Türkiye iktisadına dair her şey Gece Görüşü’nde masaya yatırılıyor. Hande Fırat moderatörlüğünde gazeteciler Hakan Çelik ve Hacer Boyacıoğlu soruyor; Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan yanıtlıyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın açıklaması şu biçimde;
2020 yılının başının itibaren kovid hadisesine ile karşı karşıyayız. BU tarihimizin en büyük krizlerinden. Mart aylarında şöyle bir tablo ortaya çıktı; Nisan mayıs üzere bu sorundan kurtulacağız yaklaşımı kelam konusu idi DSÖ bunun kolay geçmeyeceğini tabir eden açıklamalar yaptı. Bunun ardından ülke yöneticileri DSÖ’nün bu açıklamasını eleştirdiler, ancak baktığımızda 2020 yılının ikinci çeyreğinden itibaren inanılmaz bir sorun ile karşı karşıya kaldığımız daima birlikte gördük. Global büyümeye baktığımızda bir daralma kelam konusu. Gelişmiş ülkelere bakınca bu oranın daha artığını görüyoruz. Tedarik zincirlerinde inanılmaz sorunlar çıktı. Kovid öncesi biz Brexit’i ABD-Çin ticari savaşlarını tartışıyorduk. Kimsenin aklına bu gelmedi.
Önemli bir genişlemeye gidildi. Özelikle merkez bankaları mali bir genişlemeye gittiler. Borçlanma tarafına bakınca dramatik bir tablo ile karşı karşıya kaldığımızı görüyoruz. Özel kısmın borçlarının dahil edince 24 trilyon dolarlık bir borçlanmada artış kelam konusu. Önemli bir borçlanma gerçekleşti kovid ile birlikte.
Isınan hava ile birlikte kovidin tesirinin azalacağını düşünüyorduk. Ekonomik boyut değil toplumsal boyut açısından da hiç görmediğimiz bir şeyle karşı karşıya kaldık.
Salgın başladığından beri 114 milyon insan işsiz kaldı. Sıkıntıları tüm ülkeler yaşadılar.
Tasarruf oranlarında global ölçekte önemli artışlar kelam konusu oldu. Beşerler seyahat edemiyorsa alışveriş yapamıyorsa sonuçta bu beşerler bunları tasarruf ettiler ve önümüzdeki süreçte apayrı bir tablo ile karşı karşıya kalacağız. Önemli bir ekonomik aktivitede daralma kelam konusu oldu. 2021’den itibaren açıkçası güçlü bir büyüme bekleniyor. Global ölçekte yüzde 6 oranında bir büyüme bekleniyor. Ekonomik aktivite epey canlı. Şu an için diyorum, bilhassa sanayii dalı başta olmak üzere ekonomik aktivitelerin canlı olduğunu söyleyebilirim. Ekonomik canlanma şunu da söylemek istiyorum; 2021 için baz tesirinden kaynaklanan da bir büyüme kelam konusu lakin bundan sonraki süreçte neler olacak.
Borçlanma devam ediyor. Dünya bu sorun ile yüzleşmek zorunda. Ülkeler nasıl bir davranış içerisinde olacak? BU1-2 yıllık süreçte çözülecek değil. Yalnızca borçlanma değil kalıcı norm halleri ile karşı karşıyayız. Turizm ulaştırma kesimlerinde bunları görebiliyoruz. Yarın farklı bir hadise ile karşı karşıya kalmayacağımızın garantisin kimse vermez. BU tıp riskler kelam konusu.
“Uzaktan çalışma önemli formda yaygınlaşacak”
Dijitalleşme konusunda epeyce iyiyiz. İstediğimiz noktada olduğumuzu söyleyemem ancak önemli adımlar attık . Model fabrikalar bir manada oradaki sanayicilerin dijitalleşmesine imkan sağlayan bir altyapı aslında. Uzaktan çalışma yeniden en yaygın konulardan bir olacak.
Uzaktan çalışmanın önemli ölçüde yaygınlaşacağını düşünüyorum. Artık büyük ofisler yerine insanların bulundukları yerden çalışabilecekleri ortamlar her geçen gün artacak.
Yazılık bölümü başta olmak üzere bu alanlara yönelik, nasıl bir hizmetler kesimindeki üzere yoğunluğu önümüzdeki süreçte göreceğiz.
“Neyi istersek onu üretebiliyoruz”
Tedarik zincirlerinde önemli bir kopuş kelam konusu oldu. Örneğin AB gereksinimini Çin’den temin edemedi. Biz de benzeri sorunlar ile karşı karşıya kaldık. Hem talep hem de arz istikametiyle önemli bir şok ile karşı karşıya kaldık. Artık bölgesel tedarik merkezleri oluşturmak zorundayız anlayışı konuşulmaya başladı. Türkiye pozisyonu ve nitelikli insan altyapısı dinamik nüfusu itibariyle AB ile gümrük birliği muahedesinin olmasıyla bunlara bütün baktığımız vakit Türkiye büyük bir avantaj sunuyor. Türkiye eser çeşitliliği itibariyle gelişmekte olan ülkeler ortasında en önde yer alan ülkelerden birisi. Biz istediğimiz her şeyi üretebiliyoruz. Türkiye inanılmaz bir eser çeşitliliği prestijiyle büyü bir kapasiteye sahip.
