasyonunun memleketler arası petrol fiyatlarına bağlı olarak yükselirken, hizmet enflasyonundaki artışın sonlu kaldığı bildirildi.
Özette, besin fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle güçlü artış eğilimini korurken, küme yıllık enflasyonunun baz tesiriyle bir ölçü gerilediği aktarıldı.
Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ve eğilimlerinin besbelli artış kaydettiği vurgulanan özette, besin ve alkolsüz içecek fiyatlarının aralık ayında yüzde 2,53 arttığı lakin küme yıllık enflasyonun baz tesiriyle 0,47 puan düşerek yüzde 20,61’e gerilediği kaydedildi.
İşlenmiş ve işlenmemiş besin yıllık enflasyonları sırasıyla yüzde 15,52 ve yüzde 26,34 olduğu bildirilen özette, “Mevsimsellikten arındırılmış taze meyve ve zerzevat fiyatları kasım ve aralık aylarında birikimli yüzde 10 civarında artmıştır. Taze meyve ve zerzevat dışı besin kümesinde, memleketler arası fiyatlardaki sert yükselişler ve birikimli döviz kuru tesirleri belirleyici olmuştur. Temel besin eserlerinden yumurta, beyaz et, pirinç ve bakliyat fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi devam etmiştir. İşlenmiş besin fiyatlarında ekmek ve tahıllar yükselişini sürdürürken, katı ve sıvı yağlardaki yüksek oranlı artışlar sürmüştür. Katı ve sıvı yağ kümesinde son dört ayın birikimli artışı yüzde 20’yi aşmıştır. Yüksek frekanslı bilgiler, çiğ süt referans fiyatındaki artışın ilgili besin eserlerine geniş bir yayılımla yansıdığına işaret etmektedir.” sözlerine yer verildi.
Özette, güç kümesinde fiyatların aralık ayında yüzde 1,47 oranında arttığı yıllık enflasyonun yüzde 5,64’e yükseldiği belirtildi.
Bu artışın ana sürükleyicisin memleketler arası petrol fiyatlarındaki artışa bağlı olarak yüzde 3,5 artan akaryakıt fiyatları olduğu söz edilen özette, ocak ayında Türk lirasındaki paha çıkarına rağmen ham petrol fiyatlarının daha yüksek bir oranda artması ve yönetilen fiyatlarda yapılan artışlarla, küme enflasyonunun yükselişini sürdürmesinin beklendiği bildirildi.
Özette, temel mal fiyatlarının Aralık ayında yüzde 1,42 arttığı küme yıllık enflasyonun 1,92 puan yükselerek yüzde 17,24 olduğu aktarıldı.
Gecikmeli döviz kuru tesirleri ve milletlerarası metal fiyatlarındaki artış eğilimine bağlı maliyet baskıları ve toplam talep şartları güçlü mal kümesi fiyatlarındaki güçlü artış eğilimini desteklediği vurgulanan özette, sağlam mal fiyatlarındaki süratli artışların alt kalemlere yayıldığı gözlenirken, küme yıllık enflasyonu yüzde 30,40’a ulaştığı kaydedildi.
Özette, şu tabirlere yer verildi:
“Döviz kuru geçişkenliğinin daha gecikmeli gözlendiği öteki temel mallar enflasyonundaki kademeli yükseliş devam etmiştir. Giyim ve ayakkabıda ise zayıf seyreden talep şartları fiyatların bir yıl evvelki düzeyinin altına düşmesine neden olmuştur. Şura, sektörel talep şartlarındaki salgın kaynaklı ayrışmanın enflasyona tesirlerini kıymetlendirmiş ve önümüzdeki periyotta giyim kümesine yönelik turizm kaynaklı üst taraflı risklere işaret etmiştir.”
Hizmet fiyatlarının aralık ayında yüzde 0,59 oranında arttığı küme yıllık enflasyonun 0,24 puan yükselerek yüzde 11,66 olduğu belirtilen özette, yıllık enflasyonun lokanta-otel ve ulaştırma hizmetlerinde yataya yakın seyrederken, öbür alt kümelerde yükseldiği söz edildi.
