Mine Yagıcı Çiftci
23 Haziran 2020: İstanbul’da sağanak, dolu ve hortum; 12 Eylül 2020: Ankara Polatlı’da kum fırtınası; 11 Şubat 2021: İzmir Çeşme’de hortum ve dolu. Çatılar uçtu, ağaçlar devrildi, otomobiller selle sürüklendi. Çok sayıda konut ve iş yerini su bastı. Maddi ziyanlar bir yana hayatını kaybedenler bile oldu. Üstelik bu meteorolojik afetler ne birinci ne de son. Meteoroloji uzmanları önümüzdeki süreçte çok daha fazlasının görüleceğini kestirim ediyor.
[İstanbul Teknik Üniversitesi Meteoroloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Deniz Demirhan]
Kentlerdeki “ısı adası” faktörü
Tüm bu meteorolojik olayların sebebi global ısınma. Global ısınma bilhassa büyük kentleri çok daha fazla etkilemeye başladı. Önümüzdeki devirde de bunun süreceği tabir ediliyor. İstanbul Teknik Üniversitesi Meteoroloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Deniz Demirhan sebebi, “Şehirlerde oluşan ısı adaları” olarak açıklıyor. Bunun ne manaya geldiği konusunda ise şunları söylüyor:
“Kırsal bir toprakta toprak alanlar daha çok. Güneşten gelen radyasyon toprak tarafından emiliyor. Gece olduğu vakit yayılıyor. Böylelikle gündüz ısınma gece ise soğuma gerçekleşiyor. Isıda dengesizlik ya da ısının çok birikmesi üzere bir durum kelam konusu olmuyor. Kentlerde ise güneşten gelen radyasyon bütün gün boyunca toprağı değil, asfalt ve beton yüzeyleri ısıtıyor. Gece saatlerinde çok ısınan asfalt ve beton yüzeyler, aldıkları ısıyı geri veriyor. Doğal olarak bütün gece boyunca ısınma süreci devam ediyor. Münasebetiyle sıcaklığın atmosfere tekrar yerden yayılması devam ediyor, soğuma gerçekleşemiyor. Biz buna kent ısı adası diyoruz.”
Suyun akıp gideceği alan yok
Pekala büyük kentlerde oluşan ısı adaları nasıl oluyor da bu kadar şiddetli meteorolojik olaylara sebep oluyor? Dr. Demirhan, “Bu kadar çok ısınma sonuçta atmosferde bir tesire sebep oluyor. Bu tesir de kuvvetli, sağanak yağışlara ve sele neden oluyor” diyor.
Dr. Demirhan, mevzuyu bir kıyaslama yaparak açıklıyor:
“Benzer ölçüde yağışın hem toprak yüzeye hem de kırsal bir alana yağdığını varsayalım… Toprak gelen suyun akışı için uygun ortam olabilir, bir kısmı toprağa karışır. Lakin kentlerde bunun akması için uygun ortam yok. Kentlerde direkt asfalt yüzeylerden geçiyor. Suyun akabileceği bir alan yok. Bu da hasar ve maddi kayıplara neden olabiliyor.”
Meteorolojik ihtarlar dikkate alınmalı
Büyük kentlerde yaşanan meteorolojik afetlere hazırlıklı olunması gerekiyor. Bunun için alınacak birinci önlem meteorolojik varsayımları dikkatle dinlemek. Öteki tedbirleri ise Dr. Demirhan şöyle sıralıyor:
“Evlerin ve iş yerlerinin nerede olduğu çok değerli. Bilhassa çukur bir alanda bulunuyorlarsa kuvvetli yağışlarda sel ve su baskını ihtimali çok yüksek. Bu bölgelerde öncelikle yapılabiliyorsa konutun ya da iş yerinin içinde bir yerde kum torbaları bulundurabilir. Meteoroloji su baskını olma ihtimali var dediği anda kum torbaları ile suyun içeriye girmesi engellenebilir.”
Dr. Demirhan’a nazaran yeni yapılan binalarda da meteorolojik olaylar hesaba katılmalı:
“Henüz üretim evresinde olan binalar biraz daha yüksek yapılmalı. Alt katın bu ihtimale karşı boş bırakılması ve iş yeri haline getirilmemesi gerekiyor. Yeniden kent merkezlerinde yer alan derelerin kenarlarına meskenlerin yapılmaması lazım. Şayet yapılabiliyorsa bir kent planlamasıyla derelerin kenarları Avrupa ülkelerinde olduğu üzere taşma hissesi bırakılarak yeşillik alan olarak kullanılmalı.”
Meteorolojik afetlerin artık her mevsimde görüldüğünü söyleyen Dr. Demirhan kelamlarını şöyle noktalıyor:
“2020’de Türkiye genelinde 984 meteorolojik afet yaşadık. Bu son 50 yılın en yüksek sayısı oldu. Bunların yaklaşık yüzde 30’u ekstrem yağışlardı. Yalnızca kış aylarında değil yaz aylarında da oldu. Yaz kış demeden her devir bu afetleri yaşıyoruz.”
Memurlar