Biz mümkün olduğu ölçüde kendi ülkelerimizde üretimi sağlayalım. Şayet bunu yapamıyorsak bu Euro bölgesinde bu merkezleri oluşturalım biçiminde bir yaklaşım ortaya çıktı.
Bilhassa ocak ayından itibaren biliyorsunuz ABD’nin 10 yıllık iddialarında önemli bir artış oldu. 4 aylık süreçte yüzde 80’lik bir ABD tahvil artışları oldu.
“Küresel ölçekte uyuma muhtaçlık var”
Faizin artmasıyla birlikte gelişmekte olan ülkelere fon akışı neredeyse durma noktasına geldi. 2021’in birinci çeyreğinde gelişmekte olan ülkelere sermaye akımı aşağı üst 200 milyon dolar mart ayında bu sermaye akım yalnızca 10 milyon dolar. Bilhassa finansman muhtaçlığı olan gelişmekte olan ülkelerin önümüzdeki süreçte zorlanacağını da buradan tabir etmek istiyorum .
Bu türlü bir süreç, global ölçekte değerli bir uyuma muhtaçlığımız var. G-20 ülkeleri AB ülkeleri milletlerarası kuruluşlar. Trump devrinde bu kuruluşluların aktifliği bir ölçüde azalmıştı ABD’nin yeni idare ile birlikte yine ön plana çıktığın görüyoruz.
Bir diğer sorun daha geliyor, faiz artımı ile birlikte. Enflasyon oranlarında da global ölçekte bir artış trendine girildiğini görüyoruz.
Koronavirüsle gayrette ne çeşit dayanaklar verildi?
Kovid sürecini Türkiye nasıl yaşadı buna genel olarak baktığımız vakit, sıhhat açısında Türkiye çok başarılı bir imtihan verdi. Bu imtihanda da Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin getirdiği avantajlar kullanıldı. Çok süratli formda kararlar çıkartılarak sorunun çözülmesi ismine önemli adımlar atıldı. Sıhhat dalında birtakım ülkeler önemli sorunlarla kalırken Türkiye bu alanda en ufak bir dert ile karşı karşıya kalmadı. Çok başarılı bir imtihan verildi. Ben huzurlarınızda Cumhurbaşkanımıza ve Sıhhat Bakanımıza teşekkür etmek istiyorum . Hastanelerimizde en ufak bir sorun yaşamadan atlattık. Sorun yaşayan vatandaşlarımız oldu tüm dünyada olduğu üzere fakat sıhhat alanında bu süreci çok başarılı geçirdik. Mart ayı ile birlikte kovid sorunu ile karşı karşıya kaldık. Burada bizim için en öncelikli alanlardan biri işgücü piyasasının ayakta kalması. Şayet bu piyasa ayakta kalmazsa mevcut tesisleriniz durursa bunları tekrar aktive etmeniz hayli güç. Şubat ve nisan devrinde 2,5 milyon vatandaşımız işsiz kaldı. Geçen yıldan bahsediyorum. 2020 Şubat ve Nisan ayı ortasında 2,5 milyon vatandaşımız işsiz kaldı. İşsiz sayısını daha da artma eğilimi de kelam konusu idi lakin çok önemli önlemler aldık. KÇÖ ve kredi takviyesi düzenlemeleri yapıldı. 2020 yılında 1.3 milyon 2019 yılına nazaran bir istihdam kaybımız olmakla birlikte lakin 2021 martına baktığımız vakit 2020’ye nazaran daha iyi pozisyonda olduğumuzu tabir etmek istiyorum.
Virüsle gayrette 133, 7 milyar lira harcadık.
Şu an programa koyduğumuz dayanaklar var. KÇÖ var. Lokantalara uyguladığımız dayanak düzenekleri var. Toplumsal yardımlaşmalara başlatmış olduğumuz dayanaklar var. Esnafa yönelik dayanaklar var. Haziran sonuna kadar yapılacak takviyeleri dahil ettiğimiz vakit 20-21 yılı için 175,7 milyar liraya tekabül ediyor. Yaklaşık bu kadar bir harcama yapmış olacağız.
Biz kovid hadisesinin bu kadar uzun süreceğini öngörmemiştik. Hayli iyi gidiyoruz. İmkanlarımız ölçüsünde vatandaşlarımıza dayanak vermeye çalışıyoruz. Esnafımız güç günler geçirdi. Sıhhat çalışanlarımıza teşekkür etmek istiyorum. Öbür taraftan emekçilerimiz, bugüne kadar konuşmadığımız gece gündüz çalışan çalışanlarımızın bu kovid sürecinde her türkü fedakarlığı yaptığını görüyoruz. Bir taraftan kamu maliyesi tarafında elimizden geldiğince takviye verdik. Gelişmelere bağlı olarak dayanaklarımız olabilir. Vatandaşımızın muhtaçlıkları bizim için son derece değerli o açıdan takviye cinslerin baktığımız vakit hepsine teker teker sıralamak istemiyorum fakat tüm gelir kesitlerine dokunmaya çalıştık. Bundan sonraki süreçte de takviyemizi sürdüreceğiz.
Memurlar