Besin enflasyonundaki artışa karşın, salgına bağlı kısıtlamaların da tesiriyle lokanta-otel yıllık enflasyonu görece yatay seyrettiği aktarılan özette, öte yandan, hizmet dalının birtakım kalemlerine getirilmiş olan KDV indirimlerinin uzatılmasının enflasyon görünümünü olumlu etkilediği belirtildi.
Heyetin salgına bağlı dinamiklerin hizmet enflasyonunu sınırladığı değerlendirmesinde bulunduğu tabir edilen özette, konaklama, eğitim, ulaştırma, cümbüş ve kültür hizmetleri kalemlerinde enflasyonun görece düşük seyretmesi nedeniyle, yıl içerisinde olağanlaşma süreciyle temaslı üst taraflı risklere işaret edildiği aktarıldı.
Özette, buna ilaveten kimi konsey üyelerinin enflasyon gayelerine kıyasla yüksek gerçekleşen taban fiyat artışının, hizmet fiyatları ve artan enflasyon katılığı kanalıyla enflasyon görünümünü olumsuz etkileyeceğini değerlendirdiği vurgulandı.
Enflasyon beklentilerinin yüksek seyrettiği söz edilen özette, “Kurul, TCMB beklenti anketine nazaran yüzde 11,15 seviyesindeki yıl sonu enflasyon beklentisinin 2021 yıl sonu iddia maksadına yakınsaması için para siyasetindeki sıkı duruşun kararlılıkla sürdürülmesi gerektiği konusunda hemfikir olmuştur. Bununla birlikte, fiyatlama davranışları açısından anket bazlı ve piyasa fiyatlamalarına dayalı beklentilerin bilgi kıymeti tartışılmıştır.
Gelecek on iki aya ait enflasyon beklentisi 0,31 puan azalışla yüzde 10,53’e, gelecek yirmi dört ay beklentisi ise 0,10 puan düşüşle yüzde 9,14’e gerilemiştir. Kimi Heyet üyeleri, enflasyon görünümü üzerinde tesirli olması beklenen taban fiyat ve yönetilen fiyatlardaki haber akışına karşın orta vadeli beklentilerin iyileşmesini, para siyasetindeki sıkı duruşla ilişkilendirmiş ve enflasyonla gayret kararlılığının, beklentilerin çıpalanmasında kritik rol oynayacağı değerlendirmesinde bulunmuştur.” değerlendirmesine yer verildi.
-Enflasyonu etkileyen ögeler ve riskler
Global iktisada dair dataların üçüncü çeyrekte başlayan kısmi toparlanmanın devam ettiğine işaret ettiği vurgulanan özette devam eden aşılama çalışmalarına rağmen, son periyotta artış gösteren Kovid-19 olayları nedeniyle global iktisada ait belirsizliklerin değerini koruduğu belirtildi.
Özette, Avrupa ülkelerindeki salgına bağlı kısıtlamaların daha çok hizmetler dalı üzerinde tesirli olduğu, imalat sanayi faaliyetlerindeki olumlu seyrin korunduğu söz edildi.
Bölgeye yapılan ihracatın güçlü seyrinin bu görünümü teyit ettiği aktarılan özette, şu sözlere yer verildi:
“Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler genişleyici nakdî ve mali duruşlarını sürdürmektedir. Gelişmiş ülkelerde uzun vadeli faiz oranları tarihî düşük düzeylerdeki seyrini sürdürürken, gerek merkez bankalarının açıklamaları gerekse piyasa beklentileri, düşük faiz ortamının uzun bir mühlet devam edeceğine işaret etmektedir. Uygulanan siyasetlerin finansal piyasalar, büyüme ve istihdam üzerindeki aktifliği, ülkeler prestijiyle salgının seyri ile siyaset alanlarının büyüklüğüne nazaran farklılaşabilecektir. Gelişmekte olan ülkelerin portföy piyasalarında, iyileşen risk algısına bağlı olarak, bir evvelki PPK periyodunu takiben yüksek ölçülü girişler devam etmiştir. Ocak ayında gelişmekte olan ülkeler genelinde borçlanma senedi piyasalarına girişlerin arttığı, pay senedi piyasalarına girişlerin ise bir ölçü azaldığı görülmektedir.”
