Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının başta Avrupa olmak üzere birtakım bölgelerde yine hızlanması, global ekonomiyi de olumsuz etkiliyor. Salgının denetim edilemez boyuta ulaşması, aşı ve tedavide hedeflenen ilerlemenin sağlanamaması durumunda, memleketler arası kuruluşların gelecek yıl için yüzde 4-5 civarında beklediği global büyümenin de gerçekleşmeyebileceği belirtiliyor.
AA muhabirinin, 2021 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı‘ndan derlediği bilgiye nazaran, dünya iktisadının bu yılı yüzde 4,4, Avro Bölgesi’nin yüzde 8,3, ABD’nin yüzde 4,3 küçülmeyle ve Çin’in yüzde 1,9 büyümeyle kapatması bekleniyor. Gelecek yıl ise dünya ve Avro Bölgesi iktisadının yüzde 5,2, ABD’nin yüzde 3,1, Çin’in de yüzde 8,2 büyüyeceği iddia ediliyor.
Analistler, Kovid-19 salgınının dünya genelinde birincisinden daha sert olması halinde, bilhassa gerçek bölümün önemli halde etkilenebileceğini, bu durumun şirketlerin iflaslarını tetikleyebileceğini ve finansal piyasalara negatif yansıyabileceğini öngörüyor. Bu gelişmelerin bilhassa tedarik zinciri ve ticaret yoluyla tüm ülkelere olumsuz yansıması ihtimali üzerinde duruluyor.
Finansal piyasaların global gelişmelere çok hassaslığı ve bunun global sermaye akımları üzerindeki tesirleri, başka temel risk faktörlerinin yanı sıra salgın şokunun sürekliliğine, alınan önlemlerin ölçüsü ve aktifliğine bağlı olarak potansiyel arzda ortaya çıkacak kayıplara ait belirsizlikler de bulunuyor.
Madalyonun iki yüzü
Büyümenin öngörülenden makûs gerçekleşme riski de lisana getiriliyor. Başta Avrupa olmak üzere kimi bölgelerde hızlanan Kovid-19 salgını tekrar güçlenip denetim edilemez hale gelirse, aşı ve tedavi tekniklerindeki ilerleme beklenenden daha yavaş olursa yahut ülkelerin tedaviye erişiminde eş vakitli bir süreç yaşanmazsa ekonomik aktivitede canlanmanın beklenenin altında kalıp, ülkeler ortasındaki büyüme performansında farklılaşmayı artırabileceği belirtiliyor. Bu durumda, milletlerarası kurumların 2021 yılı için yüzde 4-5 civarında beklediği global büyümenin gerçekleşmeyebileceği söz ediliyor.
Sakinliğin şiddetinin artması ve kimi ülkelerde acil tedbirlerin geri alınması ihtimalinin iflasları artırabileceği üzere, istihdam ve gelir kayıplarına da yol açabileceği öngörülüyor. Finansal piyasaların bozulmasının ise kırılgan ekonomilere sermaye akımlarında ani duruşlara neden olabileceği kestirim ediliyor.
Buna rağmen, aşı yahut faal tedavi sürecindeki gelişmelerin virüsün yayılma suratını azaltarak ekonomik aktivitenin salgın öncesi seviyesine iddia edilenden evvel dönmesini sağlama ihtimali de risk azaltıcı faktör olarak bedellendiriliyor. Genişlemeci mali önlemlerin 2021 yılına uzatılması da büyümeyi mevcut iddiaların üzerine taşıyabilecek bir öge olarak görülüyor.
Kademeli iyileşme beklentisi
İş Yatırım Memleketler arası Piyasalar Yöneticisi Şant Manukyan, AA muhabirine, Kovid-19 salgını sürecinde dünyada kamu garanti ve dayanakları sayesinde ertelenen iflasların gelişmelere nazaran tekrar dalgaya dönüşebileceğini söyledi.
Bunun bankacılık sistemini güç durumuna düşüreceğini söz eden Manukyan, “Ondan sonra da bütün piyasalar ve ekonomiler üzerinde baskı olacaktır. Kovid-19 kaynaklı olarak tekrar iktisatların kapanması üzere bir risk görmüyorum fakat bu sürecin uzaması sonucunda şirketlerin artık ayakta durma gücünün azalması ve iflasların hızlanmasıyla finansal sistem ve gerçek iktisat derken küresel bir krize yanlışsız tekrar gitme riski kelam konusu olabilir.” dedi.
Kovid-19 aşısına ait gelişmelere değinen Manukyan, “hastalığın bulaşma suratı, aşının ne kadar faal olacağı ve nüfusun kaçta kaçına yapılacağı” konularının kıymet taşıdığını bildirdi.
Manukyan, aşı bulunsa dahi finansal ve gerçek bölümün yansısının farklı olacağına işaret ederek, hava yolları, restoran ve ofis yöneten şirketlerin üst istikametli çok süratli reaksiyon verebileceğini lisana getirdi.
Gerçek dal açısından ise insanların çabucak aşı olup, yurt dışına çıkmaya başlamasını beklemediğini vurgulayan Manukyan, şöyle konuştu:
“Aşı gelse bile kademeli bir açılma göreceğimizi düşünüyorum. 2021 yılında Ocak 2020’ye dönme ihtimali olduğunu ben düşünmüyorum lakin ABD tarafından tartışılan 1,8 trilyon dolarlık teşvik paketi ve Çin tarafından açıklanacak büyüme sayıları dünyada toparlanmayı biraz hızlandırabilir.”
“Aşının bulunması olumsuz tesirlerin büyük kısmını ortadan kaldırır”
Spinn Danışmanlık Kurucu Ortağı Hasret Derici ise uzmanların, aşının yıl başından evvel bulunup üretimine geçilmesi ihtimalini gerçekçi bulmadığını tabir etti.
Derici, devletlerin birinci dalgada uyguladığı kadar sert tedbirler almamasının, bu periyotta salgının daha da süratli yayılmasına neden olabileceğine dikkati çekti.
Böylesi bir senaryo oluşursa Türkiye’de büyüme, enflasyon, kur, faiz, bütçe açığı ve cari açık sayılarının beklenenden daha makûs gelme ihtimalinin ortaya çıkacağını belirten Derici, şunları kaydetti:
“Yeni İktisat Programı’nda, GSYH büyümesi bu yıl yüzde 0,3, gelecek yıl ise yüzde 5,8 öngörülmüş. Enflasyonun gelecek yıl yüzde 8’e gerilemesi, cari açığın GSYH’ye oranla yüzde 1,9, bütçe açığının yüzde 4,3 olması bekleniyor lakin yaşadığımız türbülansın beklenenden daha yüksek kur ve faiz düzeyiyle sonuçlanmasını ve şirket finansallarını negatif etkileyen bu durumun büyümeden çalmasını bekliyoruz. Hasebiyle büyümenin yüzde 3,5, kur geçişkenliği nedeniyle enflasyonun çift haneli, bütçe açığı ve cari açığın da öngörülenden yüksek olma mümkünlüğünün arttığını düşünüyoruz. Aşının bulunması ise bu tesirlerin büyük bir kısmını ortadan kaldıracaktır.”
Memurlar
