Türkiye’de basitçe temin edilebilen ve limitleri kullanıcı gelirinin kat kat üzerinde olan kredi kartları, hem tasarrufu önlüyor hem de borç batağına sürüklüyor. Avrupa ve Amerika’da kredi kartları, kullanıcısının bankalardaki mevduatı kadar limitle sonlandırılırken, Türkiye’de basitçe temin edilmesi dikkat çekiyor.
Uzmanlar, kredi kartıyla yapılan alışverişlerde çokça taksit imkanı sunulmasının da bilinçsiz tüketicileri borca sürüklediğine ve israfı körüklediğini tabir ediyor. Beyaz eşya, mobilya, elektronik ve altın alışverişinde kartlarda tanınan taksit sayısı artınca tasarruf azalıyor.
TASARRUFLAR TAKSİT SAYISIYLA AYKIRI ORANTILI
İç tüketimin canlı tutulması için kartlı alışverişlerde taksit sayısının yükseltildiği periyotlarda tasarrufun azaldığı sayılara yansıyor. 2009’da yüzde 21,4 olan Türkiye’deki tasarruf oranı 2017’de yüzde 25,4’e kadar çıktı ancak 2020 sonu itibariyle yüzde 19’a geriledi. Türkiye’de parası olmasa da tüketicilere kredi kartıyla istediği kadar alışveriş yapma imkanı sunulmasının önüne geçilecek önemli düzenlemelere gereksinim var.
GELİRİNİN DÖRT KATI KADAR LİMİT VERİLİYOR
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) son olarak Eylül 2020’de kredi kartı limitleri ile ilgili bir düzenleme yaptı. Bankalar müşterilerine kredi kartı limiti belirlerken çeşitli kriterleri dikkate alıyorlar. Müşteriden gelirlerini beyan etmeleri isteniyor. Lakin birinci kez kredi kartı sahibi olacak bir gerçek kişinin tüm kart çıkaran kuruluşlardan temin ettiği kredi kartları için tanınacak toplam kredi kartı limiti, birinci yıl için, ilgilinin aylık ortalama net gelirinin iki katını, ikinci ve sonraki yıllar için ise dört katına kadar çıkabiliyor.
GEÇEN YIL 50 BİN LİRAYA KADAR ÇIKARILDI
Gelirini beyan edemeyenler de yüksek limitli kartlara sahip olabiliyor. Geçen yıl yapılan düzenlemeyle; müşterinin bankada mevduat ya da altın hesabı varsa kredi kartı limitinin yükseltilmesi imkanı verildi. Daha evvelki uygulamada geliri beyan edemeyenlere 2 bin lira limitli kredi kartı tahsis edilebiliyordu. BDDK, dört ay evvel yaptığı düzenlemeyle gelirini beyan edemeyen fakat bankada 50 bin liralık mevduat hesabı olan bir bireye mevduatı kadar kredi kartı limiti verebilmenin yolunu açtı.
Hazır parayı harcamayı sevmiyoruz
Bankalar Ortası Kart Merkezi (BKM) bilgilerine nazaran, banka kartları ve kredi kartları ile kasım ayında toplam 109 milyar TL’lik ödeme yapıldı. Bu meblağın 90,7 milyar TL’sinde kredi kartları, 18,3 milyar TL’sinde banka kartları kullanıldı. Bu sayılar, kartlı alışverişlerde kredi kartıyla yapılan ödemelerin banka kartıyla yapılan ödemelerin 5 katı olduğunu gösteriyor.
LİMİTLER ÇIKARIN 4 KATINA ÇIKIYOR
BDDK’nın resmi internet sitesinde kimler kredi kartı alabileceği konusunda şu açıklama bulunuyor: 18 yaşından büyük olan, ayırt etme gücüne sahip, kısıtlama altında bulunmayan ve kredibilitesi ilgili bankaca uygun görülen şahıslar kredi kartı alabilir. Bankalar, kendilerine kredi kartı için başvuran şahısların gelirleri, mali geçmişi, skorlama sonuçları ile yasaklılık ve mani durumlarını pahalandırmak suretiyle, şahsa özel kullanım limitleri belirler. Bununla birlikte, bir gerçek kişinin sahip olduğu tüm kredi kartları için tanınacak toplam kredi kartları limiti, birinci yıl için ilgilinin aylık ortalama net gelirinin iki katını, ikinci ve sonraki yıllar için ise dört katını aşamaz.”
Alış veriş tuzakları: Kara Cuma. Bekarlar Günü.
Kasım’da internetten kartlı ödeme fiyatının en çok ağırlaştığı günler sırasıyla 27 Kasım Cuma ve 11 Kasım Çarşamba oldu. Bu iki tarihin, bireyleri çılgınca tüketime yönlendiren gün ve kutlamalar olması dikkat çekiyor. Her yıl tüm dünyada kasım ayının dördüncü cuma gününe denk gelen “Kara Cuma” ve Türkiye’de “Süper Cuma”, “Muhteşem Cuma” ve “Efsane Cuma” üzere isimler de verilen alışverişlerde büyük bir çılgınlık yaşandı. Dünyada “Bekarlar Günü” olarak isimlendirilen 11 Kasım gününde de her yıl büyük bir tüketim çılgınlığı yaşanıyor. 27 Kasım’da yapılan kartlı ödeme meblağı geçen yılın tıpkı gününe (29 Kasım) nazaran yüzde 41 artarak 1,94 milyar TL olurken, 11 Kasım günü yapılan kartlı ödeme meblağı ise geçen yılın tıpkı gününe nazaran yüzde 53 artarak 1,81 milyar TL’ye ulaştı.
