Şahsî dataların korunması konularına dair süreçlere yönelik çalışmalar kamu kurumlarında giderek yaygınlaşmaktadır. İlgili mevzuattan doğan yükümlülüklerin gerek kamu yönetimlerinde gerekse özel bölümde uygulanıp uygulanmadığının kontrolünü yapmakla misyonlu olan Şahsî Dataları Muhafaza Kurumu tarafından çalışmalar bir yandan sürdürülmektedir.
Bu kapsamda, Şahsî Dataları Müdafaa Kurumunca kamu yönetimlerinin 6698 sayılı Kanundan doğan yükümlülükleri yerine getirmesine hedefiyle aldığı kararları kamuoyuyla paylaşmaya devam etmektedir. İlgili heyet, kamu yönetimleri tarafından ferdî bilgilerin korunması sürecinde data işleyen kamu çalışanlarıyla yönetimlerin “gizlilik sözleşmesi” yapılıp yapılmayacağına açıklık getirdi.
Konsey aldığı kararda; başta Anayasa olmak üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, “Devlete ve Şahıslara Memurlarca Verilen Ziyanların Nevi ve Ölçülerinin Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Öbür Süreçler Hakkında Yönetmelik” olmak üzere, devlet memurlarınca ferdî dataların işlenmesi, aktarılması vb. durumlarda ferdî dataların korunması sürecine alışılmamış aksiyon olması ve bundan dolayı şahısların veyahut yönetimin ziyana uğraması durumunda ilgili mevzuat kararlarına nazaran devlet memurlarına rücu düzeneğinin işletilebileceği, şahıslarla ayrıyeten bir işçi zımnilik kontratının imzalatılması suretiyle bu sorumluluğun tekrar düzenlenmesinin uygun olmayacağı söz edilmiştir.
Şura ek olarak, şahsî bilgilerin korunması hakkının bir temel hak ve özgürlük olarak yakın tarihte iç hukukumuzda düzenleme altına alınmış olduğu gözetilerek, 657 sayılı Kanun kapsamında çalışan işçiye, şahsî bilgilerin korunması hakkı kapsamında uymaları gereken tarz ve asıllara dair bilgilendirici mahiyette bir metin bildiri edilmesi ve bu bahiste periyodik eğitimler düzenlenmesi uygun olacağını belirtmiştir.
Karar Tarihi
:
26/12/2019
Karar No
:
2019/393
Bahis Özeti
:
657 sayılı Devlet Memurları Kanununa doğal olarak çalışanlara “Personel Saklılık Sözleşmesi” imzalatılması hakkında.
Bilindiği üzere Anayasanın 128 inci hususu; “Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve öbür kamu tüzelkişilerinin genel yönetim asıllarına nazaran yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve daima vazifeler, memurlar ve öbür kamu vazifelileri eliyle görülür. Memurların ve başka kamu vazifelilerinin nitelikleri, atanmaları, misyon ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve başka özlük işleri kanunla düzenlenir. Lakin, mali ve toplumsal haklara ait toplu kontrat kararları gizlidir.” kararını, 129 uncu unsuru ise; “Memurlar ve öbür kamu vazifelileri Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla yükümlüdürler.” kararını amirdir.
Anılan Anayasa hususları, kamu hizmetlerinin Devlet memurları ve öteki kamu vazifelileri eliyle yürütüleceğini, memurların bu misyonları yürütürken Anayasa ve kanunlara sadık kalma zorunluluğunu haiz olduğunu ve memurlara ait haklar ve yükümlülüklerin kanunla düzenleneceğini açıkça karara bağlamıştır. Hususa ait detaylı düzenlemelere ise 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda yer verilmiştir.
