Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Nureddin Nebati, Merkez Bankasının 128 milyar dolarlık rezervine ait tenkitlere karşılık verirken, ülkenin kendisinden değil dünyadaki konjonktürden kaynaklanan süreci atlatmak için bu süreçlerin yapılmasının elzem olduğunu bildirdi.
Nebati, AA muhabirine, geçen yıl tüm dünyayı tesiri altına alan bir salgın yaşandığını ve gelişmiş ekonomiler de dahil tüm dünya ekonomilerinde küçülmeler görüldüğünü söyledi.
Türkiye’nin bu süreçte sağladığı dayanaklarla öteki ülkelerden önemli formda ayrışarak farkını ortaya koyduğuna işaret eden Nebati, dünyada iktisadın ve ticaret hacminin daraldığı, gelişmiş ve gelişmekte ülke iktisatların küçüldüğü bu türlü bir devirde Türkiye’nin yüzde 1,8’lik büyüme kaydettiğini lisana getirdi.
Nebati, makroekonomik göstergeler açısından bakıldığında, Türkiye’nin AB tarifli genel idare borç stokunda AB ortalamasının epey altında kaldığına dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Türkiye geçen yıl böylesi büyük bir salgının tesirlerine karşın çok önemli ayrıştı. Ülkemizde açılan şirket sayısı 2019’da 85 binken, 2020 yılında yüzde 20,6’lık artışla 103 bine kadar çıktı. Öte yandan, kapanan şirket sayısı da yüzde 13,5’lik artışla 16 bine çıkmış. Demek ki krizin en ağır yaşandığı devirde açılan şirketlerin sayısı, kapananların katbekat üstünde. Ayrıyeten karşılıksız çıkan çeklerin toplam çeklere oranı 2020 Mart ayında yüzde 1,7 idi. Geçen 1 yıllık müddette bu oran yüzde 1’in altına inerek, yüzde 0,9’a kadar geriledi. Merkezi idare bütçe açığının gayrisafi ulusal hasılaya oranı da yüzde 3,4 oldu. Dünya ortalaması ise yüzde 10,8’lerde. Genel idare bütçe açığı da yüzde 5,4 ile gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin altında. Bankacılıkta tahsili gecikmiş alacak oranı yüzde 4 civarında, sermaye yeterlilik oranı da 18,2 oldu. Bu oran dünya ülkeleri içindeki kıymetli ayrışmanın göstergesi. Gerçek kesitin döviz açık konumu da geçen yıl azaldı. İhracatta da önemli artış oldu ve Mart 2021’de tüm vakitlerin en yüksek aylık sayısına ulaşılarak 19 milyar dolarlık ihracat gerçekleşti. Bütün bu sayılar ve oranlar açıkça gösteriyor ki Türkiye’nin gerçek iktisadı ve finansal altyapısı böylesi büyük bir krizde bile sarsılmayacak kadar sağlamdır.”
– “Kriz idaresini muvaffakiyetle sürdüren bir hükümet var”
Türkiye’nin geçen yıl aldığı salgın tedbirleriyle bilhassa üretimde farklılığını ortaya koyduğunu ve üretim göstergelerinin de güçlü seyrettiğini belirten Nebati, “Geçen yıl martta birinci hadisenin görülmesiyle birlikte Sayın Cumhurbaşkanı’mız, Hazine ve Maliye Bakanı’mız ve iktisat idaremiz net duruş sergiledi ve proaktif bir yaklaşımla daha salgının en başında ekonomik tedbirleri devreye soktu.” dedi.
Nebati, bu süreçte alınan vergi, prim ertelemeleri, kısa çalışma ödeneği üzere tedbirler sayesinde, çalışan ve patronların önünü görebildiğini tabir ederek, salgından etkilenen işletmelerin zorlayıcı sebep hali kapsamına alındığını, üretimin devamı için krediler verildiğini, kira ödemelerinde imkanlar sağlandığını, stopaj oranlarının düşürüldüğünü, KDV indirimlerine gidildiğini, ciro kaybı ve kira dayanakları verildiğini vurguladı.
Çalışma hayatında da minimum fiyat dayanağı, emekli maaşı artışı ve muhtaçlık sahibi ailelere yardım üzere düzenlemeler yapıldığını, İstihdam Kalkanı Paketi’nin kamuoyuyla paylaşıldığını anımsatan Nebati, “Türkiye’de çalışan ve patron şu konunun farkında, başına bir sorun geldiğinde bu badireyi giderecek önlemleri alacak liyakatli bir idare var. Vatandaşın sorunlu bir durumla müsabakasına müsaade vermeden, onları mağdur etmeden gerekli önlemleri evvelce alabilen ve kriz idaresini muvaffakiyetle sürdüren bir hükümet var.” diye konuştu.