KART SAYISI 260 MİLYONU AŞTI
Bankalararası Kart Merkezi (BKM), 1 Aralık 2020 tarihi itibariyle; Türkiye’de 75,3 milyon adet kredi kartı, 185 milyon adet banka kartı kullanılıyor. Kasım 2019 ile kıyaslandığında kredi kartı adedinde yüzde 8’lik, banka kartı adedinde ise yüzde 13’lük artış yaşandı. Toplam kart sayısı ise 260 milyon adede ulaşarak geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 11 oranında artış gösterdi.
Taksitlendirme fiyatını artırıyor
İstanbul Üniversitesi Bankacılık Araştırma Merkezi Müdürü Doç. Dr. Kadir Tuna, kredi kartının değerli bir ödeme aracı olduğunu belirterek, “Kredi kartının dünyada iki temel fonksiyonu var. Günümüz şartlarında yüksek nakit taşımanın, büyük bir riski olduğundan bunu ortadan kaldırabilmek için kredi kartı kullanılıyor. Öteki fonksiyonu ise, kişinin zarurî muhtaçlık duyduğu sıhhat üzere mevzularda nakit muhtaçlığı ortaya çıkabilir” dedi. Türkiye’deki kullanımına baktığımızda bu fonksiyonun dışında birçok dalda değerli bir taksitlendirmeye yol açtığına dikkat çeten Tuna, “İlk bakışta bu taksitlendirme, birçok kesime kıymetli katkı sağlıyor. Daha fazla mal ve hizmet satabilmeleri manasında. Ancak öte yandan bunun getirdiği değerli sonuçlar da var. Bu durum kıymetli ölçüde enflasyonu besleyen ögelerden biri. Ne Kadar vade uzarsa bu mal ve hizmetleri satanların fiyatlandırmaları da bu ölçüde oluyor. Burada bizim enflasyon üzerinde uzun yıllar devam eden yapısal meselelerden biri” dedi. Tuna, kredi kartların limitlerine ait düzenlemeler yapıldığını fakat kâfi olmadığını da lisana getirdi.
Sağlıklı büyüme iç tasarrufla mümkün
Beykent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Ulusoy, bir ülkenin refah artışının en temel göstergesinin GSYH seviyesi ve yıllar itibariyle gerçek artışı olduğunu belirterek, istikrarlı bir ekonomik büyüme için de finansmanın nitelikli, yani iç tasarruflardan karşılanması gerektiğine dikkat çekti. Türkiye’nin önemli bir tasarruf açığı olduğunu söz eden Ulusoy, “Bir ülkenin cari süreçleri açık veriyorsa o ülkedeki tüketim ve yatırım harcamaları toplam tasarrufların üzerinde demektir. Bu nedenle de dış tasarruflar (dış borçlar) devreye girmektedir” dedi. Ulusoy, toplumun orta ve varlıklı gelirli kesitin tasarruflarında artış seferberliği olması gerektiğine vurgu yaparak, “Lüks-gösteriş, gelirin üzerinde borçlanarak tüketme alışkanlığından vazgeçmek gerekiyor. Bilhassa gelirinden bağımsız kredi kullanarak ölçüsüz tüketme alışkanlıklarını değiştirmede BDDK’nın yapacağı düzenlemeler tesirli olabilecektir. Toplum olarak kısa vadeli refahı uzun devirli fakirlikle değiştirmemek, yarınlara daha yüksek refahla-güçlü ülke olarak girmenin iç tasarruf-sermaye birikimini artırmaktan öteki çıkış yolu yok” diye konuştu.
İcrada yığınla kredi kartı belgesi var
Tüketiciyi Müdafaa Derneği (TÜKODER) Genel Lideri Aziz Koçal, tüketicinin kredi kartlarını cebinde nakit para üzere görerek limitini sonuna kadar bilinçsizce kullandığına dikkat çekerek, “Bir çok vatandaşın cebinden birden fazla kart var ve bu kartların limitleri kişinin aldığı maaşın çok üzerinde. Bu çok büyük bi risk taşımakta. Maalesef bu hususta bir şuur tam olarak oluşmadı. Maaşı alıyor borçlara yatırıyorsunuz, kartlar ile birlikte gelecek aylardaki maaşlarınızı birkaç ay evvelce harcıyorsunuz, sonrası malum icralarda yığınla kredi kartları evrakları oluyor” dedi. Bilhassa pandemi sürecinde, kartla alışverişlerden uzak durması gerektiğine vurgu yapan Koçal, “Geleceğimizi borçlanmamak ve bankalara ipotek vermemek için kredi kartlarından uzak durarak, nakit paramız var ise alışveriş yapılmalı. Aksi takdirde asgarisi ödenen ya da ödenmeyen kredi kartları çok yüksek faizler ile katlanarak, tüketiciye geri dönüyor, maaşlarına haciz konarak, temel muhtaçlıklarını karşılayamaz durumda kalınıyor” diye konuştu.
Memurlar