657 sayılı Kanunun “Kapsam” başlıklı 1 inci unsuruna nazaran, bu Kanunun kapsamına; Genel ve Katma Bütçeli Kurumlar, Vilayet Özel Yönetimleri, Belediyeler, Vilayet Özel Yönetimleri ve Belediyelerin kurdukları birlikler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlarla kurulan fonlarda, kefalet sandıklarında yahut Vücut Terbiyesi Bölge Müdürlüklerinde çalışan memurlar girmektedir. Kontratlı ve süreksiz işçi için ise, 657 sayılı Kanunda belirtilen özel kararlar uygulanacaktır. 657 sayılı Kanunun 2 nci unsuru mucibince, bu Kanunun emeli; Devlet memurlarının hizmet kurallarını, niteliklerini, atanma ve yetiştirilmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak, yüküm ve sorumluluklarını, aylıklarını ve ödeneklerini ve başka özlük işlerini düzenlemektir. 657 sayılı Kanunun “Ödevler ve Sorumluluklar” başlıklı İkinci Kısmında, Devlet memurlarına ait epey detaylı düzenlemelere yer verilmiştir. Bu Kanunun 6 ncı hususu; “Devlet memurları, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına ve kanunlarına sadakatla bağlı kalmak ve milletin hizmetinde Türkiye Cumhuriyeti kanunlarını sadakatla uygulamak zorundadırlar. Devlet memurları bu hususu “Asli Devlet Memurluğuna” atandıktan sonra en geç bir ay içinde kurumlarınca düzenlenecek merasimle yetkili amirlerin huzurunda yapacakları yeminle belirtirler ve özlük belgelerine konulacak aşağıdaki “Yemin Belgesi”ni imzalayarak vazifeye başlarlar.” kararını; 11 inci unsuru; “Devlet memurları kanun ve başka mevzuatta belirtilen temellere uymakla ve amirler tarafından verilen misyonları yerine getirmekle yükümlü ve vazifelerinin iyi ve gerçek yürütülmesinden amirlerine karşı sorumludurlar.” kararını; 12 nci unsuru; “Devlet memurları, vazifelerini dikkat ve itina ile yerine getirmek ve kendilerine teslim edilen Devlet malını korumak ve her an hizmete hazır halde bulundurmak için gerekli önlemleri almak zorundadırlar.” kararını amirdir. Anayasanın 128 inci ve 129 uncu unsurları ile paralellik arz eden bu kararlarla, Devlet memurlarının misyonlarını icra ederken kanun ve başka mevzuatla bağlı oldukları açıkça düzenlenmiştir.
Devlet memurlarının vazifeleri sebebiyle bir ziyana sebebiyet vermeleri halini ise, 657 sayılı Kanunun 12 nci ve 13 üncü unsurları düzenlemiş olup, anılan hususlarda; “Devlet memurunun kasıt, kusur, ihmal yahut tedbirsizliği sonucu yönetim ziyana uğratılmışsa, bu zararın ilgili memur tarafından rayiç bedeli üzerinden ödenmesi temeldir.” ve “Bireyler kamu hukukuna tabi vazifelerle ilgili olarak uğradıkları ziyanlardan ötürü bu vazifeleri yerine getiren işçi aleyhine değil, ilgili kurum aleyhine dava açarlar. Lakin, Devlet dairelerine tevdi yahut bu dairelerce tahsil yahut koruma edilen para ve para kararındaki pahalı kağıtların ilgili işçi tarafından zimmete geçirilmesi halinde, zimmete geçirilen ölçü, cezai takibat sonucu beklenmeden Hazine tarafından hak sahibine ödenir. Kurumun, genel kararlara nazaran sorumlu çalışana rücu hakkı gizlidir.” kararları yer almaktadır.
Görüldüğü üzere; Devlet memurlarının yönetim nezdinde bir ziyana sebebiyet vermesi halinde, bu zararın giderilmesine ait açık bir kanun kararının olmasının yanı sıra; memurlarca bireylere ziyan verilmesi hali de ayrıyeten düzenlenmiştir. Bireylerin bir ziyana uğraması halinde, memur hakkında değil ilgili yönetim hakkında dava açılmakta ve daha sonra o yönetim ilgili memura rücu edebilmektedir. 13 üncü unsurun münasebetinde; “Bu husus, kamu hukukuna tabi vazifeler bakımından yönetim edilenlere verilecek ziyanlar konusundaki sorumluluğu düzenlemekte ve bu bakımdan «idare ile memur» ortasındaki sorumluluk münasebetlerini düzenleyen 11 inci husustan farklı bir nitelik taşımaktadır. Buradaki temel, yalnız memurların vazifeleri hasebiyle değil, kamu hukukuna tabi bütün vazifeler hasebiyle mevcut olduğu için, bu unsurda «Devlet memuru» tabiri yerine «personel» tabiri kullanılmıştır. Özel hukuka tabi hizmetlerde çalışan işçi bakımından, olağan, özel hukuk temelleri uygulanacaktır.