Özette, ham petrol fiyatlarının bir evvelki PPK devrini takiben güçlü bir artış kaydettiği belirtildi.
Buna ek olarak, başta ziraî eserler ve endüstriyel metaller olmak üzere güç dışı emtia fiyatlarında süregelen yükseliş eğiliminin üretici ve tüketici enflasyonunu olumsuz etkilediği aktarılan özette, imalat sanayiinde temel girdi sağlayıcıları olan kağıt ve ana metal kesimlerinde enflasyonun epeyce yüksek seyrettiği vurgulandı ve bu ve ilişkili bölümlerde tedarik müddetlerinin uzamasıyla arz kısıtları daha besbelli hale geldiği kaydedildi.
Üretici enflasyonunun yüksek seyrinde öne çıkan öteki kalemlerin bitkisel yağlar, hayvan yemleri, taşıt ve elektronik eserler olduğu aktarılan özette, “Bu kalemler, besin ve sağlam mallar kanalıyla tüketici enflasyonu üzerinde tesirli olmaktadır. Şura, Türk lirasındaki değerlenmeye karşın enflasyonist baskıların sürmesinde emtia fiyatlarının değerli rol oynadığına işaret etmiş ve önümüzdeki aylara ait üst istikametli risklere dikkat çekmiştir. ” sözlerine yer verildi.
İktisadi faaliyet güçlü bir seyir izlediği tabir edilirken kasım ayında sanayi üretim endeksinin aylık bazda yüzde 1,3, yıllık bazda ise yüzde 8,7 oranında arttığı vurgulandı.
Böylece, üretimin ekim-kasım devrinde üçüncü çeyreğe nazaran yüzde 4,2 artış kaydederek güç kazandığı belirtilen özette, şunlara vurgu yapıldı:
“Ciro ve perakende satış hacmi endeksleri de üçüncü çeyreğe nazaran kuvvetlenirken, iktisadi faaliyet turizm ilişkili kollar haricindeki hizmetler ve ticaret bölümünde hayli canlı seyretmiştir. Böylece, sanayi ve hizmet kesimlerinde salgından olumsuz etkilenen kümeler haricinde geniş bir yayılımla salgın öncesi seviyeler aşılmıştır. Ocak ayına ait anket göstergeleri, imalat sanayi kapasite kullanım oranındaki artışın devam ettiğine, bu eğilimin orta malı ve sağlam mal kesimlerinde belirginleştiğine işaret etmiştir. Bilhassa, beyaz eşya dalını de içeren elektrikli teçhizat imalatında hem iç hem dış talebin güçlü seyri ve bunun enflasyona yansımaları dikkat çekmektedir.
İstihdam dataları de sanayi bölümündeki güçlü görünümü teyit etmektedir. Salgına bağlı kısıtlamaların iktisat üzerindeki aşağı taraflı tesirleri, geçtiğimiz yılın ikinci çeyreğine kıyasla daha sonlu seyretmekle birlikte, hizmetler ve temaslı kesimlerdeki yavaşlama ve bu bölümlerin kısa vadeli görünümüne dair belirsizlikler devam etmektedir. Artan olay sayıları nedeniyle Kasım ayı başlarından itibaren getirilen kısıtlamalar ülke genelinde hareketliliği değerli ölçüde azaltmıştır. Salgının birinci periyodunda olduğu üzere seyahat, yemek ve cümbüş bölümleri kısıtlamalardan en çok etkilenen faaliyet kolları olmuştur. Heyet, salgın dinamikleri ve makro siyaset bileşimi çerçevesinde ortaya çıkan sektörel ayrışmaların enflasyon üzerindeki tesirlerinin ve gelecek periyoda dair içerdiği risklerin takip edilmesi gerektiğini değerlendirmiştir.”
(SÜRECEK)
Memurlar
