Pandemide bilhassa besinin en kritik kesim olarak öne çıkması, bu alanda vakit zaman fiyat spekülasyonlarını da gündeme getiriyor. Son olarak yemeklerin vazgeçilmez materyali bitkisel yağda, dikkat cazip gelişmeler yaşanıyor. Global ayçiçeği yağı muhtaçlığının değerli kısmını gerçekleştiren ve Türkiye’nin de en çok alım yaptığı Ukrayna’da hasat, kuraklık sebebiyle yarı yarıya düştü. Güçlü global talep ve zayıf arzın da tesiriyle, fiyatlar memleketler arası piyasalarda üç ayda 680 dolardan 820 dolara yükseldi. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği (BYSD) datalarına nazaran Türkiye’nin ise yılda yaklaşık 3 milyon tonluk yağlı tohum gereksinimi bulunuyor.
Buna karşılık son yıllarda 1,5 milyon ton civarında yerli üretim kelam konusu… Yani Türkiye, yağlık ayçiçeği gereksiniminin neredeyse yarısını tohum yahut ham yağ olarak ithalatla karşılıyor. Bu yıl içeride de randıman hissedilir biçimde azaldı. Dışa bağımlı olunan bu eserde, kur artışları da ithalat maliyetlerini yükseltiyor. Kur, talep ve global eser fiyatı artışı, arzdaki azalma ile birleşince fırsatçıların aradığı ortam oluştu. Fiyatların daha da artacağı beklentisiyle piyasadan ayçiçeği alımı yapanlar, ellerindeki eseri satmadı. Endüstrici de yağ üretmek için ham unsur düşüncesinden tasa duymaya başladı. Bütün bunların tesiriyle içeride alım fiyatları üst çekildi. KARADENİZBİRLİK, ton başına belirlediği 3 bin 200 liralık ön alım fiyatını, 3 bin 500 liraya yükseltti. Trakya Birlik de, ayçiçeğinde 200 bin ton rekolte kaybı beklediğini açıklayarak, ton başına fiyatını 3 bin 240 liradan 3 bin 550 TL’ye çıkardı.
Geçtiğimiz günlerde BYSD Lideri Tahir Büyükhelvacıgil, dünyadaki talep artışı ve yağlı tohum rekoltesindeki düşüş nedeniyle yağ arzında sorun yaşanabileceğini, bunun da perakende fiyatlara artış olarak yansıyabileceği ikazını yapmıştı. Trakya Birlik Genel Müdürü Hakan Çalen de; kuyumcu, inşaatçı, petrolcü üzere dal dışından kişi ve kurumların ayçiçeği alımına yöneldiğini tabir ederek “Lisanslı depolara koyuyor ve fiyatı artacak diye bekletiyorlar. Yağ sanayicisi ise muhtaçlığı olan eseri alamadı. Çiftçi açısından elbette sevindirici. Lakin bu artış raflara yansıyacak. Muhtemelen eylül ayının artırım şampiyonu ayçiçeği yağı olur” açıklamasında bulunmuştu. Gerçekten yağ fiyatlarına son 2-3 günde market raflarında yüzde 15 civarında artırım geldi. Vatandaşın en çok tercih ettiği 5 litrelik teneke yağda fiyatlar, markasına nazaran 40-45 TL bandından, 50-53 TL bandına yükseldi.
SULAMA YATIRIMI VE ÜRETİM KOŞUL
Fiyatlardaki tırmanış, Tarım ve Ticaret Bakanlığının da takibinde… Önümüzdeki süreçte müdahele bekleyen bölüm temsilcileri, bunun, üreticinin hevesini kırmayacak formda gerçekleşmesi gerektiğinin altını çiziyor. Tahir Büyükhelvacıgil “Fiyatlarda olağan kabul edilemeyecek dalgalanma yaşanıyor. 2 bin 950-3 bin 100 lira ile başlayan alımların, 3 bin 600 lirayı geçtiğini görüyoruz. Böylesine fiyat farklılığı gerek sanayicimizde gerek çiftçilerimizde mağduriyetlere sebep oluyor. En temel noktamız, eserde ve fiyatta istikrar ve öngörülebilirlik” formunda konuştu. Bölüm temsilcileri yerli üretimin artması gerektiğini, toprakların buna müsait olduğunu, bu maksatla sulama yatırımlarının kıymetli olduğunu vurguluyor.
Ö. FARUK BİNGÖL
Memurlar