Husustaki teminat iki açıdan incelenmelidir. Her şeyden evvel, yönetim edilenler lehine bir teminat mevcuttur. Yönetim edilenler, kamu hukukuna tabi misyonlar münasebetiyle kendilerine verilmiş olan zararlarda, direkt doğruya misyon sahibi kurum aleyhine dava açabilecekler ve böylelikle asıl ödeme kabiliyeti olan bir davalı bulmuş olacaklardır. Aksi takdirde, bilhassa büyük ziyanlar bakımından, davayı kazansalar bile, ödeme kabiliyeti olmayan bir memurla karşı karşıya kalmaları mümkündür. Halbuki unsurdaki biçimiyle, her vakit için karşılarında ödeme kabiliyetine sahip bir kurum bulabileceklerdir.
İkinci teminat, memur, daha doğrusu «Kamu hukukuna tabi hizmetlerle misyonlu personel» bakımındandır. Bu üzere işçi, misyonlarını yerine getirirken, daimi bir tazminat tehdidi altında kalmayacaklar ve münasebetiyle kamu hizmetlerinin çok ağır görülmesi üzere bir sakıncayla karşılaşılmayacaktır. Lakin, daimi olarak ve birinci elden dava tehdidi altında bulunmamak, memurların büsbütün sorumsuz hareket edebilecekleri formunda anlaşılmamalıdır. Bu husus ile memur, mütemadiyen mahkemelerde kendi aleyhine açılmış davalarla uğraşmaktan korunmuştur ancak misyonları münasebetiyle yönetime vermiş olduğu ziyanlardan dolayı yönetime karşı olan sorumluluğu devam etmektedir. Çünkü, 11 inci unsurdaki «Zarar», memurun gerek direkt doğruya yönetime vereceği ziyanları, gerekse diğerlerine ziyan ika etmek ve idareyi bu ziyanı tazmin mecburiyetinde bırakmak suretiyle sebep olacağı ziyanları kapsamaktadır. Bu son durumda, 12 nci hususun son fıkrası kararına nazaran, yönetimin haksız fiil sonucundaki genel kararlar çerçevesinde sorumlu çalışana rücu hakkı gizli kalmaktadır.” açıklamaları yer almaktadır.
Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere; memurun bir ziyana sebep olması halinde, bu zararın tazmini için direkt memur aleyhine değil de yönetim aleyhine dava açılmasının temelinde, hem ziyana uğrayanın ziyanını tazmin kuvvetini haiz bir kişi ile müsabakasının istenilmesi hem de memurun vazifesini ifa ederken daima olarak tazmin baskısı altında hissetmesinin önlenmesinin istenilmesi yatmaktadır. Bu açıklamalar doğrultusunda görülmektedir ki; gerek Anayasa gerek 657 sayılı Kanun, üstte yer verilen kararları çerçevesinde, saklılık mukavelesi ile ulaşılmak istenen hedefi karşılayacak nitelikte düzenlemeyi haizdir.
657 sayılı Kanun kararlarının yanı sıra, Devlete ve Bireylere Memurlarca Verilen Ziyanların Nevi ve Ölçülerinin Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Başka Süreçler Hakkında Yönetmelik’in (Yönetmelik) 4 üncü hususu; “Memurlar misyonlarını dikkat ve itina ile yerine getirmek; Devlet malını korumak ve her an hizmete hazır halde bulundurmak için gerekli önlemleri almakla misyonlu ve sorumludurlar. Memurlar, bu misyon ve sorumlulukların yerine getirilmemesi sebebiyle doğan ziyanları bu yönetmelikte muhakkak edilen tarz ve temeller uyarınca tazminle mükelleftirler.” kararını amir olup; Yönetmeliğin devamında yer alan hususlarda memurlarca verilen ziyanların giderilme tarz ve temelleri detaylı olarak düzenlenmiştir. Kaldı ki, Anayasanın 40 ncı unsurunda de; “Kişinin, Resmi vazifeliler tarafından vaki haksız süreçler sonucu uğradığı ziyan da, kanuna nazaran, Devletçe tazmin edilir. Devletin sorumlu olan ilgili görevliye rücu hakkı gizlidir.” denilmek suretiyle memurun tesis ettiği bir süreç hasebiyle bireylerin bir ziyana uğraması halinde, bu zararın Devlet tarafından tazmin edileceği, yani direkt ilgili memura başvurulmayacağı, gerekmesi halinde ziyanı tazmin eden Devletin ilgili memura rücu edeceği karara bağlanmıştır. Böylece hem Anayasada hem 657 sayılı Kanunda hem de Yönetmelikte memurların vazifeleri sebebiyle bir ziyana sebebiyet vermeleri hali detaylı olarak düzenlenmiş olup; bu zararın giderilmesi Devlete yükletilmiştir.