Türkiye’nin büyümesi ile ihracat ve üretimdeki artışın, verilen krediler, genişlemeci önlemler ve üretimin devamı için her türlü mahzurun ortadan kaldırılmasıyla sağlandığını lisana getiren Nebati, şu değerlendirmede bulundu:
“Peki bütün bunlar nasıl oldu? İktisat idaresi bunları yaparken ülke içindeki bütün enstrümanları kullanmak durumunda. Yalnızca bir enstrümana bağlı kalarak, alışılmış, Ortodoks, dogmatik hale gelmiş niyetleri uygulayarak bir yere varamazsınız. Ne yapacaksınız? Eldeki konjonktüre nazaran alternatif kanallar oluşturacaksınız, tüm alanlardaki araçları kullanacaksınız, finansmanla ilgili araçlar, nakdî araçlar, üretime ait araçlar neyi gerektiriyorsa onu kullanmak zorundasınız. ‘Dünyada yalnızca çeşitli vakit dilimlerinde, örneğin 50 sene evvel, 10 sene evvel kullanılmış metotlara hapsolunur ve yeni bakış açıları üretmekte yetersiz kalınırsa ülke iktisadı ve toplumsal altyapı ziyan görür. Buna karşılık süratli karar alabilen, kararları uygulamaya geçirebilen, uygulamaların sonuçlarını takip eden ve global ölçekteki gelişmeleri de perspektif içine katan bir idare uyguladığınız vakit ülke içindeki birçok sorunu aşma noktasına gelirsiniz.”
– “Dünyanın kara gününde Türkiye’yi ak günlere döndürecek önlemler aldık”
Nebati, Merkez Bankasının 128 milyar dolarlık rezervi konusunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın, Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun açıklamalarının göz gerisi edilip, palavra ve ithamlar üzerinden hareket edildiğini belirterek, mevcut olumlu şartların negatife dönmesi noktasında adeta ruhsal bir harekat yürütüldüğünü söyledi.
Türkiye’nin 2020’de salgın ve ekonomik akınlar yanında, Akdeniz, Karadeniz, Suriye, Libya, Irak üzere alanlarda da haklı bir çaba sürdürdüğünü vurgulayan Nebati, “Aynı vakitte ülke içinde yalnızca Recep Tayyip Erdoğan tersliği üzerinden ilerleyen ve ‘AK Parti ve Recep Tayyip Erdoğan gitsin de ülkede ne olursa olsun.’ diye düşünenlerin oluşturduğu bir ortam meydana getirilmeye çalışılıyor. Halbuki ki Türkiye bu haklı uğraşlarını gerçekleştirirken, atmış olduğu her adımda mutlak suretle müspet ayrışıyor. Uydurma gündemler ve karalama emelli ithamlar son bulsa, Türkiye bir rahat bırakılsa aslında ülkemiz çok daha ileri noktalara gidecek.” değerlendirmesinde bulundu.
Merkez Bankası rezerviyle ilgili tartışmalarda “Kara gün rezervlerini harcadınız.” istikametinde tenkitlerde bulunulduğunu anımsatan Nebati, şu sözleri kullandı:
“Kara günden kastınız nedir? Tüm dünya salgınla savaşırken ve son 100 yılın en büyük musibetiyle karşı karşıya kalınmışken bunu kara gün olarak görmemek için ya gözlerinizin kör ya da niyetinizin makûs olması lazım. Tüm dünyanın etkilendiği bir süreçte kara gün tarifini iyice düşünmek lazım. Daha bundan karası yok ki. Biz geçen yıl tüm dünyanın kara gününde Türkiye’yi ak günlere döndürecek önlemler aldık. Bundan ötürü 128 milyar dolara dair palavralar ve ithamlar daima gündeme getiriliyor. Meğer biliyoruz ki düzmece ithamlarda bulunanların ellerinde tek bir somut şey yok.”
Nebati, yapılan uygulamaların iktisat literatüründe olmadığı tenkitlerine karşılık, “Karşılaşılan meşakkatlerin giderilmesi noktasında bir irade ortaya koyarsınız ve o irade çerçevesinde ilgili enstrümanları en optimal halde kullanırsınız. Onun dışındaki itirazlar dogmatik bir yaklaşımdır.” diye konuştu.
– “İnternet sayfasına girmeniz yeterli”
Bakan Yardımcısı Nebati, 2002 yılında 27,5 milyar dolar olan Merkez Bankası rezervinin, 2006-2011 devrinde ortalama 73 milyar dolara, 2020’de de 93,2 milyar dolara ulaştığını, bugün de 89-90 milyar dolarlık rezerv bulunduğunu belirterek, şunları söyledi:
“Yani rezerv yerinde duruyor ancak bu rezerv kapsamında son 2 yıl içinde iktisat idaresi çok değerli bir şey yaptı, ülke dışındaki altınları Türkiye’ye getirdi. Bugün 710 ton civarında altın rezervimiz var. ‘Bu nerede?’ diye soruyorlar. Bütün kırılımları aşikâr. Merkez Bankası dünyanın en şeffaf bankalarından biridir. Tüzel ve teknolojik bir altyapısı ve deneyimli bir takımı var, nerede ne yapılacağı, kimin nelerden sorumlu olduğu belirli. Hakikaten milletlerarası standartlarda kontrole açık, Sayıştay tarafından da denetlenen Merkez Bankası, Türkiye’nin en kıymetli ve değeli kurumlarından biri. Bir bilgiye ulaşmak istediğinizde yalnızca internet sayfasına gireceksiniz, o sayfada aradığınız tüm datalar şeffaf halde var. Bunu biraz finansal bilgisi olan, muhasebeden, iktisattan anlayan rastgele bir kişi girip yapabilir. Sayılar üzerinden farklı yorumlar yapılabilir ancak bu yorumlar bir kurumu suçlayacak hale dönüşünce ülkemize ziyan veriyor. Dediğim üzere, Merkez Bankası bu ülkenin en kıymetli kurumlarından birisi. Kullandığı araçlar, yol ve formüllerin hepsi yasal çerçeve içinde bağıtlanmış durumda.”