Bu noktada belirtmek gerekir ki, kamu kurum ve kuruluşlarında 6698 sayılı Ferdî Dataların Korunması Kanununun (Kanun) ilgili hususları çerçevesinde şahsî dataların işlenmesi, aktarılması vb. durumlarda bir data güvenliği ihlali olması, bundan dolayı şahısların veyahut yönetimin ziyana uğraması halleri de üstte açıklanan kararlar çerçevesinde değerlendirilebileceğinden 657 sayılı Kanun kapsamında çalışan şahıslarla ayrıyeten bir işçi zımnilik kontratının imzalatılması suretiyle bu sorumluluğun düzenlenmesi uygun olmayacaktır.
657 sayılı Kanunun 16 ncı hususunda yer alan; “Devlet memurları vazifeleri ile ilgili resmi doküman araç ve gereçleri, yetki verilen mahaller dışına çıkaramazlar, özel işlerinde kullanamazlar. Devlet memurları vazifeleri icabı kendilerine teslim edilen resmi evrak, araç ve gereçleri vazifeleri sona erdiği vakit iade etmek zorundadırlar. Bu mecburilik memurun mirasçılarına da şamildir.” düzenlemesi ile Devlet memurları için vazifelerine ait resmi evrakların yetki verilen mahallerin dışına çıkarmaması ve misyonlarının sona ermesi ile bu dokümanları teslim etmesi mecburiliği getirilmiştir. Böylece, vazifeye ait resmi evrakların güvenliği temin edilmek istenilmiştir.
Bununla birlikte, gerek Ferdî Bilgi Güvenliği Rehberinde gerek Şahsî Dataları Muhafaza Şurasının 31/01/2018 tarihli 2018/10 sayılı Konsey kararında bahsi geçen işçi kapalılık kontratı imzalatılması hususu, daha fazla bir patronun buyruk ve talimatları doğrultusunda iş akdine bağlı olarak çalışanlar veya kamu kurum ve kuruluşlarında 657 sayılı Kanuna tabi olmaksızın çalışanlar için uygulanabilecektir.
Sonuç olarak; Anayasa, 657 sayılı Kanun ve ilgili ikincil mevzuat kapsamında Devlet memurunun en önemli ödevi (yükümlülüğü) Anayasaya, kanunlara sadık kalarak vazifesini ifa etmektir. Münasebetiyle, şahsî bilgilere ait tesis edilen iş ve süreçlerde de 6698 sayılı Kanun kararlarına uygun davranma yükümlülüğü, bu yükümlülüğe ters davranması halinde gerek yönetime gerek şahıslara verdiği ziyanlardan dolayı sorumluluğu kelam hususudur. Bir öteki tabirle, bu şahısların yükümlülükleri halihazırda 657 sayılı Kanun ve ilgili yönetmeliklerle belirlenmiş olup; 6698 sayılı Kanun ve ilgili yönetmeliklere uygun hareket etmeleri vazifelerini ifa ederken uymaları gereken esas yükümlülüklerindendir.
Üstte yer verilen münasebetlerle, kamu kurumu nezdinde 657 sayılı Kanun kapsamında çalışan ve şahsî data işleyen çalışana şahsî bilgilerin korunmasına yönelik ayrıyeten bir kapalılık mukavelesi imzalatılması uygun olmayacaktır. Fakat bu noktada değerle belirtmek gerekir ki, şahsî dataların korunması hakkının bir temel hak ve özgürlük olarak yakın tarihte iç hukukumuzda düzenleme altına alınmış olduğu gözetildiğinde, 657 sayılı Kanun kapsamında çalışan çalışana, ferdî bilgilerin korunması hakkı kapsamında uymaları gereken yol ve temellere dair bilgilendirici mahiyette bir metin bildiri edilmesi ve bu mevzuda periyodik eğitimler düzenlenmesi uygun olacaktır.
Memurlar