2002 yılında 1 milyar dolar karşılığı altın rezervi varken, 2020’de bu sayının neredeyse 40 kat artışla 43,2 milyar dolara ulaştığını belirten Nebati, şu anda Merkez Bankasını kar elde etmekle suçlayan bireylerin kendi idareleri periyodunda de bankanın kar ettiğine dikkati çekti.
Nebati, bankanın 2002’de 2,6 milyar lira olan ihtiyat akçesinin de 2020 sonu prestijiyle 6 milyar lira olduğunu söz ederek, “128 milyar dolar nereye gitti sorusunun cevabı da Merkez Bankasının bilançosunda yer alıyor ve burada görünüyor. Güya 128 milyar dolar buharlaşmış gitmiş ve birilerine bilerek gönderilmiş biçiminde bir şeye dönüştürüyorlar. Döviz alım satımı, piyasa yapan bankaların yer aldığı elektronik süreç platformunda gerçekleşiyor. Bu işlerin nasıl olduğunu herkes bilir. Burada taraflar katiyetle birbirini görmüyor. Süreç gerçekleştikten sonra kimin ne aldığını görebiliyorsunuz. Bu süreç tipi dünyadaki hangi Merkez Bankasına giderseniz gidin bu halde yürüyor. Elektronik süreç platformundan ari süreç yapılması mümkün değil.” diye konuştu.
– “Kimsenin kurumlarımızı yıpratmaya, karamsarlık yaymaya hakkı yok”
Nebati, Türkiye’nin bu süreçten kimsenin burnu kanamadan, kimse ziyan görmeden ve birisi bankaya gittiğinde geri çevrilmeden çıktığını aktararak, şu sözleri kullandı:
“Merkez Bankasının operasyonel davranması, iktisat idaresinin bu işi nasıl yöneteceğini biliyor olması bu olumlu sonuçları doğurdu. Geçen yıl bu önlemleri almamış olsaydık, üretimi desteklememiş olsaydık, beşerler işlerini kaybetmiş, işletmeler kapanmış olsaydı, beşerler muhtaç, umutsuz kalsaydı daha mı iyi olurdu? 2020 yılında yaşanmış bu kadar şeyden sonra elinizde bir imkan var ve bu imkanla siz önünüzü açacak önlemleri kullanmadığınız takdirde aslında hata işlemiş olursunuz. Ülkenin kendisinden değil, dünyadaki konjonktürden kaynaklanan süreci atlatmak için bu süreçleri yapmanız elzemdir. Merkez Bankası, Hazine hesapları üzerinden süreçlerini yapıyor, dövizi piyasaya veriyor, sonra swap süreçleri yoluyla dönerek tekrar Merkez Bankasına geri gelmiş oluyor. Bir sirkülasyon ve döngü var. Bu döngü içinde Merkez Bankası muhtaçlıklarını karşılıyor, yabancıların, yerleşiklerin, gerçek kesimin taleplerini karşılıyor, cari açığın finansmanını karşılıyor. Bugün de Merkez Bankası rezervlerini 90 milyar dolar civarında koruyarak muhakkak bir noktaya geliyor.”
Bir krizle karşı karşıya kalınca onun nasıl yönetileceğinin kıymet taşıdığını vurgulayan Nebati, şunları kaydetti:
“Çalışan işini kaybetme korkusu taşıyor mu? Taşımıyor. Patron işini devam ettirme ümidini taşıyor mu? Taşıyor. Bu umudunu taşıyanların büyük kısmı yurt içi yerleşikler diye tabir ettiğimiz 50 milyar dolarlık borç yükümlülüğü azalanlar. Onlar bu taleplerde bulunurken, Merkez Bankası ya da iktisat idaresi bu talepleri karşılamamış olsaydı, bugün rahat formda üretim yapan üretim devlerinin büyük kısmı krizle karşı karşıya kalmış olurdu. Bu 50 milyar dolarlık yurt dışı borç yükümlülüğünü azaltanların da sesini yükseltmesi lazım. Kimsenin kurumlarımızı yıpratmaya, karamsarlık yaymaya hakkı yok. Yapan muhalefet, ülke düşmanlığı demek değildir. Yapan muhalefet, ülke yöneticilerine düşmanlık demek değildir, ülkenin yöneticisi gitsin de ülkenin başına ne gelirse gelsin demek değildir.”
Memurlar
